
Orinox 0,1 % Dr.Max, aerozol do nosa, 10 ml
- Lek OTC
Zapalenie zatok to schorzenie, które może wystąpić zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Jest następstwem różnorodnych infekcji górnych dróg oddechowych, takich jak np. grypa, czy przeziębienie. Zapalenie zatok może mieć różną postać w zależności od tego, jak długo trwa, czy które zatoki zostały zaatakowane. Zobacz, czym dokładnie jest ta choroba, jakie są jej objawy i jak możesz sobie z nią poradzić?
Nim wyjaśnię, czym jest zapalenie zatok, warto przedstawić, czym ta struktura anatomiczna w rzeczywistości jest.
Lek. med. Karolina Rudowska pisze:
„Zatoki przynosowe, czyli zatoki oboczne nosa, to pneumatyczne przestrzenie wyścielone śluzówką. Zlokalizowane są w kościach w otoczeniu jamy nosowej i są z nią połączone”.
U człowieka występują aż 4 pary zatok przynosowych: szczękowe, czołowe, sitowe i klinowe. Każda z zatok ma połączenie z jamą nosową. Dzięki temu wydzieliny, które są produkowane w zatokach, mają drogę ujścia na zewnątrz, a same zatoki posiadają zdolność wentylacji. Głównym zadaniem zatok, podobnie jak i jamy nosowej, jest ogrzanie, oczyszczenie i nawilżenie wdychanego powietrza, które pobrane z zewnątrz ma trafić do płuc.
Lek. med. Karolina Rudowska kontynuuje:
„Zatkane zatoki to uciążliwy i dość powszechny problem. Rozwój stanu zapalnego błony śluzowej nosa i zatok obocznych nosa związany jest aktywacją komórek zapalnych i wydzielaniem rozmaitych substancji, które prowadzą do wzrostu przepuszczalności ścian naczyń krwionośnych.
Obrzęk błony śluzowej, zaburzenia transportu śluzowo-rzęskowego, uszkodzenia nabłonka przez patogeny, wzrost lepkości śluzu i gromadzenie patologicznej wydzieliny prowadzi do zablokowania ujść zatok przynosowych. Blokada ujść zatok lub ich zwężenie utrudnia ewakuację zalegającej wydzieliny, a zatkane zatoki dają nieprzyjemne i dokuczliwe objawy. Zablokowanie kompleksu ujściowo-przewodowego i zaleganie śluzu sprzyja wtórnym nadkażeniom bakteryjnym”.
Pod pojęciem zapalenia zatok rozumiane jest zarówno zapalenie błony śluzowej nosa, jak i zatok. Zmiany zapalne przebiegają bowiem w obu tych miejscach równocześnie.
Zapalenie zatok dzielimy na różne rodzaje ze względu na to, które dokładnie zatoki zaatakowała infekcja. Choroba ta może mieć postać:
W dwóch pierwszych przypadkach błona śluzowa po chorobie wraca do stanu prawidłowego. W zapaleniu przewlekłym, które trwa ciągiem ponad 6 tygodni lub występuje w postaci ostrych epizodów, ale częściej niż 4 razy w roku, dochodzi do zmian w błonie śluzowej.
Lek. med. Karolina Rudowska dodaje:
„Jeśli objawy zapalenia zatok trwają powyżej 12 tygodni, mówimy o zapaleniu przewlekłym. Przewlekłe zapalenie błony śluzowej zatok to złożona jednostka chorobowa. Dzieli się ją na podstawie obecności polipów w nosie na przewlekłe zapalenie z polipami nosa i bez polipów. Polipy nosa to gładkie, niebolesne i nienowotworowe formy przerostu śluzówki przewodów nosowych lub zatok w odpowiedzi na przewlekły proces zapalny. Za podłoże ich powstania uważa się kombinację czynników zapalnych, alergicznych, genetycznych i anatomicznych, ale dokładna etiologia pozostaje nieznana. Polipy często umiejscawiają się w okolicy ujść zatok do jam nosa i blokują je. Więcej na temat leczenia polipów przeczytasz w artykule: Polipy w nosie – czy potrzebna mi operacja? Lekarz odpowiada!”.
Tak więc, zapalenie zatok, czy potocznie zwane „zapchane zatoki”, to w praktyce obrzęk zapalny błony śluzowej nosa i zatok oraz zwężenie ujść zatok. Obrzęk rozwija się jako następstwo infekcji wirusowych, takich jak grypa, czy przeziębienie. Blokuje ujścia zatok do nosa i prowadzi do zalegania w zatokach śluzu. Zalegający śluz jest doskonałą pożywką dla bakterii, co sprzyja rozwojowi zakażenia i stanu zapalnego.
Dodać należy, że zapalenie zatok może przebiegać wieloetapowo. Kolejno mogą po sobie wystąpić:
W zależności od etapu choroby zarówno objawy, jak i sposoby leczenia będą się zmieniać.
Kto choruje najczęściej na zapalenie zatok? Agnieszka Dusza pisze:
„Uogólniając, można powiedzieć, że zapaleniu zatok sprzyjają zaburzenia odporności, wszelkie utrudnienia prawidłowego mechanizmu oczyszczania nosa i stany zapalne górnych dróg oddechowych. Tak jak wspominałam, zatoki „nie lubią” próchnicy zębów.
Częściej chorują alergicy, astmatycy i osoby z alergicznym nieżytem nosa. Nie bez wpływu pozostają też nieprawidłowości w anatomii, np. skrzywienie przegrody nosowej czy przerost migdałków – zwiększają ryzyko zachorowań.
Dodatkowo chorobami, przy których warto zwrócić uwagę, czy zatoki działają prawidłowo, są:
Istnieje parę czynników, które sprzyjają zachorowaniu na zapalenie zatok po grypie. Na powikłania po grypie bardziej narażone są np. osoby z wadami w budowie nosa (m.in.: ze skrzywioną przegrodą nosową). Jeśli masz skłonność do zapalenia zatok, lepiej nie bagatelizuj infekcji takich jak przeziębienie, czy grypa. Ważne jest, abyś pozostał wtedy w domu, odpoczywał i brał zalecone leki. Na zapalenie zatok bardziej narażone będą też osoby cierpiące na alergiczny nieżyt nosa, czy astmę oskrzelową.
Pamiętaj też o tym, że dym tytoniowy i zanieczyszczenia powietrza dodatkowo podrażniają błonę śluzową, co prowadzi do pogorszenia stanu zdrowia lub nawrotu infekcji. Z tego powodu unikaj przebywania w zadymionych lokalach, a jeśli jesteś palaczem, to lepiej zrezygnuj z tego nałogu, chociażby na czas choroby.
Lek. med. Karolina Rudowska opisuje:
„Stan zapalny zatok i „zapchane” zatoki mogą mieć różne przyczyny. Należą do nich:
Ostre zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych to jedna z najczęstszych chorób w Polsce. Z reguły trwa poniżej 12 tygodni, a po tym czasie objawy całkowicie ustępują. Najczęstszą przyczyną są infekcje wirusowe (rynowirusy, które stanowią do 50% przyczyn, adenowirusy, wirusy grypy i paragrypy, koronawirusy i inne) i wówczas objawy przeziębienia trwają zwykle około tygodnia, do 10 dni. Nasilenie choroby po upływie 5 dni lub czas trwania powyżej 10 dni świadczą zwykle o nadkażeniu bakteryjnym.
Do niewirusowej infekcji przyczyniają się Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis, rzadziej inne bakterie. Grzybicze zakażenia występują nieczęsto i dotyczą zwykle osób z zaburzeniami odporności (np. chorych na AIDS, leczonych immunosupresyjne czy po przeszczepieniach narządów) lub cukrzyków. Pamiętaj, że kolor wydzieliny z nosa ani obecność gorączki, nie pozwalają rozróżnić infekcji wirusowej i bakteryjnej. Przekonanie, jakoby żółtawa czy zielonkawa barwa kataru z całą pewnością świadczyła o zakażeniu bakteryjnym, jest błędne. Przeczytaj też artykuł: Katar zatokowy – co to jest i jak go leczyć?”.
Najbardziej charakterystycznym objawem przy zapaleniu zatok jest ból w okolicy nosa, policzków lub nad oczami.
Farmaceutka Agnieszka Dusza pisze:
„Niestety pierwsze symptomy zapalenia zatok przynosowych nie są charakterystyczne i bardzo możesz je zbagatelizować… Masz katar i tłumaczysz sobie, że przecież to tylko pozostałość po przebytym przeziębieniu. Dopiero z czasem dołącza do tego ból głowy zlokalizowany w okolicy czoła oraz ból w okolicach nosa i oczodołów. Objawy stają się bardzo nieznośne”.
Lek. med. Karolina Rudowska pisze:
„W jaki sposób manifestuje się nieżyt nosa i zapalenie zatok?
Objawy zatkanych zatok istotnie pogarszają jakość życia, negatywnie wpływają na codzienne funkcjonowanie i aktywność fizyczną”.
Agnieszka Dusza dodaje także inne objawy zapalenia zatok:
„Poza klasycznymi objawami nieżytu nosa, takimi jak trudności w oddychaniu, zatkany nos czy spływająca wydzielina, dochodzą objawy charakterystyczne dla zatok:
Lek. med. Aleksandra Malewska pisze:
„Skąd biorą się zatkane uszy przy zatokach? Jama nosowa wysłana jest błoną śluzową i posiada liczne połączenia anatomiczne ze strukturami z nią sąsiadującymi. Do jamy nosowej uchodzą zatoki przynosowe, czyli swoiste powietrzne przestrzenie w kościach czaszki. Z tyłu, jama nosowa przez nozdrza tylne łączy się z nosową częścią gardła. Tam mieści się ujście gardłowe trąbki słuchowej. Wszystkie te struktury wysłane są błoną śluzową, która je ze sobą łączy. Stąd stan zapalny, który toczy się w zatokach i jamie nosowej z łatwością szerzy się na trąbkę Eustachiusza i powoduje jej obrzęk i niedrożność”.
Lek. med. Karolina Rudowska pisze:
„Zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych to uciążliwa i nieprzyjemna choroba. Ostra infekcja zwykle przemija samoistnie lub po zastosowaniu odpowiedniego leczenia. Zapalenie przewlekłe może wymagać rozszerzenia diagnostyki i specjalistycznych konsultacji.
Pamiętaj, że zapalenie zatok, choć zwykle nie pozostawia trwałych uszkodzeń, niesie ryzyko poważnych powikłań.
Nie ignoruj więc niepokojących objawów, a w razie pojawienia się obrzęku powiek lub okolicy czołowej, pogorszenia ostrości widzenia lub podwójnego widzenia, zaburzeń ruchomości gałki ocznej, silnego bólu głowy, objawów neurologicznych czy zaburzeń świadomości, jak najszybciej skonsultuj się z lekarzem lub wezwij pomoc”.
Lek. med. Karolina Rudowska pisze:
„Jeśli zaobserwujesz u siebie objawy, które wskazują na stan zapalny zatok (niedrożność nosa lub wycieki z nosa, spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła, zaburzenia węchu, bóle głowy lub twarzy), koniecznie udaj się do lekarza. Dokładny wywiad i badanie fizykalne często wystarczają do zdiagnozowania ostrej infekcji.
Przy podejrzeniu powikłań lub w przypadku przewlekłego problemu z zatokami bez oczekiwanych efektów po leczeniu wskazane może być wykonanie badań obrazowych. Tomografia komputerowa może uwidocznić brak powietrzności, płyn w zatokach, obecność i lokalizację polipów, nieprawidłowości anatomiczne czy powikłania. W diagnostyce nowotworowej lub infekcji grzybiczej potrzebne może okazać się wykonanie rezonansu magnetycznego.
Kiedy leczenie antybiotykami jest nieskuteczne, masz silne dolegliwości bólowe czy podejrzewasz powikłania, lekarz może zdecydować także o konieczności nakłucia zatoki i badaniu mikrobiologicznym uzyskanego materiału.
Badania laryngologiczne obejmują rynoskopię przednią (czyli oglądanie jamy nosowej za pomocą wziernika) oraz endoskopię jam nosa i zatok przynosowych (czyli dokładną ocenę jam nosa i ujść zatok przy użyciu endoskopu). Podczas poszukiwania przyczyny przewlekłego zapalenia zatok przydatne będą badania w kierunku alergii, mukowiscydozy czy niedoborów odporności”.
W sezonie jesienno-zimowym, a także wczesną wiosną, warto dbać o zatoki, bo nieleczone mogą doprowadzić do poważnych powikłań. Sama budowa zatok i ich fizjologia sprawia, że u zdrowego człowieka w zatokach nie ma bakterii. Jednak w przypadku infekcji lub pojawienia się stanu zapalnego dochodzi do obrzęku błony śluzowej wyścielającej zatoki. To właśnie na skutek tego obrzęku może dojść do zablokowania ujścia zatok do jamy nosowej i gromadzenia wydzieliny. W efekcie odczuwasz silne bóle zatok i głowy, które nasilają się jeszcze przy pochylaniu. Nadmiar zgromadzonej wydzieliny w zatokach to dogodne środowisko do namnażania się bakterii i wirusów. Tu będą dalej rozwijać się zakażenia.
Zazwyczaj infekcja wirusowa zatok ma dużo łagodniejszy przebieg od infekcji bakteryjnej i raczej przechodzi bez konieczności stosowania leków. Forma bakteryjna przechodzi dużo ciężej i może prowadzić do groźnych powikłań. Dlatego tak ważna jest profilaktyka zapalenia zatok.
Jesień i zima to czas, kiedy zatoki są bardziej narażone na infekcje. Żeby się ich ustrzec, pamiętaj o noszeniu ciepłego nakrycia głowy w chłodne dni. Wystrzegaj się także wychodzenia na zewnątrz z niedosuszonymi włosami.
Aby odpowiednio nawilżyć zatoki, wspomóż się inhalacjami parą wodną. Przy problemach z katarem dodaj do wody parę kropli olejków eterycznych. Na odpowiednie nawilżenie zatok pomogą też wizyty w saunach parowych i gorące kąpiele i oczywiście prawidłowe nawodnienie organizmu. Zobacz też, czy sauna jest dobra na przeziębienie: Sauna na katar i przeziębienie: szkodzi czy pomaga?
Czynnikiem, który niekorzystnie wpływa na naturalną odporność błon śluzowych, oprócz ich przesuszenia, jest zanieczyszczenie powietrza. Dlatego, aby chronić zatoki przed infekcją, unikaj pyłów i dymu tytoniowego. Rozważ również zakup oczyszczacza powietrza do domu.
Często problemy z zatokami bywają efektem źle leczonej alergii. Wtedy zapalenie zatok może być powikłaniem niedoleczonych objawów alergii. Dlatego w przypadku alergików warto zwrócić uwagę na regularne zażywanie leków i możliwie najskuteczniejsze odseparowanie się od alergenów.
Dodatkowo problemy z zatokami nawracają również ze względu na częste przebywanie w klimatyzowanych pomieszczeniach lub przestrzeniach o niskiej wilgotności. W naszym klimacie tak naprawdę cały sezon grzewczy (jesień i zima) jest czasem, kiedy w domach i mieszkaniach zwykle jest bardzo niska wilgotność. Z kolei latem nierzadko mamy do czynienia z klimatyzacją. Dlatego też przy częstych problemach z zatokami warto rozważyć zakup nawilżacza powietrza lub starać się podnosić wilgotność w mieszkaniach domowymi sposobami, np. położyć mokry ręcznik na kaloryferze.
Utrzymanie zatok w dobrej kondycji opiera się także na dobrej higienie nosa. Pomogą Ci ją utrzymać np. irygatory do nosa.
W przypadku rozwoju stanu zapalnego w zatokach możesz ratować się różnymi sposobami. Przy łagodnych infekcjach pomocne okaże się płukanie zatok. Jest to stosunkowo prosty zabieg, który oczyści zatoki z zalegającej wydzieliny i zniweluje uczucie ucisku. W infekcjach wirusowych lub dodatkowo w infekcjach bakteryjnych skorzystaj z preparatów działających objawowo. Ułatwiają one schodzenie wydzieliny z zatok, obkurczają naczynia krwionośne w błonie śluzowej, powodując mniejszą produkcję wydzieliny i hamują rozwój stanu zapalnego.
W przypadku zapalenia zatok stosuje się często:
Lek. med. Aleksandra Malewska pisze:
„Jak radzić sobie z zapaleniem zatok? Początkowo problem ma zwykle podłoże wirusowe, stąd podstawę stanowi leczenie objawowe i zabiegi obkurczające błonę śluzową górnych dróg oddechowych.
Więcej o domowych sposobach na zatoki przeczytasz tu: Sprawdzone domowe sposoby na zatoki. Mogą one zarówno wspomóc leczenie, jak i działać profilaktycznie na utrzymanie zatok w dobrej kondycji.
Istotnym czynnikiem jest też zadbanie o odpowiednie nawilżanie powietrza w mieszkaniu, bo pomaga to w samooczyszczeniu dróg oddechowych i łagodzi objawy dotkniętych chorobą zatok. Ulgę przyniosą Ci też ciepłe okłady na czoło i policzki (możesz w tym celu wykorzystać np. nagrzany ręcznik).
Lek. med. Aleksandra Malewska dodaje:
„Zabiegi pomagające obkurczyć błonę śluzową i zniwelować bolesne zatoki to:
Ze względu na to, że tylko część przypadków zapalenia zatok będzie wiązać się z nadkażeniem bakteryjnym, stosowanie antybiotyku powinno być ograniczone i poprzedzone wizytą u lekarza i potwierdzeniem nadkażenia bakteryjnego.
Lek. med. Karolina Rudowska pisze:
„W przypadku cięższych objawów lekarz zaleci donosowy glikokortykosteroid oraz antybiotyki. Niemniej jednak pamiętaj, że antybiotyków nie używa się rutynowo, a jedynie w razie podejrzenia zakażenia bakteryjnego. U pacjentów z alergią ulgę mogą przynieść leki przeciwhistaminowe.
Przy przewlekłym zapaleniu zatok stosuje się glikokortykosteroidy donosowe, leki przeciwhistaminowe czy leczenie biologiczne, a u osób z polipami nosa można rozważyć glikokortykosteroid doustny. Jeśli taka terapia nie przynosi oczekiwanej poprawy, jedynym wyjściem może okazać się zabieg chirurgiczny. Funkcjonalna endoskopowa operacja zatok przynosowych umożliwia usunięcie polipów i tkanek, które blokują ujścia zatok, korekcję ewentualnych innych nieprawidłowości i przywrócenie odpowiedniej powietrzności”.
Co ważne, bóle zatok mogą świadczyć o innych dolegliwościach – m.in. problemach laryngologicznych czy neurologicznych. Dlatego, szczególnie jeśli występuje u Ciebie ból zatok bez kataru, sprawdź ogólnie swój stan zdrowia u lekarza.
Lek. med. Karolina Rudowska podsumowuje:
„Zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych to jedna z najczęstszych chorób. Zatkane zatoki objawiają się katarem, zablokowanym nosem, bólami głowy czy twarzy. Przyczyną są infekcje wirusowe, alergie czy zakażenia bakteryjne. U podłoża blokady ujść zatok do nosa mogą leżeć nieprawidłowości anatomiczne, zaburzenia hormonalne i wiele innych. Ostre zapalenie zwykle samoistnie przemija, ale pamiętaj, że nadkażenie bakteryjne lub przewlekający się stan zapalny wymagają odpowiedniej diagnostyki i leczenia”.
Źródła:
Chcesz, by Twoje zęby były zdrowe? Nie zapominaj o ich regularnym szczotkowaniu i nitkowaniu! Zadbaj o pełnowartościową dietę i regularnie odwiedzaj dentystę!
Bóle fantomowe, czyli odczuwane w miejscu amputacji części ciała, są bardzo uciążliwe. Skąd się biorą i jak im zapobiegać? Wskazówki na ten temat znajdziesz w naszym artykule!