Jak poprawić trawienie? Sposoby na problemy trawienne

Problemy z trawieniem nie są domeną seniorów – dotykają osób w każdym wieku. Pacjentom może doskwierać czucie ciężkości i przepełnienia, wzdęcia, nadmierne oddawanie gazów oraz przelewanie w brzuchu. Niestrawność jest w stanie sprawiać znaczny dyskomfort. Jak sobie z nią radzić? Podpowiadamy! 

Problemy z trawieniem – przyczyny 

Niestrawność może pojawić się z wielu przyczyn. Najczęściej jest związana ze złym stylem życia: niską aktywnością fizyczną, źle zbilansowaną dietą, przejadaniem się, jedzeniem w pośpiechu i ze stresem.  

Na proces trawienia źle wpływa: 

• Żywność wysoce przetworzona i dania gotowe, które można kupić w sklepach – zawierają wiele konserwantów, niezdrowych tłuszczów oraz słodziki, 
• Niewystarczająca ilość błonnika w diecie, 
• Złe nawadnianie organizmu, 
• Spożywanie pokarmów smażonych i tłustych, 
• Spożywanie dużej ilości pokarmów i napojów wzdymających (np. groch, kapusta, słodycze, napoje gazowane, słodkie alkohole), 
• Nieregularne spożywanie posiłków, 
• Spożywanie posiłków tuż przed snem. 

Czasami problemy z trawieniem są spowodowane przez choroby przewodu pokarmowego lub choroby układowe, takie jak: 

• Zapalenie żołądka, 
• Wrzody żołądka lub dwunastnicy, 
• Choroba refluksowa przełyku, 
• Kamica żółciowa, 
• Choroby wątroby doprowadzające do upośledzenia produkcji żółci (np. marskość wątroby, zmiany pozapalne), 
• Niedokrwienie jelit, 
• Choroba Leśniowskiego-Crohna, 
• Niedobór enzymów trzustkowych (np. w przewlekłym zapaleniu trzustki, mukowiscydozie), 
• Nowotwory przewodu pokarmowego, 
• Niedoczynność lub nadczynność tarczycy, 
• Cukrzyca, 
• Nadwaga i otyłość, 
• Przepuklina rozworu przełykowego, 
• Celiakia, 
• Nietolerancja laktozy. 

Ze względu na zmiany w ułożeniu narządów w jamie brzusznej, problemy trawienne często dotyczą kobiet w ciąży. Niestrawność może być także wywołana przez przyjmowanie niektórych leków, np. antybiotyków i potasu. 

Jeśli można zidentyfikować układową, metaboliczną lub organiczną przyczynę problemów z trawieniem, mówimy o dyspepsji wtórnej (organicznej). Jeśli objawy występują, ale nie udało się znaleźć schorzenia, które mogłoby za nie odpowiadać, mówimy o dyspepsji czynnościowej. 

Problemy z trawieniem – objawy 

Trawienie jest skomplikowanym procesem polegającym na rozkładaniu cząstek jedzenia na elementarne składniki, które następnie mogą być wchłonięte w jelicie i transportowane do wszystkich komórek organizmu. Do sprawnego trawienia potrzebna jest dobra praca całego układu pokarmowego. 

Objawy problemów z trawieniem pokarmów to m.in.: 

• Zgaga – uczucie palenia i pieczenie w żołądku, w klatce piersiowej i w przełyku. Może mieć różnorakie nasilenie, od łagodnego dyskomfortu do bólu przypominającego objawy niedokrwienia serca, 
• Zmiany rytmu wypróżnień – zwykle jest to stolec biegunkowy, chociaż mogą się pojawić także zaparcia. W przypadku niedoboru enzymów trawiennych rozkładających tłuszcze, mamy do czynienia z przewlekłymi biegunkami tłuszczowymi. Stolce mają wtedy połyskującą powierzchnię, gnilny zapach, oleistą konsystencję i trudno je spuścić w toalecie, 
• Wzdęcia – subiektywne odczucie przepełnienia jelit gazami. Może temu towarzyszyć dyskomfort lub ból oraz zwiększenie obwodu brzucha. Wzdęciom często towarzyszy oddawanie zwiększonej ilości gazów, odbijanie oraz bulgotanie w brzuchu, 
• Uczucie pełności po posiłkui wczesne uczucie sytości po posiłku. 
• Nudności i wymioty, 

Spadek apetytu i niezamierzona utrata masy ciała – jeśli czujesz dyskomfort, nie chce Ci się jeść. To i brak wchłaniania składników odżywczych spowodowany złym trawieniem może z czasem doprowadzić do utraty kilku kilogramów. 

Domowe sposoby na trawienie 

Chociaż problemy trawienne najczęściej pojawiają się po tzw. błędach dietetycznych, nie można bagatelizować przedłużających się objawów, takich jak zgaga, pieczenie w żołądku czy bóle brzucha (zwłaszcza wybudzające w nocy). Wszystkie niepokojące objawy są wskazaniem do konsultacji z lekarzem, bo mogą być zwiastunem obecnej lub dopiero rozwijającej się choroby. 

To, jakie leki na niestrawność należy przyjmować, zależy od przyczyny doskwierających nam objawów.  

• W razie niedoborów enzymów trawiennych lekarz zaleci leki na trzustkę zawierające pankreatynę, czyli 3 enzymy trawienne: amylazę, lipazę i proteazę.  
• Leki na wątrobę mogą być zalecane w stanach upośledzających wytwarzanie żółci. Kamica żółciowa jest w stanie doprowadzać do blokady przepływu żółci. Stwierdzona kamica jest wskazaniem do konsultacji z chirurgiem. 
• Gdy niestrawność doskwiera Ci podczas przyjmowania antybiotyków, zapytaj w aptece o probiotyki dla dorosłych. Powinieneś je przyjmować przez cały czas trwania antybiotykoterapii i kilka dni po niej. 
• Wzdęcia możesz zwalczać preparatami zawierającymi symetykon. Działa on jak środek powierzchniowo czynny i rozbija duże pęcherzyki gazów na mniejsze, dzięki czemu ich usuwanie przez wiatry jest łatwiejsze. 

Na własną rękę możemy próbować zmniejszyć objawy niestrawności. Jak poprawić trawienie domowymi sposobami? 

• Wprowadź zmiany w swojej diecie – spożywaj posiłki regularnie. Unikaj żywności wysoko przetworzonej. Zwiększ ilość błonnika w diecie i pamiętaj o odpowiednim nawodnieniu organizmu (minimum 2 litry wody dziennie). Możesz zmniejszyć ilość spożywanych potraw i wypijanych napojów o potencjale gazotwórczym. Zrezygnuj z potraw tłustych na rzecz lekkich i bogatych w warzywa i owoce. Unikaj spożywania pokarmów na 2 godziny przed snem. 
• Prowadź regularną aktywność fizyczną – ruch wspomaga pracę jelit. Dobre będą spacery, jazda na rowerze, pływanie czy aerobik. 
• Masaże brzucha – sprawdzą się na wzdęcia. Masuj brzuch delikatnymi ruchami, poruszając się zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara, ponieważ w tym kierunku biegnie perystaltyka jelit. 

Naturalne sposoby na trawienie

Czy istnieją zioła na niestrawność, które mogą wspomagać pracę przewodu pokarmowego? Okazuje się, że tak i udowadniają to badania naukowe. 

• Jeśli przygotowujesz posiłki sam, możesz dodawać do nich przyprawy wspomagające walkę ze wzdęciami. Są to m.in. kminek, tymianek, bazylia i kolendra. Wybierając się na obiad do restauracji szukaj potraw z tymi przyprawami lub poprosić obsługę lokalu o dodanie ich do Twojego dania. 
• Rumianek i koper włoski wspomagają ruch jelit, co również przyspiesza proces pozbywania się nadmiaru gazu z przewodu pokarmowego. Mają one również działanie rozkurczowe, co może pomóc, jeśli odczuwasz dyskomfort lub ból.  
• Mięta również ma działanie wiatropędne, a ponadto ułatwia wydzielanie żółci, więc dobrze sprawdzi się na problemy trawienne po spożyciu tłustych posiłków. 

Podsumowanie 

Problemy trawienne są powszechne i zapewne doskwierały chociaż raz. Warto obserwować swoje ciało i reagować na to, co prawdopodobnie może wywoływać przykre objawy. Przed uciążliwymi dolegliwościami często możesz się uchronić, dbając o dobrze zbilansowaną dietę oraz regularną aktywność fizyczną. W razie pojawienia się niepokojących objawów, poproś o radę lekarza.  

Źródła:

1. Szczeklik (red.), Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, 2023
2. B. Larijani i in., Prevention and Treatment of Flatulence From a Traditional Persian Medicine Perspective, Iran Red Crescent Med J, 2016,
3. J. S. Barrett, R. Burgell, A. Foley, P. R. Gibson, Management Strategies for Abdominal Bloating and Distension, Gastroenterol Hepatol (N Y), 2014.
4. M. K. Hosseini-Asl, M. R. Mousavi, E. Taherifard, The effect of a short-term physical activity after meals on gastrointestinal symptoms in individuals with functional abdominal bloating: a randomized clinical trial, Gastroenterol Hepatol Bed Bench, 2021.