Ból w dole brzucha u starszej osoby – jakie są przyczyny i jak temu zaradzić?

Jedną z częstszych dolegliwości doskwierających starszym osobom są bóle brzucha, które nierzadko lokalizują się w jego dolnej części. Ból to jedynie objaw toczącego się stanu zapalnego lub innej choroby. Przyczyny dolegliwości nie różnią się od występujących u młodszych pacjentów, ale ze względu na wiek, seniorzy znajdują się w grupie większego ryzyka. Co powoduje dolegliwości bólowe w dole brzucha? Sprawdźmy! 

Ból w dole brzucha u starszej osoby – przyczyny  

Ból w podbrzuszu może mieć różnorakie przyczyny, ale niektóre schorzenia występują częściej u seniorów. Część jest niegroźna i szybko można je wyeliminować, inne natomiast świadczą o poważnym stanie i konieczności szukania pomocy lekarskiej. Do najpowszechniejszych przyczyn bólu brzucha u starszej osoby należą choroby dróg moczowych, zapalenie uchyłków i ból brzucha po przejedzeniu. 

• Choroby dróg moczowych – to przede wszystkim one kojarzą się z bólami w podbrzuszu. Ból może być spowodowany zapaleniem pęcherza moczowego. Dodatkowo występujące objawy to trudności z oddawaniem moczu i krwiomocz. Osoby starsze często przechodzą zapalenie pęcherza moczowego z gorączką i zaburzeniami świadomości. Inne choroby dróg moczowych przebiegające z bólem w dolnej części brzucha, to np. ostre zatrzymanie moczu, odmiedniczkowe zapalenie nerek i kamica nerkowa. W dwóch ostatnich schorzeniach ból promieniuje z okolicy lędźwiowej do okolicy pachwin. 
• Choroba uchyłkowa okrężnicy i zapalenie uchyłków – w przebiegu tych chorób występuje ból w dolnej części brzucha, zwykle po lewej stronie. Często pojawiają się wzdęcia i zmiana rytmu wypróżnień (zaparcia lub zaparcia na przemian z biegunką). W ostrym zapaleniu ból jest silny, pojawia się miejscowa obrona mięśniowa i gorączka. 
• Chociaż ból brzucha po przejedzeniu zazwyczaj lokalizuje się w jego górnej części, to u osób starszych objawy nie są jednoznaczne i oczywiste. Niestrawność z opóźnieniem może powodować ból w dole brzucha, co jest spowodowane przesuwaniem się ciężkostrawnych pokarmów zgodnie z perystaltyką jelit. Ten dyskomfort po dużym posiłku to tak naprawdę pojawiające się z czasem, przykre zaparcia. 

Inne, częste przyczyny bólu w dole brzucha to: 

• Przepuklina, 
• Zaparcia, 
• Zapalenie wyrostka robaczkowego, 
• Zespół jelita drażliwego, 
• Stres i stany lękowe, 
• Zapalenie prostaty, 
• Zapalenie narządów miednicy mniejszej u kobiet (macica i przydatki). 

Ból w dole brzucha u starszej osoby – objawy

Objawy bólu brzucha u starszych osób są mało specyficzne. Seniorzy często trafiają do lekarza z opóźnieniem, kiedy dolegliwości trwają już wiele dni lub nawet tygodni. Dlaczego? Ze względu na zaawansowany wiek i otępienie z częścią osób trudno jest porozmawiać, więc rodzina i opiekunowie nie wiedzą, że dzieje się coś niepokojącego. Niektórzy odkładają w czasie wizytę u lekarza, obawiając się diagnozy medycznej. Nie chcą stać się obciążeniem dla swojej rodziny oraz boją się utraty niezależności. Te zachowania są błędne, ponieważ kluczowe znaczenie ma szybkość reakcji. Z wiekiem organizm wykazuje mniejsze zdolności do regeneracji i trudniej wrócić do dobrego stanu zdrowia. 

Ból podbrzusza u osoby starszej może mieć charakter ostry lub przewlekły. Może pojawiać się nagle i od razu powodować nasilone dolegliwości, ale bywa, że rozwija się stopniowo i powoli narasta. Ból może być kłujący i jego dokładna lokalizacja jest łatwa do wskazania lub rozlany, co oznacza, że obejmuje większy obszar podbrzusza. 

Dolegliwościom bólowym może towarzyszyć szereg innych objawów. Ich wystąpienie lub ich brak pomaga w zbliżeniu się do prawidłowej diagnozy. Dodatkowe dolegliwości to m.in.: 

• Skurcze brzucha, 
• Nudności i wymioty, 
• Zmiana rytmu wypróżnień – zaparcia i/lub biegunki, 
• Wzdęcia i bulgotanie w brzuchu, 
• Stan podgorączkowy lub gorączka, 
• Problemy z oddawaniem moczu, np.: ból, dyskomfort, pieczenie podczas oddawania moczu, słaby strumień moczu, uczucie nieopróżnionego pęcherza po wizycie w toalecie, krwiomocz. 

Ból w dole brzucha u starszej osoby – leczenie

Leczenie przyczynowe jest zależne od tego, co powoduje dolegliwości.  

• Przy infekcji pęcherza moczowego i odmiedniczkowym zapaleniu nerek konieczna jest antybiotykoterapia.  
• Na atak kolki nerkowej stosuje się leki przeciwbólowe i rozkurczowe.  
• W postępowaniu z chorobą uchyłkową i zapaleniem uchyłków ważna jest odpowiednia dieta. Przeciwbólowo można stosować paracetamol, a rozkurczowo – drotawerynę. W zaawansowanych przypadkach konieczna jest konsultacja z internistą lub chirurgiem! 
• W razie wystąpienia objawów związanych z przejedzeniem możesz sięgnąć po leki na niestrawność. Pamiętaj jednak o tym, że w tym przypadku najważniejsze jest unikanie posiłków powodujących dolegliwości, dzięki czemu nie będziesz musiał brać farmaceutyków na dokuczliwe objawy. 

Stosując preparaty apteczne dostępne bez recepty, można czasem zmniejszyć nasilenie niektórych symptomów. Co stosować? 

• Przy dolegliwościach bólowych możesz zastosować leki na ból brzucha dostępne bez recepty. Popularne preparaty zawierają paracetamol. W niektórych sytuacjach, np. w chorobie uchyłkowej jelit, nie zaleca się stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych, np. ibuprofenu. Jeśli dodatkowo doskwierają Ci skurcze brzucha, poszukaj preparatu, który zawiera leki przeciwbólowe i rozkurczowe. Substancje rozluźniające spięte mięśnie brzucha to np. butylobromek hioscyny i drotaweryna. 
• Na wzdęciaszukaj preparatów zawierającychsymetykon. Działa on jak środek powierzchniowo czynny – rozbija duże pęcherzyki gazów na mniejsze, dzięki czemu są łatwiej usuwane z układu pokarmowego przez wiatry. 
• Na ból brzucha związany z przejedzeniem możesz sięgnąć po leki na niestrawność zawierające np. pankreatynę i kwas dehydrocholowy. Te leki wspomagają trawienie i pobudzają pracę jelit. 

Ból w dole brzucha u starszej osoby – domowe sposoby

Jakie domowe sposoby mogą pomóc w walce z bólem brzucha u osób starszych? 

• Pij wodę – to może wydawać się banalnym zaleceniem, ale jest niezwykle ważne. Osoby starsze często nie czują pragnienia i wypijają zdecydowanie mniej niż zalecane minimum 2 l wody dziennie. Odpowiednie nawodnienie jest ważne dla sprawnej pracy jelit i pozwala na zapobieganie zaparciom. 
• Napary z ziół – mięta pieprzowa, rumianek czy koper włoski mają działanie poprawiające perystaltykę jelit. Wspomagają usuwanie nadmiaru gazów z przewodu pokarmowego. Mięta wykazuje też działanie żółciopędne, a koper włoski i rumianek działają rozkurczowo.  
• Zioła na niestrawność – są to np. kminek zwyczajny i imbir. Możesz doprawiać nimi posiłki. 
• Zdrowa dieta – dieta lekkostrawna dla osoby starszej polega na spożywaniu 5-6 posiłków dziennie w regularnych, około 3-godzinnych odstępach czasu. Unikaj pokarmów tłustych i smażonych oraz wzdymających. Wybieraj jasne pieczywo, miękkie owoce i warzywa bez skórek i pestek oraz chude mięso.  

Podsumowanie

Dolegliwości bólowe u osób starszych są dość powszechne, więc nie można ich lekceważyć. Pod maską bólu czy nawet niewielkiego dyskomfortu może kryć się poważna choroba, która szybko doprowadzi do zmniejszenia sprawności organizmu. Z objawami można walczyć domowymi sposobami, ale one nie usuną przyczyny. Po odpowiednią diagnozę skontaktuj się z lekarzem. 

Źródła:

1. A. Szczeklik (red.), Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, 2023
2. B. Larijani i in., Prevention and Treatment of Flatulence From a Traditional Persian Medicine Perspective, Iran Red Crescent Med J, 2016
3. D. Khoujah, J. P. Martinez, T. Van Pham, R. Spangler, Abdominal emergencies in the geriatric patient, Int J Emerg Med, 2014