Depresja u dzieci – przyczyny, objawy i leczenie. Jak zapobiegać depresji u dzieci?

12. 8. 2024 · 6 minut czytania

Depresja u dzieci i młodzieży jest zjawiskiem coraz bardziej powszechnym. Rozpoznanie zaburzeń nastroju oraz ich leczenie jest często prowadzone z opóźnieniem. Jak pomóc dziecku z depresją?

Aleksandra Furmańczyk
Aleksandra Furmańczyk
Depresja u dzieci – przyczyny, objawy i leczenie. Jak zapobiegać depresji u dzieci?

Depresja jest zaburzeniem psychicznym należącym do zaburzeń nastroju. Wpływa na samopoczucie, samoocenę, myślenie i radzenie sobie z codziennymi czynnościami. Depresja coraz częściej występuje wśród dzieci i młodzieży, choć wciąż bywa niedostatecznie zauważana i diagnozowana. Dzieci cierpiące na depresję są w grupie zwiększonego ryzyka samobójstwa. Jak rozpoznać oznaki depresji u dziecka? 

Przyczyny depresji u dzieci 

Jest wiele przyczyn, które mogą prowadzić do depresji u dzieci. Pod uwagę bierze się dziedziczną podatność i czynniki środowiskowe. 

Nie ma jednego genu odpowiedzialnego za zwiększenie ryzyka wystąpienia depresji w młodym wieku. Wiadomo jednak, że to zaburzenie może występować rodzinnie. U potomstwa rodziców z depresją ryzyko zachorowania jest nawet do 4 razy wyższe w porównaniu z dziećmi rodziców, którzy nie przeszli epizodu depresji w przeszłości. Ryzyko zachorowania na depresję, jeśli bliźniacze rodzeństwo ją miało, może sięgać do 70%. 

Same geny zwykle nie wystarczą, żeby u dziecka rozwinęła się depresja. Zwykle pojawia się również jakiś bodziec środowiskowy czy bardzo stresująca sytuacja. 

Depresja u dzieci szczególnie często pojawia się jako efekt sytuacji stresowych w życiu, m.in.: 
Do pojawienia się depresji u dzieci i młodzieży predysponują także: 

Sprawdź powiązane kategorie

Przyczyny depresji u dzieci 

Objawy depresji u dzieci 

Jakie są objawy depresji u dzieci? Czasem możesz mieć wrażenie, że Twoje dziecko jest kapryśne, ma wahania nastroju, jest niesforne i nie chce się przykładać do obowiązków w domu i w szkole. Warto mieć świadomość, że w jego mózgu mogło dojść do zaburzeń przekaźnictwa nerwowego i może się u niego rozwijać depresja

Częste oznaki zaburzeń depresyjnych u dzieci to: 

  • Długotrwałe uczucie smutku i beznadziei – dziecko wydaje się rozbite i łatwo wpada w płacz. Może też występować drażliwość, 
  • Utrata zainteresowania codziennymi czynnościami i pasjami, które wcześniej sprawiały przyjemność, np. rezygnacja z pozalekcyjnych zajęć dodatkowych, niechęć do spędzania czasu na świeżym powietrzu, 
  • Obniżenie poziomu energii, które prowadzi do wzmożonej męczliwości i zmniejszenia aktywności w ciągu dnia, 
  • Osłabienie uwagi i koncentracji, np. pogorszenie wyników w szkole, 
  • Problem z szybkim podejmowaniem decyzji, 
  • Niska samoocena i mała wiara w siebie – dziecko zaczyna mówić o sobie negatywnie i czuć się bezwartościowo. Może powtarzać stwierdzenia takie jak: „nic dobrze mi nie wchodzi”, „niczego nie potrafię”, „nie mam żadnych przyjaciół”, „jestem nieatrakcyjny”, a także wyolbrzymiać wady, minimalizować sukcesy i stosować inne zniekształcenia poznawcze
  • Bezsenność lub wzmożona senność
  • Wycofanie społeczne. Dziecko mniej chętnie uczestniczy w aktywnościach podejmowanych z domownikami i z przyjaciółmi, 
  • Zmiany w apetycie – utrata apetytu prowadząca do utraty wagi lub wzmożony apetyt prowadzący do przejadania się i tycia, 
  • Działania autoagresywne, np. samookaleczenie, 
  • Nawracające myśli o śmierci, nawracające myśli samobójcze, próby samobójcze
Pamiętaj
Nie u wszystkich dzieci występują wszystkie powyższe objawy. Zwykle jest ich kilka i mogą zmieniać swoje nasilenie, ale utrzymują się długo – powyżej dwóch tygodni. Część dzieci może nadal radzić sobie całkiem dobrze w środowisku domowym i szkolnym, ukrywając smutek, który towarzyszy im każdego dnia. 
U niektórych dzieci występują fizyczne objawy depresji
Mogą to być bóle głowy, mięśni, brzucha, które nie reagują na standardowe leczenie przeciwbólowe i są powodem dalszego wycofywania się z życia społecznego, np. opuszczania zajęć w szkole. 
Objawy depresji u dzieci 

Depresja u dzieci – diagnostyka 

Do kogo zgłosić się, jeśli podejrzewasz, że Twoje dziecko prezentuje objawy depresji? Możesz zacząć od pediatry lub lekarza rodzinnego, który wstępnie zbada dziecko i przeprowadzi z nim wywiad. Istnieje kilka kwestionariuszy z pytaniami, które pozwalają ocenić prawdopodobieństwo choroby u dziecka. 

Wizyta u lekarza pierwszego kontaktu ma również na celu wykluczenie innych chorób mogących dawać podobne objawy jak te występujące w depresji u dzieci (np. zespół chronicznego zmęczenia w mononukleozie czy senność towarzysząca anemii). Badania, które powinny zostać wykonane, to m.in.: 

  • Pełna morfologia krwi, 
  • Witaminy i minerały (np. witamina B12, witamina D3, gospodarka żelazowa, potas, sód, magnez, wapń i fosforany), 
  • Badania oceniające pracę tarczycy – TSH, fT3, fT3, 
  • Badania oceniające czynność nerek i wątroby. 

Przy podejrzeniu depresji możesz zostać skierowany wraz z dzieckiem do psychologa lub psychiatry dziecięcego. 

Depresja u dzieci – leczenie 

Depresja nie jest stanem przejściowym, który ustąpi bez odpowiedniego leczenia, a przedłużające się złe samopoczucie i drażliwość nie są kaprysem dziecka. Nie wolno ignorować objawów depresji, bo w skrajnych przypadkach to zaburzenie może prowadzić do śmierci.  

Część rodziców w obawie przed stygmatyzacją ze strony środowiska opóźnia kontakt z placówką medyczną. Chcąc pomóc dziecku, sięgają po dostępne bez recepty tabletki poprawiające nastrój, czyli po preparaty sygnowane jako ziołowe tabletki na stres lub zioła na depresję. Wiele z tych środków ma niejasny mechanizm działania i profil bezpieczeństwa, a zawarte w nich substancje często wchodzą w interakcje z pożywieniem i innymi stosowanymi przez dzieci lekami. Potrzeba więcej badań, aby móc skutecznie i bezpiecznie stosować rośliny w celu łagodzenia objawów depresji. 

Uznane metody leczenia depresji u dzieci to psychoterapia i farmakoterapia. Mogą być stosowane oddzielnie lub razem. 

Terapia poznawczo-behawioralna jest formą psychoterapii pozwalającą skupić się na istotnych problemach dziecka i wypracować alternatywne wzorce myślenia. To często doprowadza do poprawy komfortu psychicznego i funkcjonowania. Dziecko uczy się myśleć bardziej pozytywnie o sobie, swojej przeszłości i przyszłości. Terapia może być prowadzona indywidualnie, grupowo lub jako terapia rodzinna. 

Najczęściej stosowane leki przeciwdepresyjne u dzieci i młodzieży to SSRI – inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny.
Depresja u dzieci – leczenie 

Jak zapobiegać depresji u dzieci? 

Rodzice zazwyczaj nie są w stanie całkowicie zapobiec wystąpieniu depresji u dziecka – nie możesz usunąć wszystkich stresorów z życia swojej pociechy i nie wpłyniesz na geny. Możesz podjąć pewne starania, aby zredukować ryzyko zachorowania. 

  • Okazuj wsparcie. Dziecko powinno stale być objęte szczerą troską. Stwórz atmosferę zrozumienia i otwartości. Bądź wrażliwy na potrzeby i reaguj na sygnały tego, że dzieje się coś złego. Pomagaj dziecku budować poczucie własnej wartości. 
  • Zachęcaj do aktywności fizycznej. Regularna aktywność ruchowa wspiera nie tylko dobry wygląd i pozostanie w zdrowiu, ale także korzystnie wpływa na psychikę. 
  • Zapewnij dziecku odpowiednią ilość snu

Podsumowanie  

Nieleczone zaburzenia depresyjne u dzieci są przyczyną poważnego pogorszenia codziennego funkcjonowania oraz obniżenia wyników w nauce i sporcie, a także źródłem konfliktów w domu i z rówieśnikami. Odpowiednio szybka diagnoza i leczenie mają szansę pomóc dziecku. 

Źródła:

  1. Gałecki P., Szulc A., Psychiatria, Edra Urban & Partner, Wrocław, 2018.
  2. Kawalec W., Grenda R., Kulus M., Pediatria II, wyd.II, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa, 2018.
  3. Al Nasser  Y., Alsaad A.J., Azhar Y., Depression in Children, StatPearls Publishing, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK534797/, [dostęp: 03.06.2024 r.]
  4. Kölch M., Mehler-Wex C., Depression in Children and Adolescents, Deutsches Ärzteblatt International, 02.2008.
  5. Kenda M., Kočevar Glavač N., Nagy M., Sollner Dolenc M., Medicinal Plants Used for Anxiety, Depression, or Stress Treatment: An Update, Molecules, 09.2022. 

Więcej artykułów na ten temat

O autorze
Aleksandra Furmańczyk
Aleksandra Furmańczyk
Jestem lekarką w trakcie stażu podyplomowego, który odbywam w 4. Wojskowym Szpitalu Klinicznym we Wrocławiu. Od lat pasjonuję się tematyką zdrowia i medycyny. Zawodowo będę starała się o wybór specjalizacji zabiegowej. Interesują mnie w szczególności otolaryngologia, chirurgia ogólna oraz chirurgia dziecięca. W wolnym czasie uprawiam jogę i z dużym zapałem powiększam swoją kolekcję roślin doniczkowych.
Przeczytaj więcej od tego autora
O autorze
Aleksandra Furmańczyk
Aleksandra Furmańczyk
Jestem lekarką w trakcie stażu podyplomowego, który odbywam w 4. Wojskowym Szpitalu Klinicznym we Wrocławiu. Od lat pasjonuję się tematyką zdrowia i medycyny. Zawodowo będę starała się o wybór specjalizacji...
Przeczytaj więcej od tego autora

checkout.warnings.Notice