Lumbago, czyli czym jest postrzał i jak go leczyć?

Lumbago to choroba, która objawia się bólem w okolicy dolnego odcinka kręgosłupa. Może pojawić się szczególnie wtedy, kiedy przeciążysz plecy. Jak dokładnie wygląda atak, jak się przed nim ustrzec i co robić, kiedy już się pojawi?

Co to jest lumbago?

Na początek kilka słów o lumbago. Ta dziwnie brzmiąca nazwa oznacza nagły, silny ból kręgosłupa w jego dolnym odcinku. Dlatego też tą dolegliwość często nazywa się postrzałem. Chory przybiera wówczas charakterystyczną postawę ciała – kręgosłup wygina się w kierunku brzucha i odruchowo zostaje usztywniony (jest to tzw. lordoza lędźwiowa).

Ten stan może trwać od kilku dni do kilku tygodni. Lumbago znacznie obniża jakość życia i ogranicza codzienne funkcjonowanie oraz aktywność fizyczną. Przyczyną takiego postrzału jest uraz krążka międzykręgowego zwanego potocznie dyskiem. Dysk ten z kolei uciska na sąsiadujące struktury nerwowe.

Sprawdź także: Zasady profilaktyki bólów kręgosłupa w pigułce.

Postrzału możesz doświadczyć przy gwałtownym skręcie tułowia, ale też podczas podnoszenia ciężaru. Oprócz bólu, który jest dominującym objawem, możesz mieć uczucie „zablokowania” wynikające z nadmiernego napięcia mięśniowego. Szczególny problem może sprawiać chodzenie, bo nasila ból.

Przeczytaj również: Co zrobić, żeby nie dopadła Cię dyskopatia? Profilaktyka zwyrodnień kręgosłupa.

Co może przyczynić się do wystąpienia lumbago?

Pamiętaj, że do schorzeń kręgosłupa, w tym lumbago, mogą przyczyniać się pewne stany chorobowe lub Twoje zachowania. Z pewnością nadwaga lub otyłość odgrywają tutaj ważną rolę. Nie mniej istotne jest przyjmowanie nieprawidłowej postawy przy wykonywaniu codziennych czynności, dźwiganie ciężarów i rozkładanie tego ciężaru w nieprawidłowy sposób, schylanie się z pogłębianiem skłonu do przodu.

W większości przypadków postrzał (lumbago) jest wynikiem mechanicznego uszkodzeniadanej części kręgosłupa, np. kręgów, krążków międzykręgowych (tzw. dysków), stawów międzykręgowych, mięśni, ścięgien, więzadeł czy korzeni nerwowych.

Jak wygląda atak lumbago?

Ból jestprzeszywający, zlokalizowany głęboko, a najmniejszy ruch powoduje jego nasilenie. Zwykle ogranicza się do dolnej części kręgosłupa i okolicy przy kręgosłupie. Niekiedy może teżpromieniować do biodra, uda, podudzia lub stopy jednej albo obu nóg. Tułów jest unieruchamiany przez odruchowy przykurcz mięśni przykręgosłupowych. Czasami postrzałowi dodatkowo może towarzyszyć stan zapalny korzeni nerwowych: pojawia się tzw. rwa kulszowa lub rwa udowa.

Sprawdź także artykuł: Przepuklina kręgosłupa. Leczenie to operacja?

Jak radzić sobie z bólem?

Jeśli złapał Cię atak lumbago, istnieje kilka sposobów, by sobie pomóc. Staraj się unikać pozycji i czynności nasilających ból. Krótkotrwałe leżenie może być konieczne w przypadku bardzo silnego ataku, jednak postaraj się jak najszybciej wrócić do codziennej aktywności na tyle, na ile możesz. Jeśli potrzebujesz się położyć, ułóż się na boku, z poduszką między podkurczonymi nogami. Dzięki temu zmniejszysz napięcie kręgosłupa.

W razie potrzeby możesz zastosować leki przeciwbólowe: paracetamol lub niesteroidowe leki przeciwzapalne, np. ibuprofen. W niektórych przypadkach lekarz może Ci przepisać preparaty rozluźniające mięśnie lub silniejsze leki przeciwbólowe. Ulgę mogą przynieść Ci również okłady z lodu. Zimno ograniczy miejscowy stan zapalny. Z kolei ciepłe okłady pozwolą Ci rozluźnić mięśnie i ulżą w bólu. 

Kiedy zgłosić się do lekarza?

Lumbago to poważna sprawa. Potrafi na długo uprzykrzyć Ci normalne codzienne funkcjonowanie. Kiedy się pojawi, szukasz natychmiastowego sposobu na poradzenie sobie z tą dolegliwością. Walka z bólem po postrzale to jednak nie tylko leki. Ulgę przyniesie Ci także odpowiedni ruch lub masaż u fizjoterapeuty. Gdy ból jednak nie mija, czas wybrać się do lekarza.

Jeśli dolegliwości nie zmniejszają się w ciągu 4 tygodni, zgłoś się do lekarza. Postrzał lepiej leczy się na początku, zanim przejdzie w fazę przewlekłą.

Pilnie skontaktuj się z lekarzem, zwłaszcza jeśli:

• masz problem z zatrzymaniem lub nietrzymaniem moczu, lub stolca, czucie w kroczu jest osłabione,
• w ostatnim czasie upadłaś, a ból nie ustąpił,
• jesteś osłabiony, bolą lub drętwieją Ci nogi (jedna lub obie),
• ból kręgosłupa jest bardzo silny i nie ustępuje w spoczynku,
• ból pojawia się przy chodzeniu i utrzymuje się w pozycji stojącej,
• ból i uczucie sztywności nasilają się zwłaszcza w godzinach nocnych,
• pojawiła się u Ciebie gorączka lub stany podgorączkowe,
• samoistnie tracisz na wadze,
• przyjmujesz glikokortykosteroidy,
• miałeś w ostatnim czasie z operację lub zabieg, zwłaszcza urologiczny lub ginekologiczny,
• masz nowotwór.

Jak leczyć lumbago? Postaw na ruch i masaż!

Pamiętaj, że lumbago trwa zazwyczaj kilka dni i to często niezależnie od leczenia. Jak można leczyć lumbago?

Leczenie domowe postrzału polega przede wszystkim na odpowiedniej aktywności fizycznej. Zwróć uwagę na swoją postawę ciała i nawyki ruchowe. Nie unikaj aktywności fizycznej, ponieważ brak ruchu może pogorszyć sytuację przy lumbago. Innym skutecznym sposobem jest masaż, który rozluźni mięśnie i stopniowo przywróci im ich wcześniejszą elastyczność. Dlatego najlepszym doradcą może okazać się fizjoterapeuta.

Ponieważ najlepszą bronią w walce z lumbago jest zapobieganie, staraj się unikać pewnych ryzykownych ruchów, np. nie noś zakupów tylko w jednej ręce, nie podnoś przedmiotów z ziemi, pochylając się (ciężkie przedmioty należy podnosić na zgiętych kolanach, trzymając proste plecy), unikaj nagłych i szybkich ruchów.

Najważniejsze są systematyczne ćwiczenia ruchowe o umiarkowanej sile, które pozwolą wzmocnić mięśnie i osiągnąć stabilizację ruchową w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. W przypadku lumbago najlepiej wykonywać aktywności takie jak: gimnastyka, joga, pływanie czy też ćwiczenia rozciągające.

Najlepszy efekt dadzą ćwiczenia ukierunkowane na wzmacnianie mięśni głębokich tułowia, czyli nie tylko mięśni grzbietu, ale także mięśni brzucha. Jeśli faktycznie boli Cię odcinek lędźwiowy pleców, na początek postaw na najprostsze ćwiczenia wzmacniające. Nie zapominaj też o masażu i rozciąganiu.

Jak uśmierzyć ból po postrzale?

Farmaceutka Irmina Turek kontynuuje:

„Postrzał, czyli właśnie lumbago, nie zawsze pozwoli Ci na wykonywanie dynamicznych ćwiczeń wzmacniających mięśnie i odciążających kręgosłup w odcinku lędźwiowo-krzyżowym, szczególnie w niedługim czasie po jego wystąpieniu. Dlatego też początkowo możesz postawić na proste aktywności codzienne wykonywane z wielką ostrożnością. Unikaj przeciążania i dźwigania. Nie staraj się też za wszelką cenę postawić się na nogi, bo możesz sobie tylko zaszkodzić. Wykonuj więc czynności, które nie sprawiają Ci większego bólu.

Daj sobie czas i odpoczywaj w neutralnych pozycjach. Kiedy ból lekko odpuści, zastosuj odpowiednie ćwiczenia na wzmocnienie mięśni, co pomoże Ci odciążyć struktury kręgosłupa. Zawsze jednak konsultuj się z lekarzem (najlepiej ortopedą) lub doświadczonym fizjoterapeutą, szczególnie jeśli problem z lumbago pojawia się nie pierwszy raz. Specjalista pomoże Ci dobrać ćwiczenia do Twoich możliwości i stanu zdrowia. Pokaże też dokładnie, jak je prawidłowo wykonać i nauczy Cię techniki, aby osiągnąć najlepsze efekty, kiedy będziesz je robić samodzielnie w domu. Takie rekomendacje lekarz lub specjalista rehabilitant wyda nie tylko na podstawie badania fizykalnego, ale i może poprosić o wykonanie badań obrazowych, np. RTG, tomografii lub rezonansu magnetycznego.

Początkowo, zaraz po postrzale, możesz zastosować tzw. leki na bóle stawów, maści na ból pleców czy inne leki rozluźniające, delikatny masaż albo leżenie na boku z przyciągniętymi do klatki piersiowej nogami.

• Inną pozycją, która może przynieść ulgę w bólu, jest też leżenie na plecach na płaskiej powierzchni z uniesionymi i opartymi na czymś nogami, zgiętymi pod kątem 90 stopni. W tym celu możesz położyć się na podłodze i umiejscowić nogi (odcinek poniżej kolan) na krześle ustawionym przed sobą.
• Odciążyć obolały odcinek lędźwiowo-krzyżowy możesz również, kładąc się na plecach ze zgiętymi kolanami. Stopy połóż na podłodze. Pod kolana włóż koc, poduszkę lub wałek.
• Żeby rozluźnić mięśnie w odcinku lędźwiowo-krzyżowym, pod obolałe plecy podłóż ciepły lub zimny kompres. Leż tak nieruchomo przez kilka minut. Dla wygody pod głowę możesz podłożyć poduszkę.

Pamiętaj, że wykonywanie tych prostych ruchów i ćwiczeń ma sens tylko wówczas, jeśli w tych pozycjach lub po chwili takich ćwiczeń odczuwasz ulgę”.

Ćwiczenia przy lumbago − co pomoże uśmierzyć ból?

Irmina Turek pisze dalej:

„W prewencji postrzału sprawdzą się ćwiczenia wzmacniające mięśnie pleców, których celem jest odciążenie kręgosłupa. Aby zwiększyć komfort wykonywanych ruchów, możesz nabyć matę do ćwiczeń. Ćwiczenia możesz też wykonywać na miękkim dywanie.

Jednym z ćwiczeń wzmacniających mięśnie pleców jest odrywanie nóg i tułowia od maty, podczas leżenia na płasko na brzuchu. Ruch ten należy wykonywać powoli, mając napięte mięśnie brzucha. To pozwoli Ci wzmacniać struktury mięśniowe, nie narażając się jednocześnie na przeciążenia kręgosłupa. Podczas ćwiczenia ręce powinny być położone wzdłuż tułowia.

Innym ćwiczeniem, które wzmocni mięśnie pleców, jest podnoszenie przeciwległej nogi i ręki również podczas leżenia na płasko na brzuchu. W tym przypadku ręce leżą wyciągnięte przed siebie. Podczas podnoszenia nogi palce u stóp powinny być skierowane prostopadle w stronę podłoża.

Kolejnym wzmacniającym i stabilizującym mięśnie szkieletowe ćwiczeniem jest klasyczny plank, czyli deska. W tym ćwiczeniu ciężar ciała opiera się na łokciach i czubkach palców u stóp. Ciało ustawione jest brzuchem do dołu (brzuch powinien być napięty), a miednica uniesiona na taką wysokość, aby tworzyć linię prostą ciągnącą się od czubka głowy aż po stopy. Łokcie powinny być ustawione centralnie pod ramionami.

Ćwiczenia należy wykonywać seriami z krótkimi przerwami (około 30 sekund do minuty), tak by pojedynczy trening trwał około 15-20 minut. Aby przyniosły pożądany efekt, dobrze jest wykonywać je regularnie i powtarzać co najmniej 2-3 razy w tygodniu. Dodatkowo do dobrych praktyk należy kończenie treningu kilkoma minutami rozciągania”.

Lumbago − co zapamiętać o postrzale?

Charakterystyczne dla lumbago jest to, że pojawia się nagle. Ból ma zwykle charakter ostry i przeszywający. Dotyczy odcinka krzyżowo-lędźwiowego kręgosłupa. Kluczowa jest szybka interwencja i wizyta u specjalisty, ortopedy lub fizjoterapeuty. Medyk nauczy Cię prawidłowych wzorców ruchowych oraz pomoże wykonywać ćwiczenia, które wzmocnią mięśnie i odciążą fragment lędźwiowo-krzyżowy. Bezpośrednio po urazie dla uśmierzenia bólu możesz sięgnąć po leki przeciwbólowe lub preparaty rozluźniające mięśnie. Staraj się także nie wykonywać skomplikowanych ruchów. Ogranicz aktywność i rób tylko tyle, na ile pozwalają Ci bolesne plecy.

Źródła:

1. Dziak A., Bóle krzyża, PZWL, Warszawa 1994.
2. Domżał T., Bóle krzyża, Lek. Rodz. 2006.
3. Prkachin K.M., Hughes E., Schultz I., Ocena zachowania bólowego podczas klinicznej oceny chorych z bólem krzyża, Ból 2002.
4. Apkarian A.V., Sosa Y., Sonty S. i wsp., Chronicback pain is associated with decreased prefron-tal and thalamic gray matter density, J. Neurosci. 2004.