Dieta trzustkowa – jakie są jej podstawowe zasady i jakie produkty warto jeść?

4. 11. 2022 · 7 minut czytania

Choroby trzustki mogą prowadzić do dolegliwości związanych z zaburzeniami trawienia. Co jeść, aby unikać tych objawów? Poznaj zasady diety na trzustkę!

Milena Marchewka
Milena Marchewka
Dieta trzustkowa – jakie są jej podstawowe zasady i jakie produkty warto jeść?

Dietą trzustkową możemy nazwać ogólny sposób żywienia, który sprawdza się u pacjentów z najczęstszymi schorzeniami narządu – ostrym oraz przewlekłym zapaleniem trzustki. Modyfikacja jadłospisu stanowi jeden z podstawowych sposobów terapii w tych jednostkach chorobowych. Co można jeść w przypadku występowania problemów z trzustką, a jakich produktów należy unikać? Wyjaśniamy!

Dieta trzustkowa – zalecenia

Choć wiele zasad podstępowania dietetycznego jest uniwersalnych dla osób z zaburzeniami pracy trzustki, w zależności od stopnia zaawansowania nieprawidłowości oraz etapu rekonwalescencji korzyści może przynosić stosowanie innych zaleceń, dopasowanych indywidualnie do stanu pacjenta. W tym artykule skoncentrujemy się na ogólnych zasadach żywienia, które pozwalają odciążyć narząd i wspomagają powrót do zdrowia. Wprowadzenie w życie opisanych niżej zasad ma również na celu zapobieganie dolegliwościom ze strony przewodu pokarmowego często towarzyszącym schorzeniu. 

Oto podstawowe zalecenia żywieniowe dla pacjentów z chorobami trzustki:

  • Całkowicie zrezygnuj ze spożywania alkoholu – picie nawet niewielkiej jego ilości może spowodować zaostrzenie choroby,
  • Jedz posiłki małe objętościowo, ale spożywaj je często i regularnie (co około 2 godziny); zaleca się uwzględnianie w codziennym jadłospisie od 5 do 7 posiłków dziennie,
  • Spożywaj dania łatwostrawne – unikaj produktów ostrych, wzdymających, smażonych, warzywa i owoce spożywaj w postaci gotowanej i/lub rozdrobnionej czy przecieranej; dieta bogata w błonnik jest przeciwwskazana,
  • Posiłki opieraj na produktach węglowodanowych i białkowych, ograniczaj w nich udział tłuszczów.
Sprawdź również, jaka dieta w chorobach autoimmunologicznych wspomaga proces leczenia.
Dieta trzustkowa zalecenia

Dieta trzustkowa – co można jeść?

Przyjrzyjmy się bliżej poszczególnym grupom żywności, które warto uwzględniać w diecie pacjentów. Jakie produkty zalecane są osobom z chorobami trzustki?


 

Produkty zalecane

Warzywa

Sałata, pomidor bez skórki, gotowane ziemniaki, buraki, marchew, pietruszka, seler, dynia, cukinia

Owoce

Spożywane w postaci gotowanej/przecieranej/blendowanej: banany, jabłka, brzoskwinie, morele, owoce jagodowe bez pestek

Produkty zbożowe

Jasne i czerstwe pieczywo, grzanki, sucharki, kasze drobnoziarniste, ryż biały, drobne makarony pszenne, drobnoziarniste kasze (np. manna, krakowska, kukurydziana), płatki owsiane

Mięso i ryby

Pierś z kurczaka i indyka, chuda wołowina i wieprzowina, chude ryby (np. dorsz, szczupak, sandacz)

Nabiał

Mleko o zawartości tłuszczu 0,5-2%, chudy twaróg, jogurty, kefiry, maślanki

Tłuszcze

Oliwa z oliwek, olej rzepakowy, sojowy, słonecznikowy, kokosowy, masło, miękkie margaryny (tłuszcze należy spożywać tylko w mocno ograniczonych ilościach)

Desery

Kisiele, galaretki, miód, dżemy bez pestek, biszkopty, drożdżówki

Napoje

Woda, słabe napary herbat, kawa zbożowa, słaba kawa, kompoty

Inne

Łagodne przyprawy i zioła (np. koperek, majeranek, oregano, bazylia, tymianek, natka pietruszki, cynamon, wanilia)


Dowiedz się także jak obniżyć triglicerydy, których skrajnie wysoki poziom stanowi jedną z przyczyn ostrego zapalenia trzustki.

Dieta trzustkowa – jakich produktów unikać?

Stosowanie diety łatwostrawnej, odciążającej trzustkę i przewód pokarmowy, wymaga wyeliminowania z diety wielu produktów. Poniżej prezentujemy listę żywnościprzeciwwskazanej pacjentom w okresie rekonwalescencji.


 

Produkty przeciwwskazane

Warzywa

Warzywa kapustne, cebulowe, nasiona roślin strączkowych, kukurydza, papryka, ogórek, rzodkiewka, grzyby

Owoce

Winogrona, śliwki, gruszki, czereśnie, owoce niedojrzałe, suszone, z pestkami

Produkty zbożowe

Kasze gruboziarniste (gryczana, owsiana, pęczak), ryż brązowy, makaron razowy, pieczywo razowe

Mięso i ryby

Tłuste gatunki mięsa (w tym niektóre rodzaje wieprzowiny oraz wołowiny oraz kaczka, gęś) i ryb (m.in. śledź, makrela, łosoś, węgorz, sardynki), boczek, podroby, kiełbasy, konserwy, pasztety, produkty wędzone

Nabiał

Mleko i produkty mleczne o wysokiej zawartości tłuszczu (w tym mleko powyżej 2%, śmietana, śmietanka, sery żółte i topione)

Tłuszcze

Słonina, smalec, margaryny twarde (w kostce), orzechy i nasiona

Desery

Ciasta z kremem, ciasta z orzechami, wyroby smażone (np. pączki), chałwa, czekolada

Napoje

Alkohol, kakao, napoje gazowane, mocne napary kawy i herbaty

Inne

Ocet, musztarda, tłuste wywary mięsne, ostre przyprawy, żółtka jaj

Dieta w chorobie trzustki - zupa krem

Dieta w chorobie trzustki − przepis na zupę krem pomidorowo-marchewkową z grzankami Ewy Antoniak

Poniżej znajdziesz przepis na zupę krem Ewy Antoniak, którą można włączyć do jadłospisu osób z chorobami trzustki.

Czas przygotowania: 75 minut

Ilość porcji: 2

Składniki:

Bulion warzywny:

  • 1,5 l wody
  • 2 marchewki
  • 1 korzeń pietruszki
  • 1/8 selera korzeniowego
  • 1/4 pora
  • 1 cebula
  • 2 liście laurowe
  • 2 ziarenka ziela angielskiego
  • Kilka listków lubczyku
  • Sól

Pozostałe:

  • 5 dużych pomidorów malinowych
  • 2 łyżeczki oliwy z oliwek
  • Przyprawy: bazylia, oregano
  • 2 kromki chleba pszenno-żytniego

Przygotowanie:

  1. Warzywa na bulion umyj, obierz i pokrój na mniejsze kawałki. Włóż do garnka i zalej wodą. Dodaj ziele angielskie i liście laurowe. Przypraw solą. Gotuj przez ok. 1 godzinę.
  2. W międzyczasie umyj pomidory i przy pomocy noża delikatnie natnij skórkę „na krzyż” po obu stronach. Włóż do miski i zalej wrzątkiem tak, żeby były przykryte. Odczekaj 1 minutę i wyjmij. Obierz ze skórki.
  3. Każdego pomidora pokrój na 8 części i usuń gniazda nasienne. Następnie posiekaj i wrzuć do drugiego garnka.
  4. Kromki chleba pokrój w kostkę i podgrzej na suchej patelni do chrupkości.
  5. Gdy bulion będzie już gotowy, odlej szklankę do garnka z pomidorami. Dorzuć ugotowaną marchewkę i pietruszkę. Całość dokładnie zblenduj.
  6. Przypraw bazylią i oregano.
  7. Do porcji zupy krem dodaj łyżeczkę oliwy z oliwek.
  8. Podawaj z grzankami. Smacznego!

    Dieta trzustkowa – jak długo należy ją stosować?

    Czas stosowania diety odciążającej układ pokarmowysilnie wiąże się zestopniem nasilenia zaburzeń pracy trzustki i trudno przewidzieć, jak długo konieczne będzie stosowanie restrykcji u danego pacjenta. Zależy to przede wszystkim od występowania dolegliwości w postaci bólów brzucha (ból trzustki odczuwany jest najczęściej w nadbrzuszu), biegunek czy wzdęć. W okresie, gdy pacjent nie doświadcza już objawów, zwykle w porozumieniu z lekarzem można rozpocząćpowolne i stopniowe rozszerzanie diety o wyeliminowane wcześniej produkty. Jeśli ich spożywanie skutkuje nawrotem symptomów ze strony układu pokarmowego, zaleca się czasowy powrót do poprzednio stosowanego jadłospisu, który nie wywoływał dolegliwości. 

    Dieta trzustkowa - jak długo należy stosować

    Dieta trzustkowa a niedobory składników pokarmowych

    Trudności z trawieniem pokarmów związane z zaburzeniami pracy trzustki (która jest narządem odpowiedzialnym za wydzielanie enzymów rozkładających białka, węglowodany i tłuszcze) skutkują obniżonym przyswajaniem wielu składników pokarmowych, w tym witamin, przede wszystkim rozpuszczalnych w tłuszczach. Dodatkowo pacjenci doświadczają również braku apetytu, co nasila problem niedożywienia.

    Pamiętaj o tym, że suplementy diety, a także leki i zioła na trzustkę należy przyjmować w porozumieniu z lekarzem.

    Dieta na trzustkę – o czym warto pamiętać?

    Głównym celem diety na trzustkę jest odciążenie uszkodzonego narządu. Jej zasady odbiegają dość mocno od modeli, które polecane są osobom zdrowym (np. diety śródziemnomorskiej) oraz modnych w ostatnich latach sposobów żywienia (np. diety paleo). Zapobieganie niedożywieniu, m.in. poprzez częste spożywanie pełnowartościowych posiłków i ewentualną suplementację sprzyja szybszej rekonwalescencji.

    Źródła: 
    1. Freedman S. D. (2022) Patient education: Chronic pancreatitis (Beyond the Basics), UpToDate, https://www.uptodate.com/contents/chronic-pancreatitis-beyond-the-basics/print [dostęp 13.11.2022]
    2. National Library of Medicine (2018) How is acute pancreatitis treated? Informedhealth.org, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK298835/ [dostęp 13.11.2022]
    3. Szpital Uniwersytecki w Krakowie Dieta w chorobach trzustki, https://www.su.krakow.pl/repozytorium-plikow/strefa-pacjenta/zalecenia-po-hospitalizacji/71-ds-07-dieta-w-chorobach-trzustki/file [dostęp 13.11.2022]
    4. Dzieniszewski J. Ostre zapalenie trzustki – opieka nad pacjentem i postępowanie dietetyczne po opuszczeniu szpitala – cz. 1, Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/ostre-zapalenie-trzustki-opieka-nad-pacjentem-i-postepowanie-dietetyczne-po-opuszczeniu-szpitala-cz-1/ [dostęp 13.11.2022]
    5. Dzieniszewski J. Ostre zapalenie trzustki – opieka nad pacjentem i postępowanie dietetyczne po opuszczeniu szpitala – cz. 2, Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/ostre-zapalenie-trzustki-opieka-nad-pacjentem-i-postepowanie-dietetyczne-po-opuszczeniu-szpitala-cz-2/ [dostęp 16.11.2022]
    6. National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (2017) Eating, Diet, & Nutrition for Pancreatitis, https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/pancreatitis/eating-diet-nutrition [dostęp 16.11.2022]

      Więcej artykułów na ten temat

      O autorze
      Milena Marchewka
      Milena Marchewka
      Jestem magistrem dietetyki i osobą od wielu lat pasjonującą się kulinarną stroną zdrowego żywienia. Mam silne przekonanie, że umiejętność przygotowywania dań, które są jednocześnie wartościowe pod względem odżywczym i naprawdę nam smakują to jedna z podstaw dla długoterminowej profilaktyki najczęstszych chorób. Na co dzień zajmuję się m.in. prowadzeniem szkoleń z zakresu gotowania w restauracji specjalizującej się w kuchni roślinnej. Praktycznymi wskazówkami kulinarno-dietetycznymi chcę się dzielić również poprzez swoje artykuły.
      Przeczytaj więcej od tego autora
      O autorze
      Milena Marchewka
      Milena Marchewka
      Jestem magistrem dietetyki i osobą od wielu lat pasjonującą się kulinarną stroną zdrowego żywienia. Mam silne przekonanie, że umiejętność przygotowywania dań, które są jednocześnie wartościowe pod względem odżywczym i naprawdę...
      Przeczytaj więcej od tego autora