Bakteryjne zapalenie opon mózgowych. Leczenie to antybiotyki!

Bakteryjne zapalenie opon mózgowych to bardzo poważna choroba. Wymaga pilnej interwencji lekarskiej, bo może mieć bardzo poważne powikłania. A jak leczyć zapalenie opon mózgowych? Czy jedyne wyjście to antybiotyki?

Czym jest zapalenie opon mózgowych?

Mózg i rdzeń kręgowy człowieka, czyli ośrodkowy układ nerwowy, to centrum dowodzenia ludzkiego organizmu. Są to też jednocześnie niezwykle wrażliwe i delikatne struktury, które wymagają szczególnej ochrony. Poza kostną czaszką i kręgosłupem, funkcję ochronną dla mózgu i rdzenia kręgowego pełnią 3 opony mózgowo-rdzeniowe: opona twarda (łac. dura mater), opona pajęcza (łac. arachnoidea) i opona miękka (łac. pia mater). Między oponą pajęczą, a miękką znajduje się szczelinowata przestrzeń, która jest wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym. Płyn ten krąży, opływa mózg i rdzeń kręgowy.

Kiedy do płynu mózgowo-rdzeniowego przedostaną się chorobotwórcze drobnoustroje dochodzi do rozwoju stanu zapalnego, który obejmuje opony. Mówimy wtedy o ZMOR, czyli zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych. Stan zapalny może rozszerzyć się na mózg − wtedy mówimy o ZOMRiM, czyli zapaleniu opon mózgowych i mózgu.

Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych powstaje m.in. przez wirusy, bakterie lub grzyby.

Bakteryjne zapalenie opon mózgowych

Bakterie mogą powodować zarówno ropne, jak i nieropne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Ropne ZOMR u osób dorosłych najczęściej powodują takie bakterie jak:

• Neisseria meningitidis, 
• Streptococcus pneumoniae,
• Haemophilus influenzae typu b (Hib coraz rzadszy z uwagi na szczepienia)
• Listeria monocytogenes
• prątki z grupy Mycobacterium tuberculosis (gruźlicze ZOMR)
• krętki z rodzaju Borrelia (neuroborelioza)
• Leptospira
• Treponema pallidum (kiła układu nerwowego)

Nieropne bakteryjne zapalenie opon mózgowych powodowane jest przez:

Leczenie zapalenia opon mózgowych

Bakteryjne zapalenie opon mózgowych przebiega bardzo dynamicznie, szczególnie w przypadku ropnej postaci. Choroba pojawia się bardzo nagle i bardzo szybko postępuje. Nieropne zapalenie opon, np. w skutek gruźlicy, ma mniej agresywny przebieg. Do objawów dominujących należy wysoka gorączka, dreszcze, objawy oponowe, bóle głowy, splątanie, zaburzenia orientacji i nudności i wymioty. Stan pacjenta jest ciężki i pogarsza się praktycznie z godziny na godzinę.

Żeby pokonać bakteryjne zapalenie opon mózgowych, leczenie trzeba wdrożyć jak najszybciej.

Jak leczyć zapalenie opon mózgowych? Jeśli powodem infekcji są bakterie, podstawę terapii zawsze stanowią antybiotyki. Oczywiście najlepszym rozwiązaniem jest podanie antybiotyku skierowanego specyficznie przeciwko bakterii powodującej infekcję. Antybiotyk taki zgodny jest z antybiogramem, czyli testem określający lekowrażliwość i lekooporność patogenu, czyli bakterii. Niestety, wykonanie antybiogramu trwa zwykle kilka dni, a leczenie zapalenia opon mózgowych musi być rozpoczęte natychmiast − przy podejrzeniu ropnego ZOMR podanie antybiotyku powinno nastąpić najpóźniej w ciągu 3 godzin!

Jak więc wygląda postępowanie z chorym? W pierwszej kolejności od pacjenta pobierany jest materiał, między innymi płyn mózgowo-rdzeniowy, który służy do badania bakteriologicznego. Następnie lekarz zleca tak zwaną empiryczną antybiotykoterapię (empiryczna, czyli próbna). Terapia ta jest następnie weryfikowana, po otrzymaniu wyniku antybiogramu. Schematy leczenia empirycznego zależą od wieku pacjenta i innych czynników ryzyka, jak na przykład stan po urazie czaszki.

Poza podawaniem antybiotyków, leczenie zapalenia opon mózgowych wymaga też dożylnego podawania płynów, pozajelitowego żywienia pacjenta i leczenia przeciwzapalnego i przeciwobrzękowego za pomocą glikokortykosteroidów.

Jak rozpoznać, czy terapia jest skuteczna?

Po czym lekarz poznaje, że leczenie jest skuteczne? Po włączeniu antybiotyków i pozostałych leków stan pacjenta stopniowo się poprawia, gorączka spada, znikają też pozostałe objawy stanu zapalnego opon mózgowo-rdzeniowych. Niestety, bakteryjne ZOMR niesie za sobą duże ryzyko powikłań, np. możliwe są napady padaczkowe, różnego rodzaju porażenia czy zaburzenia mowy i słuchu.

Zapalenie opon mózgowych, bez względu na jego przyczynę, jest zawsze poważnym stanem zagrażającym zdrowiu pacjenta i wymaga leczenia. Gdy powodem choroby są bakterie, podstawę terapii stanowią antybiotyki.