Kwas hialuronowy – właściwości, zastosowanie i przeciwwskazania

Ortopedia, ginekologia, okulistyka czy medycyna estetyczna to obszary, w których wykorzystywany jest kwas hialuronowy – substancja o niebywałych właściwościach, a przede wszystkim bezpieczna i świetnie tolerowana. Jeśli dotychczas kojarzyłaś kwas hialuronowy wyłącznie jako składnik kremów lub wypełniacz zmarszczek, to ten artykuł jest dla Ciebie. Poznaj kompleksowe działanie i zastosowanie kwasu hialuronowego.  

Co to jest kwas hialuronowy? 

Kwas hialuronowy (Hyaluronic acid, HA) nazywany jest często „eliksirem młodości”, a przydomek ten zyskał dzięki swojej niesamowitej zdolności absorpcji i zatrzymywania wody – jedna molekuła kwasu hialuronowego potrafi związać nawet tysiąc razy więcej wody, niż wynosi jego własna masa! Co to oznacza dla jego funkcji biologicznych i właściwości fizykochemicznych? Kwas hialuronowy jest niezwykle istotny w procesach nawilżania i utrzymania elastyczności skóry oraz innych tkanek. Właśnie dlatego zyskał tak dużą popularność w branży kosmetycznej oraz w zabiegach medycyny estetycznej.  

Czym dokładnie jest kwas hialuronowy? 

• Kwas hialuronowy to jedna z najważniejszych substancji w grupie glikozaminoglikanów – polisacharydów zbudowanych z powtarzających się jednostek dwucukrowych.  
• Cząsteczka HA składa się z kwasu D-glukuronowego i N-acetyloglukozaminy, połączonych wiązaniami glikozydowymi.  
• Kwas hialuronowy występuje naturalnie w organizmie człowieka oraz innych kręgowców, nawet wśród bakterii.  
• W organizmach żywych kwas hialuronowy występuje najczęściej w postaci hialuronianu sodu.  
• Do celów medycznych pozyskiwany jest głównie z tkanek zwierzęcych, np. ze skóry rekina, grzebieni kogutów oraz gałek ocznych kręgowców. 
• Innym źródłem kwasu hialuronowego są niektóre szczepy niepatogennych bakterii. Metoda ta uważana jest za bezpieczniejszą, ponieważ nie występuje ryzyko zanieczyszczenia substancjami obecnymi w tkankach zwierzęcych. 
• Sama nazwa pochodzi od greckiego słowa hyalos (szkło) i bezpośrednio odnosi się do szklistego i przeźroczystego wyglądu hialuronianu. 

Należy jeszcze wspomnieć, że ze względu na budowę cząsteczkową, kwas hialuronowy dzielimy na 3 rodzaje – wielkocząsteczkowy (HMW-HA), średniocząsteczkowy (MMW-HA) i małocząsteczkowy (LMW-HA). Im mniejsza cząsteczka, tym większa zdolność wnikania w głębokie warstwy skóry, a tym samym – intensywniejsze nawilżanie. 

Kwas hialuronowy – właściwości 

Właściwości kwasu hialuronowego i funkcje, jakie pełni w organizmie, uwarunkowane są miejscem występowania substancji. Ponad 50% HA znajduje się w skórze – w warstwie kolczystej i podstawnej naskórka, a także w skórze właściwej. Pozostała ilość rozmieszczona jest w różnych proporcjach w innych tkankach, między innymi w tkance chrzęstnej, mazi stawowej, układzie limfatycznym, mięśniach, sercu, nerkach, mózgu, strunach głosowych, ciałku szklistym oka, surowicy krwi oraz moczu. 

Właściwości i działanie kwasu hialuronowego to między innymi: 

• Istotny wpływ na właściwy skład i funkcjonowanie struktury otaczającej komórki w tkankach łącznych, nazywanej macierzą międzykomórkową, 
• Utrzymywanie równowagi w organizmie i branie udziału w procesach przemieszczania, reprodukcji i różnicowania komórek, 
• Przyspieszanie tworzenia fibryny, która jest istotnym elementem w procesie krzepnięcia. Dodatkowo wzmacnia włóknik – strukturę powstającą w trakcie procesu krzepnięcia krwi, dzięki czemu zapewnia odpowiednią stabilność i skuteczność procesu koagulacji,  
• Regulowanie optymalnego nawilżenia i elastyczności skóry, 
• Hamowanie namnażania bakterii i wspieranie gojenia ran, 
• Dzięki swojej lepkości redukuje tarcie powierzchni stawowych, 
• Reguluje optymalne nawilżenie oka, 
• Wpływa korzystnie na funkcjonowanie strun głosowych, 
• Cząsteczki hialuronianu o większych rozmiarach wykazują właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne, podczas gdy te mniejsze stymulują układ odpornościowy, działając prozapalnie. 

Kwas hialuronowy – zastosowanie 

Kwas hialuronowy, z uwagi na swoje unikalne właściwości, jest wszechstronnym związkiem o różnorodnym zastosowaniu, od terapii medycznych po procedury poprawiające wygląd. Najszerzej znany jest jako składnik preparatów pielęgnacyjnych. Kwas hialuronowy w kosmetyce to między innymi kremy nawilżające i kremy przeciwzmarszczkowe, ale też wiele innych formulacji, których zadaniem jest poprawa nawilżenia, jędrności i elastyczności naskórka, a także ochrona przed wolnymi rodnikami tlenowymi i fotostarzeniem skóry.  

Produkty zawierające hialuronian w składzie to np.: 

• Pharmaceris A Hyaluro-Sensilium, kwas hialuronowy w wodnym kremie do twarzy dla skóry nadwrażliwej, przesuszonej, wymagającej silnego nawilżenia i odżywienia, skłonnej do alergii i podrażnień, 
• Eveline Cosmetics Facemed+ hialuronowy płyn micelarny 3w1 o działaniu oczyszczającym, odświeżającym i nawilżającym, o wegańskiej, hipoalergicznej formule, którą skutecznie usuniesz nawet wodoodporny makijaż twarzy, oczu i ust, 
• BOSQIE kwas hialuronowy 4% trójcząsteczkowy, który możesz stosować solo – bezpośrednio na oczyszczoną skórę, jako serum pod inne preparaty pielęgnacyjne, a także jako dodatek do ulubionego kremu, szamponu czy odżywki. 

Sprawdź, kremy antycellulitowe w ciąży. 

Jednak kwas hialuronowy to nie tylko branża kosmetyczna, ponieważ z jego właściwości korzysta również ginekologia, medycyna estetyczna, okulistyka, a nawet ortopedia.  

Kwas hialuronowy w medycynie estetycznej 

Wykorzystuje się go przede wszystkim do zabiegów mezoterapii, wyrównywania blizn, wypełniania zmarszczek, modelowania konturu twarzy oraz powiększania ust. Procedury te opierają się na precyzyjnych iniekcjach kwasu hialuronowego, pozwalających uzyskać naturalne i długotrwałe efekty, poprawiając elastyczność, jędrność oraz ogólną prezencję skóry. 

Kwas hialuronowy w ginekologii 

Preparaty z kwasem hialuronowym, między innymi globulki na suchość pochwy, stosowane są w leczeniu infekcji, a ich działanie polega na nawilżeniu śluzówki, co zapobiega rozprzestrzenianiu się infekcji i wspomaga układ immunologiczny, w efekcie czego – skraca czas farmakoterapii i ogranicza ryzyko nawrotów. Hialuronian wykorzystuje się również w przypadku atrofii pochwy, szczególnie u kobiet po menopauzie, a także u pacjentek doświadczających wahań w gospodarce hormonalnej.  

Kwas hialuronowy w wybranym preparacie nawilża śluzówkę, łagodząc uciążliwe objawy, takie jak suchośćpochwy, swędzenie, pieczenie, a nawet ból podczas współżycia. Dodatkowo może być pomocny dla pacjentek onkologicznych po radioterapii, poprzez łagodzenie jej skutków ubocznych – suchości, zrostów czy bólu podczas stosunku.  

Substancję zawiera np. Mucovagin, żel dopochwowy z drobnocząsteczkowym kwasem hialuronowym opracowany z myślą o problemie suchości miejsc intymnych.  

Kwas hialuronowy w ortopedii  

Kwas hialuronowy to istotny element terapeutyczny i profilaktyczny w schorzeniach układu ruchu. W przypadku chorób zwyrodnieniowych, np. zwyrodnienia kolana, gonartrozy kolana oraz reumatoidalnego zapalenia stawów, stosuje się wiskosuplementację, czyli bezpośrednie podawanie kwasu hialuronowego za pomocą iniekcji dostawowej. Wspomniana metoda wykorzystywana jest w przypadkach, gdy terapia doustna nie przynosi zadowalających efektów lub występują przeciwwskazania do jej przyjmowania.  

Iniekcja zwiększa lepkość i elastyczność płynu stawowego, co prowadzi do poprawy funkcji stawów, redukcji tarcia i działania przeciwzapalnego, zmniejszając również dolegliwości bólowe. Stosowanie kwasu hialuronowego bezpośrednio do stawów pozwala istotnie zmniejszyć konieczność przyjmowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych.  

Przeczytaj, co może oznaczać strzykanie w kolanie. 

Kwas hialuronowy w okulistyce 

Kwas hialuronowy to istotny składnik w procedurach okulistycznych, używany podczas operacji zaćmy, leczenia jaskry, wszczepiania soczewek, plastyki rogówki oraz w przypadku urazów oka. Jego zastosowanie przynosi odczuwalny komfort pacjentom, zmniejsza ryzyko infekcji i skraca czas rekonwalescencji. Wykorzystywany jest również jako substancja nawilżająca, między innymi w formulacjach kropli do oczu, w przypadku dokuczliwej suchości i podrażnień, także przez osoby korzystające z soczewek kontaktowych.  

Kwas hialuronowy – przeciwwskazania

Kwas hialuronowy jest substancją nietoksyczną, niemutagenną, niezwykle rzadko wywołującą reakcje alergiczne i inne niepożądane skutki uboczne. Preparaty pielęgnacyjne z kwasem hialuronowym są bezpieczne nawet dla kobiet w ciąży, jednak przyszłe mamy powinny zwrócić szczególną uwagę na pozostałe składniki wybranego kosmetyku. Suplementację kwasem hialuronowym należy poprzedzić specjalistyczną konsultacją medyczną. Przeciwwskazaniem do iniekcji jest zakażenie lub infekcja skórna, uczulenie na składniki leku oraz zaburzenia krzepliwości krwi. 

Kwas hialuronowy – skutki uboczne  

Ewentualne skutki uboczne mogą wystąpić po zabiegach medycyny estetycznej. Są to najczęściej zaczerwienienie, obrzęk, suchość czy lekki dyskomfort, które mijają samoistnie w ciągu maksymalnie 3 dni. Z kolei po iniekcjach dostawowych mogą pojawić się przejściowe objawy, takie jak ból, obrzęk czy zaczerwienienie. 

Gdzie występuje kwas hialuronowy? 

Zmniejszona produkcja kwasu hialuronowego to jeden z elementów związanych z procesem starzenia się organizmu. Wraz z wiekiem poziom hialuronianu maleje, czego następstwem jest utrata nawilżenia, elastyczności skóry i zwiększenia ryzyka problemów związanych ze stawami, a także funkcjami oka.  

• Aby przeciwdziałać wspomnianym skutkom, warto zadbać o racjonalną dietę i wprowadzić do jadłospisu żywność wspierającą produkcję kwasu hialuronowego w organizmie.  
• Są to przede wszystkim pokarmy bogate w fitoestrogeny (nasiona roślin strączkowych, soczewica), flawonoidy (owoce cytrusowe, zielone warzywa liściaste, brokuły, pomidory), magnez (gorzka czekolada, szpinak, ryby), a także krzem.  
• W diecie powinny się również znaleźć źródła antyoksydantów usuwających wolne rodniki oraz chude mięso, które dostarczy białek biorących udział w syntezie kwasu hialuronowego. 

Alternatywnym sposobem na uzupełnienie poziomu kwasu hialuronowego w organizmie jest suplementacja. Dostępne na rynku suplementy z kwasem hialuronowym oferują różne formy cząsteczek. Małe cząsteczki LMW sprzyjają poprawie jędrności i ułatwiają przenikanie substancji aktywnych, podczas gdy duże cząsteczki HMW tworzą warstwę ochronną na powierzchni skóry, zapobiegając utracie wilgoci.  

Suplementy diety z kwasem hialuronowym to np.: 

• Kwas hialuronowy 120 mg Pharmovit, suplement diety, 
• Pureo Health kwas hialuronowy 150 mg. 

Podsumowanie  

Hialuronian znalazł zastosowanie w wielu dziedzinach, takich jak kosmetyka, medycyna estetyczna czy ortopedia. Jest to substancja naturalnie występująca w naszym organizmie, odgrywająca kluczową rolę w utrzymaniu nawilżenia, jędrności skóry, zdrowia stawów i wielu innych narządów. Niestety jego poziom maleje wraz z wiekiem, co może prowadzić do utraty elastyczności i nawilżenia tkanek, ale może również skutkować poważniejszymi konsekwencjami zdrowotnymi.  

Źródła:

1. M. Wilk-Jędrusik, Kwas hialuronowy w dermatologii kosmetycznej i kosmetologii: intradermoterapia, suplementacja doustna oraz aplikacja zewnętrzna, https://www.wbc.poznan.pl/Content/328210/PDF/index.pdf, [dostęp 07.11.2023 r.]
2. Marinho A., Nunes C., Reis S., Hyaluronic Acid: A Key Ingredient in the Therapy of Inflammation. Biomolecules. 2021 Oct 15;11(10):1518. doi: 10.3390/biom11101518. PMID: 34680150; PMCID: PMC8533685, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34680150/, [dostęp 07.11.2023 r.]
3. Neuman M.G., Nanau R.M., Oruña-Sanchez L., Coto G., Hyaluronic acid and wound healing. J Pharm Pharm Sci. 2015;18(1):53-60. doi: 10.18433/j3k89d. PMID: 25877441, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25877441/, [dostęp 07.11.2023 r.]
4. Clark N.W., Pan D.R., Barrett D.M., Facial fillers: Relevant anatomy, injection techniques, and complications. World J Otorhinolaryngol Head Neck Surg. 2023 Aug 2;9(3):227-235. doi: 10.1002/wjo2.126. PMID: 37780674; PMCID: PMC10541169, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37780674/, [dostęp 07.11.2023 r.]