Oparzenia u dzieci. Co warto wiedzieć na ten temat?

5. 5. 2022 · Ewelina Zygmunt · 8 minut czytania

Oparzenia u dzieci są niestety niezwykle powszechne, szczególnie u maluchów w wieku od 1 do 3 lat. Stanowią trzecią najczęstszą przyczynę urazów, zaraz po urazach głowy oraz urazach kostno-stawowych. Do niemal do 90% oparzeń dochodzi w domu, w obecności opiekunów. Szybka reakcja dorosłych, a także wiedza, w jaki sposób udzielić pierwszej pomocy, mogą zminimalizować skutki oparzenia.

Jakie są najczęstsze przyczyny oparzeń u dzieci?

Oparzenia u dzieci stanowią niezwykle istotny problem nie tylko medyczny, ale również psychologiczny. W końcu niemal każdy z nas słyszał o jakimś nieszczęśliwym wypadku, w którym poparzeniu uległo dziecko. Część z nas doświadczyła tego na „własnej skórze”. Skutki uszkodzenia tkanek wywołanych przez działanie wysokiej temperatury, nazywane chorobą oparzeniową, nierzadko ciągną się za dzieckiem przez całe jego dorosłe życie.

Najczęściej do oparzenia dochodzi u dzieci w wieku od 1 do 3 lat. To właśnie wówczas młody człowiek uczy się chodzić i poznaje świat, jednak nie jest jeszcze świadomy czyhających na niego niebezpieczeństw. Chęć odkrywania i ciekawość otoczenia sprawiają, że dziecko chce wszystkiego dotknąć i wziąć do rąk. W tym również gorące napoje znajdujące się w jego zasięgu. W konsekwencji wylewa na siebie herbatę, kawę czy zupę. Oblanie gorącym płynem to najczęstsza przyczyna oparzeń u dzieci.

Oparzenie powstaje na skutek działania wysokiej temperatury na tkanki. Ze względu na rodzaj czynnika uszkadzającego można wyróżnić:

  • Oparzenie termiczne – wylanie na siebie gorącego płynu lub zanurzenie w nim części ciała, kontakt z płomieniem, długotrwałe przebywanie na słońcu, inhalacja gorącej pary wodnej lub dymu,
  • Oparzenie chemiczne – kwasami, które wywołują martwicę skrzepową oraz dużo groźniejsze w skutkach – zasadami, będące przyczyną martwicy rozpływnej,
  • Oparzenie elektryczne – uszkodzenie tkanek w następstwie działania zmiennego i stałego prądu elektrycznego o różnym natężeniu (do tej grupy należy również porażenia piorunem),
  • Oparzenie radiacyjne – na skutek działania promieniowania jonizującego np.: podczas radioterapii.
Przyczyny oparzeń u dzieci

Stopnie oparzenia u dzieci

W zależności od głębokości uszkodzenia tkanek można wyróżnić następujące stopnie oparzenia u dziecka.

  • I° charakteryzuje się obecnością bolesnego rumienia na skórze. Uszkodzeniu ulega naskórek. Rana goi się w przeciągu tygodnia bez pozostawienia blizny. Typowym przykładem jest oparzenie słoneczne.
  • II°a w tym przypadku oparzenie obejmuje naskórek oraz powierzchniową warstwę skóry właściwej. Typowym objawem jest obecność pęcherzy wypełnionych surowiczą treścią, część z nich ulega pęknięciu, odsłaniając jasnoróżowe, sączące się dno rany. Dziecko odczuwa pieczenie i ból dużo silniejszy niż w oparzeniu stopnia I°, co jest związane z podrażnieniem nerwów czuciowych. Rana goi się w przeciągu 14 dni bez pozostawienia blizny, jednak często powstaje przebarwienie.
  • II°b– to oparzenie obejmuje głębsze warstwy skóry właściwej. Rana jest intensywnie czerwona z widoczną siecią skoagulowanych brązowych naczyń. Obecne są również grubościenne pęcherze wypełnione surowiczym płynem. Dziecko odczuwa ból o mniejszym nasileniu niż w przypadku oparzenia stopnia IIa, co wiąże sięz uszkodzeniem podskórnych splotów nerwowych. Rana goi się przez ziarninowanie z pozostawieniem blizny. Nierzadko potrzebny jest przeszczep skóry.
  • III°– dochodzi do uszkodzenia pełnej grubości skóry właściwej, a także leżącej pod nią tkanki podskórnej. Rana jest blada, woskowa lub brunatna. Chory nie odczuwa bólu. Oparzenie pozostawia bliznę. Podobnie jak w przypadku stopnia IIb niezbędne jest przeszczepienie skóry.
  • IV° – obejmuje głęboko położone struktury: ścięgna, mięśnia oraz kości. Cechuje się zwęgleniem tkanek.

Brak odczuwania bólu w miejscu urazu zawsze jest niepokojącym objawem, ponieważ wskazuje na głębokie oparzenie w stopniu co najmniej III.

Oparzenia u dzieci pierwsza pomoc

Oparzenia u dzieci – pierwsza pomoc

Niezależnie od rodzaju oparzenia pierwsza pomoc polega na przerwaniu kontaktu ze źródłem oparzenia i rozebraniu dziecka z mokrych ubrań, a także wezwaniu pogotowia ratunkowego. Jeśli materiał przylega do rany, opiekunowie nie powinni zdejmować go na siłę. Personel w szpitalu zrobi to profesjonalnie, przy minimalnej traumatyzacji tkanek.

Następnie należy jak najszybciej schłodzić oparzone miejsce. Najlepiej przy pomocy bieżącej wody o temperaturze 15 – 20°C. Schładzanie powinno trwać co najmniej 15 minut lub do wystąpienia dreszczy i obejmować do 10% powierzchni ciała jednocześnie. Ma ono największe znaczenie zaraz po oparzeniu, ponieważ ogranicza działanie „ciepła zgromadzonego w tkankach” i niweluje ból. W razie nasilonych dolegliwości bólowych rodzice mogą podać dziecku środki przeciwbólowe doustnie lub w postaci czopka np.: paracetamol, lub ibuprofen. 

Nawet jeśli oparzenie wygląda na niegroźne, zawsze należy zgłosić się z dzieckiem do lekarza. Opiekunowie nie powinni na własną rękę ściągać martwiczej tkanki lub przebijać pęcherzy. Nieumiejętne obchodzenie się z raną może skutkować jeszcze głębszym niż pierwotne uszkodzeniem tkanek i zakażeniem. Na czas transportu ranę należy zabezpieczyć zwilżoną gazą lub czystym ręcznikiem, a dziecko okryć kocem. Świetnie sprawdzi się również chłodzący opatrunek hydrożelowy.

Poparzenie Barszczem Sosnowskiego to specyficzny rodzaj uszkodzenia skóry w wyniku kontaktu jej powierzchni z sokiem wydzielanym przez tę roślinę. Ma on właściwości fotouczulające, dlatego po dodatkowym kontakcie ze słońcem mogą powstawać groźne oparzenia II i III stopnia. Pierwsza pomoc polega na dokładnym umyciu skóry przy pomocy wody z mydłem oraz jej ochronie przed słońcem przez co najmniej 48 h. Każdy przypadek napotkania Barszczu Sosnowskiego powinien być zgłoszony do Państwowej Straży Pożarnej.

Pielęgnacja oparzeń u dzieci

Odpowiednia pielęgnacja oparzeń u dzieci ma za zadanie jak największą minimalizację uszkodzenia. W przypadku powierzchownych ran kwalifikujących się do stopnia I wystarczające jest zabezpieczenie skóry za pomocą żelu, pianki lub maści na oparzenia zawierającej pantenol, aloes lub jony srebra. Oczywiście należy to zrobić po wcześniejszym schłodzeniu skóry dziecka. Przydatne są również opatrunki hydrożelowe, które zapewniają wilgotne środowisko ranie i dodatkowo działają chłodząco.

Z racji tego, że do poparzenia I stopnia najczęściej dochodzi pod wpływem działania promieni słonecznych, pamiętaj o ochronie skóry swojego dziecka przed jego działaniem. Na wakacjach zawsze miej przy sobie krem na oparzenia słoneczne. Wyższe stopnie oparzenia zawsze wymagają konsultacji lekarskiej.

Oparzenia u dzieci pielęgnacja

Leczenie oparzeń u dzieci

Leczenie oparzeń u dzieci zawsze powinno przebiegać pod nadzorem lekarza. Nierzadko konieczna może być hospitalizacja. W zależności od głębokości oparzenia leczenie można podzielić na zachowawcze i zabiegowe. To pierwsze polega na opatrzeniu rany i pozbyciu się tkanki martwiczej. W tym celu często stosuje się proteolityczne maści, które sprzyjają wytworzeniu się ziarniny. Zadaniem opatrunku jest ochrona rany przed zakażeniem, a także stworzenie jak najlepszych warunków do gojenia. Nieodzownym elementem leczenia zachowawczego jest odpowiednie doustne lub dożylne nawodnienie chorego oraz terapia przeciwbólowa. Po wygojeniu się rany stosowanie maści na blizny po oparzeniu może zmniejszyć ich widoczność i zwiększyć elastyczność.

Leczenie operacyjne polega na przeszczepieniu skóry. Jest niezbędne w stopniu IIb oraz III. Zazwyczaj dokonuje się go między 3 a 5 dobą od oparzenia.

Podsumowanie

Skutki choroby oparzeniowej zależą od głębokości oraz powierzchni oparzenia, a także wieku dziecka. U młodszych na skutek niedojrzałych mechanizmów termoregulacji, słabej kompensacji nadmiernej utraty płynów przez ranę, a także z uwagi na delikatniejszą skórę są one dużo bardziej dotkliwe. Należy zdać sobie sprawę z tego, że choroba oparzeniowa obejmująca dużą powierzchnię ciała należy do jednej z najczęstszych przyczyn śmierci w grupie najmłodszych. Powód stanowi nadmierna utrata płynów przez uszkodzoną skórę oraz zakażenia rany, które są punktem wyjścia sepsy. W przypadku głębokich oparzeń nierzadko dochodzi do powstania grubych, twardych blizn. Stanowią nie tylko defekt kosmetyczny, ale jeśli przebiegają nad stawami, wraz ze wzrostem dziecka mogą być przyczyną przykurczów.

Źródła:

  1. Watson JD. Chirurgia plastyczna i rekonstrukcyjna. In: Garden OJ, Bradbury AW, Forsythe JLR, et al. Chirurgia. Podręcznik dla studentów. Popiela T (red. wyd. pol.). Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2009:315-30
  2. E. Kozłowska, K. Cierzniakowska, M. T. Szewczyk, Postępowanie miejscowe w oparzeniach, https://podyplomie.pl/chirurgia/32768,postepowanie-miejscowe-w-oparzeniach, [dostęp 11.05.22 r.]
  3. W. Kuzański, Oparzenia u dzieci, https://podyplomie.pl/wiedza/stany-nagle/686,oparzenia-u-dzieci, [dostęp 11.05.22r.]
    O autorze
    Ewelina Zygmunt
    Ewelina Zygmunt
    Jestem lekarzem w trakcie stażu podyplomowego, który odbywam w Wojskowym Szpitalu Klinicznym nr 1 w Lublinie. Choć jeszcze nie podjęłam ostatecznej decyzji co do wyboru specjalizacji, to moje serduszko bije w stronę ginekologii i położnictwa, a także endokrynologii. W szczególności interesuje mnie wpływ zdrowej diety na gospodarkę hormonalną człowieka. W wolnych chwilach lubię gotować i testować nowości kosmetyczne. Uwielbiam podróże, dobre jedzonko oraz jogę.
    Przeczytaj więcej od tego autora
    O autorze
    Ewelina Zygmunt
    Ewelina Zygmunt
    Jestem lekarzem w trakcie stażu podyplomowego, który odbywam w Wojskowym Szpitalu Klinicznym nr 1 w Lublinie. Choć jeszcze nie podjęłam ostatecznej decyzji co do wyboru specjalizacji, to moje serduszko bije...
    Przeczytaj więcej od tego autora