SARS − czy istnieje lekarstwo na atypowe zapalenie płuc?

SARS to ciężki, ostry zespół oddechowy. Jest to wirusowa choroba zakaźna, która po raz pierwszy opisana została zaledwie 16 lat temu. Jej początkowe objawy przypominają grypę. Potem przyjmuje zwykle cechy zapalenia płuc, które u około 20% pacjentów ma ciężki i poważny przebieg. Aktualnie nie istnieje przyczynowe leczenie choroby.

SARS − co to takiego?

Nazwa SARS to skrót od nazwy angielskiej: severe acute respiratory syndrome. Oznacza to ciężki, ostry zespół oddechowy. Jest to choroba zakaźna, przenoszona drogą kropelkową (czyli przez drobinki śluzu z jamy ustnej i dróg oddechowych rozproszone w powietrzu podczas kichania czy kaszlu) w kontakcie bezpośrednim z chorym, rzadziej pośrednio − w wyniku zanieczyszczenia wydzielinami lub płynami ustrojowymi używanych przedmiotów. W temperaturze pokojowej wirus może przetrwać na powierzchni przedmiotów do 48 godzin.

Choroba wywoływana jest przez koronawirusa SARS-CoV i przypomina zapalenie płuc. Wirus SARS jest stosunkowo niedawno odkrytym patogenem − po raz pierwszy został opisany w 2003 roku, po pierwszej (i jak dotąd jedynej) epidemii SARS, która swój początek miała w Chinach w 2002 roku. Wirus rozprzestrzenił się wówczas do wielu krajów, a śmiertelność wynosiła 7 − 17% w zależności od miejsca. Uważa się, że choroba wywołana SARS-CoV jest szczególnie niebezpieczna, bo bardzo łatwo się rozprzestrzenia, powoduje wysoką śmiertelność, nie ma na nią szczepionki, ani leczenia przyczynowego. 

Wirus SARS − objawy choroby i jej rozpoznanie

Bezobjawowy okres wylęgania choroby wynosi około 2 − 10 dni. Następnie pojawiają się niecharakterystyczne objawy grypopodobne: gorączka powyżej 38 stopni C, dreszcze, bóle głowy, gardła, mięśni i stawów, kaszel, złe samopoczucie i biegunka. Po kilku dniach stan pacjenta pogarsza się i rozwija się zapalenie płuc z kaszlem i dusznością. U około 20% chorych konieczne jest leczenie na oddziale intensywnej terapii z powodu ciężkiej niewydolności oddechowej. 

Żeby zakwalifikować chorobę jako SARS, pacjent:

• miał kontakt z chorą osobą lub przebywał na terenie zachorowań
• ma zawsze gorączkę powyżej 38 stopni C i co najmniej jeden z objawów ze strony układu oddechowego (kaszel, duszność, trudności z oddychaniem, hipoksja czyli stan niedotlenienia)
• ma zacienienia w obrazie RTG płuc (rozlane i wieloogniskowe zmiany)
• nie reaguje na antybiotykoterapię – jego stan się nie poprawia
• wykazuje wzrost aktywności enzymów wątrobowych (AST i ALT) i limfopenię (spadek limfocytów we krwi) bez wyjaśnionej w inny sposób przyczyny
• ma molekularne lub serologiczne potwierdzenie zakażenia wirusem SARS

SARS − choroba, na którą nie ma specyficznego lekarstwa

SARS to choroba wirusowa, a więc leczenie antybiotykami będzie nieskuteczne. Obecnie nie ma też dostępnych żadnych swoistych leków przeciwwirusowych, które mogłoby zahamować replikację wirusa.

W początkowym okresie epidemii, stosowano kortykosteroidy i rybawirynę. Jednak dane nie potwierdzają ich skutecznego wpływu na przebieg choroby i wydaje się, że nie powinny być podawane pacjentom. U większości chorych stosowano empiryczne antybiotyki, żeby zapobiec powikłaniom bakteryjnym. Próbowano także stosować surowicę osób, które wyzdrowiały, co w pierwszych 14 dniach choroby przynosiło dobre efekty.

Dalsze badania pokażą, czy można szukać pomocy w innych przeciwwirusowych lekach, stosowanych w terapii HIV czy wirusowego zapalenia wątroby. Dlatego na tę chwilę, jedyną terapią jest leczenie objawowe, czyli łagodzenie symptomów choroby i wsparcie chorego w walce z wirusem (np. leczenie przeciwgorączkowe, przeciwbólowe).

W ciężkich przypadkach pomocne może być zastosowanie metyloprednizolonu dożylnie. Czasem konieczna jest tlenoterapia i wentylacja mechaniczna. W przypadku zachorowania, niezwykle istotna jest jak najszybsza hospitalizacja i izolacja chorego, żeby zapobiec rozprzestrzenieniu się choroby.

SARS z łatwością przenosi się na personel medyczny, a więc wszystkie osoby pracujące przy pacjencie powinny przestrzegać określonych procedur.

SARS − najnowsze badania

Z racji tego, że ciężki ostry zespół oddechowy jest stosunkowo nowoodkrytą chorobą − wielu rzeczy na jej temat nadal nie wiemy. Ostatnie odnotowane zachorowanie na SARS miało miejsce w 2004 roku, ale nie da się wykluczyć powstania kolejnej epidemii w przyszłości. W związku z tym, naukowcy stale pracują nad lepszym poznaniem specyfiki wirusa, trwają też prace nad opracowaniem skutecznej i bezpiecznej szczepionki.