Obrzęk limfatyczny − objawy jakie daje słoniowacizna

Charakterystyczne ciastowate obrzęki wskazują na obrzęk limfatyczny. Objawy towarzyszące zależą od jego przyczyny, a może nią być zarówno wrodzona wada, jak i nabyte uszkodzenie układu chłonnego, które jest spowodowane inną chorobą. Skąd bierze się obrzęk limfatyczny i jak przebiega jego leczenie?

Czym jest i jak wygląda obrzęk limfatyczny?

Limfa to płyn tkankowy, który przez układ limfatyczny powraca do układu krążenia. W jej składzie zawierają się białka, limfocyty i inne cząsteczki z przestrzeni śródmiąższowej. Naczynia limfatyczne przechodzą w coraz to większe przewody, aż w końcu  łączą się z naczyniami żylnymi. W ten sposób białka osocza z płynu tkankowego, komórki układu odpornościowego i tłuszcze wchłonięte w przewodzie pokarmowym mogą dostać się do krwioobiegu.

Jedną z częstszych patologii, która dotyka układ chłonny jest zastój limfy. Przyczyną może być zarówno wada wrodzona, jak i nabyte uszkodzenie układu limfatycznego. Obrzęk dotyczy głównie tkanki podskórnej, a przewlekły zastój chłonki doprowadza do stanu zapalnego. Partie ciała, które najczęściej są dotknięte zastojem to nogi, ale może dotyczyć także rąk, tułowia, narządów płciowych czy twarzy i głowy.

Podstawowym objawem jest obrzęk ciastowaty − co oznacza ta nazwa? Wyobraź sobie obrzękniętą stopę i łydkę o znacznie zwiększonym obwodzie. Jeśli uciśniesz palcem skórę − zrobisz w niej dołek, który nie zniknie od razu po odsunięciu dłoni. Odkształcenie utrzyma się przez pewną chwilę. To właśnie jest obrzęk ciastowaty.

Obrzęk limfatyczny − objawy

Obrzęk ciastowaty stopniowo zaczyna powiększać się, a czasem może też ogarnąć coraz większe partie ciała. Towarzyszy temu uczucie ciężkości i rozpierania. Z biegiem czasu, obrzęk przestaje być podatny na ucisk − skóra twardnieje, ciężko uchwycić ją w fałd.

Dana część ciała może ulec deformacji, dochodzi do włóknienia i przerostu tkanki tłuszczowej. Wzrasta skłonność do bakteryjnych infekcji. Odczynowe zmiany skórne, zniekształcenie zajętego obszaru i trwałe uszkodzenie naczyń limfatycznych to słoniowacizna. Objęta kończyna, z powodu swoich wymiarów i deformacji, jest mniej sprawna, chory ma ograniczenia ruchowe, nierzadko dochodzi także do zwyrodnieniowych zmian w układzie kostno-stawowym.

Obrzęk limfatyczny − skąd się bierze?

Objawy podstawowe, czyli ciastowate obrzęki, są podobne, bez względu na przyczynę. A przyczyn może być − jak to bywa w medycynie − wiele. Każda z nich wygląda nieco inaczej.

Wrodzone obrzęki występują w przypadku mutacji czy chorób genetycznych, w których naczynia chłonne nie wykształciły się poprawnie.

Pozapalne obrzęki stanowią powikłanie po stanach zapalnych skóry czy naczyń (np. zapalenie skóry o etiologii paciorkowcowej może prowadzić do ostrego zapalenia naczyń limfatycznych).

Przyczyna pasożytnicza to filarioza − choroba występująca w krajach tropikalnych, wywołana przez zarażenie filariami. Powtarzające się odczyny zapalne w układzie limfatycznym prowadzą ostatecznie do jego blokady, przewlekłego obrzęku limfatycznego i słoniowacizny. Najbardziej typowa jest słoniowacizna nóg i zewnętrznych narządów płciowych. Ale może dotyczyć też rąk czy sutków. U mężczyzn częsty jest obrzęk moszny, która w niektórych przypadkach może osiągać ogromne rozmiary.

Stosunkowo częste są obrzęki limfatyczne po leczeniu przeciwnowotworowym (operacje chirurgiczne i radioterapia). Szczególnie dotyczy to operacji piersi, po całkowitym usunięciu węzłów chłonnych pachowych. Rozwija się wówczas u około 10 − 40%  pacjentek i dotyczy kończyny górnej po operowanej stronie.

Inne przyczyny obrzęków chłonnych to powikłania pourazowe i pooperacyjne, niewydolność żylna, procesy nowotworowe, choroby zapalne czy układowe choroby tkanki łącznej.  

Obrzęk limfatyczny − jak leczyć?

Objawy obrzęku limfatycznego są nieprzyjemne i utrudniają funkcjonowanie. Co więcej, bez względu na jego etiologię, w przypadku niezastosowania żadnego leczenia − obrzęk ma tendencje do narastania.

Leczenie polega na kompleksowym działaniu − zmniejszania obrzęków, zapobiegania infekcjom, a w przypadku wtórnego obrzęku chłonnego − terapii choroby podstawowej. Metody, jakie są stosowane to: drenaż limfatyczny, bandażowanie i stosowanie pończoch uciskowych, gimnastyka i ćwiczenia, leczenie mikrochirurgiczne czy liposukcja. Wszelkie wikłające infekcje skóry wymagają szybkiej reakcji i leczenia odpowiednim preparatem (np. antybiotykoterapia). Konieczne jest zachowanie starannej higieny i unikanie urazów, a czasem profilaktyczne stosowanie antybiotyków, ponieważ nawracające zakażenia skóry i tkanki podskórnej stanowią istotny problem.

Pamiętaj, że obrzęk limfatyczny to przewlekła i uporczywa choroba. Słoniowacizna może znacząco obniżyć jakość życia chorych, a oprócz fizycznych powikłań, u wielu osób jest także przyczyną zaburzeń emocjonalnych i depresji.

Dowiedz się, jak wygląda drenaż limfatyczny: Drenaż limfatyczny − czy pomoże na cellulit?

Źródła:

1. Fizjologia człowieka – red. Stanisław J. Konturek

2. Medycyna Praktyczna, portal dla lekarzy, Choroby układu naczyń limfatycznych

3. Empendium

4. Choroby zakaźne i pasożytnicze- red. Z. Dziubek

5. Chirurgia. – O.J. Garden, A.W. Bradbury, J.L.R. Forsythe, R.W. Parks

6. Interna Szczeklika- opracowanie zbiorowe