Wymiotowanie żółcią – co oznacza i jakie są przyczyny żółtych wymiotów?

Żółć to płynna wydzielina produkowana przez wątrobę i magazynowana w pęcherzyku żółciowym. Jej rolą jest usprawnianie trawienia przez udział w rozkładaniu tłuszczów oraz zapewnianie odpowiedniego pH dla pracy enzymów trzustkowych. Co może oznaczać wymiotowanie żółcią? Czy jest groźne? Sprawdź! 

O czym świadczy wymiotowanie żółcią? 

Wymmioty są objawem ze strony przewodu pokarmowego. Polegają na gwałtownym wyrzuceniu treści żołądka przez usta w wyniku silnych skurczów mięśni brzucha i klatki piersiowej. Zawartość wymiocin stanowią częściowo strawione pokarmy. Jeśli wymioty mają żółtawy lub zielonkawy kolor, może to oznaczać, że znajduje się w nich żółć. 

Fizjologicznie żółć jest uwalniana do pierwszego odcinka jelita cienkiego, czyli do dwunastnicy. Żeby znalazła się w treści wymiocin, musi przesunąć się wstecz – do żołądka. Dlaczego się tak dzieje? Może to być skutkiem: 

• Zaburzonej motoryki lub budowy jelit – blokada mechaniczna lub niesprawne poruszanie się jelit sprawiają, że żółć nie może spływać dalej, 
• Bardzo silnych wymiotów przy pustym żołądku – efekt zasysania treści w górę przewodu pokarmowego, 
• Zaburzeń unerwienia przewodu pokarmowego – osłabienie mięśni zwieraczy przełyku i żołądka. 

Wymiotowanie żółcią – przyczyny 

Wymioty żółcią mogą wystąpić, jeżeli wymiotujesz, a Twój żołądek jest pusty. Kiedy może się to zdarzyć? 

• Zatrucie pokarmowe i ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy (potocznie: grypa żołądkowa) – silne i uporczywe wymioty spowodowane infekcją mogą doprowadzić do całkowitego opróżnienia żołądka. Sam odruch wymiotny często jednak nie ustępuje. W ciężkich zakażeniach mówi się, że chory wymiotuje wszystkim, co zje lub wypije. Jeśli żołądek jest pusty, może zwymiotować żółcią. 
• Poranne mdłości – np. u kobiet ciężarnych lub ze stresu. Żołądek po całej nocy jest opróżniony i pojawia się poranne wymiotowanie żółcią. 

Wiele innych stanów może sprzyjać pojawieniu się żółci w wymiotach. Jedne z częstszych przyczyn u dorosłych to: 

• Zatrucie alkoholowe – nadmierne spożywanie alkoholu może doprowadzić do zwiększenia szybkości opróżniania pęcherzyka żółciowego. Jednocześnie alkohol spowalnia skurcze mięśni gładkich odpowiadających za odpowiedni kierunek perystaltyki przewodu pokarmowego i zmniejsza napięcie odźwiernika, czyli mięśniowego pierścienia oddzielającego żołądek od dwunastnicy. 
• Refluks żółciowy (refluks jelitowo-żółciowy) i żółciowe zapalenie żołądka – mówi się o nim wtedy, gdy żółć cofa się z dwunastnicy do żołądka. Pojawia się po operacji żołądka lub dróg żółciowych, u osób z zaburzeniami aktywności motorycznej żołądka (gastropareza cukrzycowa, czynnościowa niewydolność odźwiernika), w przebiegu choroby wrzodowej żołądka lub bez uchwytnej przyczyny (pierwotny refluks żółciowy). Zarzucaniu żółci sprzyja palenie, leżenie na brzuchu po posiłkach, jedzenie bezpośrednio przed pójściem spać oraz nadwaga lub otyłość. Żółć jest substancją drażniącą błonę śluzową żołądka. Możliwe objawy to ból brzucha, pieczenie w żołądku, niestrawność, nudności i wymioty z żółcią. 
• Blokada jelit – niedrożność przewodu pokarmowego może być spowodowana mechaniczną przeszkodą lub chorobą jelit. Żółć nie może spływać swobodnie w dół przewodu pokarmowego i zamiast być wydalana ze stolcem, cofa się do żołądka. Do objawów należą: niemożność oddania gazów i stolca, wymiotowanie żółcią i ból brzucha oraz wzdęcia. Przyczyną blokady jelit mogą być: 
  • Zrosty pooperacyjne, 
  • Nowotwory jelit, 
  • Przepuklina, 
  • Choroby zapalne jelit – Choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego. 
• Niektóre leki – pewne substancje stosowane w leczeniu chorób mogą powodować rozluźnienie mięśni odźwiernika żołądka i ułatwiać przedostawanie się żółci do żołądka. Są to np. niektóre leki stosowane w leczeniu astmy i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, blokery kanału wapniowego stosowane w leczeniu nadciśnienia i benzodiazepiny stosowane w stanach lękowych. 

Wymioty żółcią – skutki 

Wymiotowanie, zwłaszcza intensywne, może prowadzić do znacznego odwodnienia – niezależnie od tego, czy w wymiocinach znajduje się tylko treść pokarmowa, czy żółć. Utrata żółci sprawia, że organizm gorzej radzi sobie z trawieniem tłuszczów. Mogą pojawić się objawy niestrawności, a także bóle brzucha i stolce tłuszczowe. Żółć działa drażniąco na żołądek, przełyk oraz na zęby i jamę ustną. Doprowadza do pojawiania się nadżerek, uszkodzenia szkliwa zębów i ich odbarwienia. 

Wymiotowanie żółcią – kiedy pójść do lekarza? 

Nawet jeśli wymioty z żółcią są jednorazowym incydentem, porozmawiaj z lekarzem i spróbuj ustalić przyczynę dolegliwości. Nie zwlekaj z wizytą, gdy: 

• Gorączkujesz, 
• Wymioty nie ustępują w ciągu 24 godzin, 
• Pojawia się u Ciebie znaczne odwodnienie, 
• Masz wymioty z żółcią i zawroty głowy oraz znaczne osłabienie, 
• Zwracasz każdy przyjęty pokarm lub płyn, 
• Wymioty z żółcią nawracają, 
• Pojawia się u Ciebie wymiotowanie krwią lub wymioty przypominające fusy od kawy, 
• Pojawia się ból w klatce piersiowej lub duszność, 
• Masz niewyjaśnioną utratę masy ciała. 

Wymiotowanie żółcią – jak leczyć? 

Leczenie wymiotów żółcią różni się w zależności od przyczyny.  

• Jak w przypadku każdego typu wymiotów, podstawą jest niedopuszczenie do odwodnienia organizmu. Jeśli tylko możesz, nawadniaj się doustnie. Możesz do tego stosować wodę, słabe napary herbaty, rozcieńczone nietłuste zupy lub buliony warzywne. W aptece zaopatrzysz się w elektrolity dla dorosłych, które najczęściej mają formę pastylek lub saszetek do rozpuszczania w wodzie. 
• W przypadku refluksu żółciowego lekarz może zalecić leki wiążące kwasy żółciowe w przewodzie pokarmowym takie jak cholestyramina i kwas ursodeoksycholowy. 
• Leczenie chirurgiczne może być zalecone w przypadku blokad i zrostów. Kwalifikacji do tego typu operacji dokonują doświadczeni operatorzy zajmujący się chirurgią przewodu pokarmowego. 
• Jeśli cierpisz na przewlekłe choroby przewodu pokarmowego, zgłoś się do swojego lekarza. Wymioty, w tym wymiotowanie żółcią, mogą oznaczać zaostrzenia Twojej choroby podstawowej. Nie wprowadzaj samodzielnie modyfikacji w leczeniu – zawsze konsultuj to z medykiem. 
• W aptekach można nabyć leki przeciwwymiotne, również takie, które są dostępne bez recepty. Rutynowo nie stosuje się tego typu preparatów. Zanim po nie sięgniesz, skonsultuj się z lekarzem. 

Jak zatrzymać wymiotowanie żółcią? 

Jeśli doskwiera Ci nawracające wymiotowanie żółcią rano przy pustym żołądku, to przyjrzyj się swojemu stylowi życia. Zastanów się dwa razy, zanim znowu wypijesz nadmierną ilość alkoholu. Jeśli nudności i wymioty są spowodowane stresem, np. związanym z lękiem przed egzaminem lub pójściem do pracy, pomyśl o ćwiczeniach relaksacyjnych przed pójściem spać. Dbaj również o dobrą higienę snu. 

Jedz posiłki częściej w mniejszych porcjach. Jeśli wystąpiły u Ciebie wymioty, to do ustąpienia przykrych objawów stosuj dietę lekkostrawną. Unikaj spożywania produktów mogących dodatkowo drażnić żołądek, np. kawy czy pikantnych potraw. Pamiętaj o wypijaniu odpowiedniej ilości wody. Standardowo jest to 2 l wody, ale zapotrzebowanie organizmu zwiększa się w przypadku wymiotów. 

Unikaj palenia papierosów, bo składniki dymu tytoniowego działają drażniąco na śluzówkę przewodu pokarmowego i dróg oddechowych, co może nasilać przykre skutki wymiotów i je potęgować. 

Pozbądź się zbędnych kilogramów. Zbyt duża masa ciała i otłuszczenie narządów wewnętrznych wiążą się z nadmiernym uciskiem na żołądek, prowadzi do refluksu i łatwiej wyzwala wymioty. 

Podsumowanie

Pojedynczy epizod wymiotów żółcią nie zawsze musi być powodem do niepokoju. Jeśli jednak towarzyszą temu dodatkowe objawy lub wymioty przedłużają się, pilnie skonsultuj się z lekarzem. Specjalista dokładnie zdiagnozuje przyczyny Twoich dolegliwości i przekaże zalecenia, które poprawią jakość Twojego życia oraz pomogą uniknąć powikłań. 

Źródła:

1. C.K. Dilly, M.E. McCabe, New Causes for the Old Problems of Bile Reflux Gastritis, Clinical Gastroenterology and Hepatology, 09.2018, https://www.cghjournal.org/article/S1542-3565(18)30222-2/fulltext#secsectitle0015, [dostęp: 05.01.2024 r.]
2. T. Wocial, Jak rozpoznać i leczyć refluks żółci do żołądka i przełyku?, Gastroenrerologia Kliniczna, Via Medica, 2012
3. A. Szczeklik (red.), Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, 2023