Ból trzustki − przyczyny, leczenie

Ból trzustki opisywany jest jako ból w nadbrzuszu, który promieniuje do pleców. Może on oznaczać choroby tego organu. Trzustka to narząd odpowiedzialny za wydzielanie soku trzustkowego do układu pokarmowego i produkcję hormonów takich jak insulina czy glukagon. Dowiedz się, jak działa trzustka, gdzie boli i kiedy zgłosić się z bólem do lekarza.

Trzustka − gdzie jest i jaką pełni rolę?

Trzustka jest usytuowana w górnej części jamy brzusznej. Ma wydłużony kształt i składa się z głowy, trzonu i ogona. Jej głowę oplata dwunastnica. Trzon i ogon kierują się poprzecznie w stronę wnęki śledziony.

Trzustka pełni dwie podstawowe funkcje:

• zewnątrzwydzielniczą − produkuje enzymy trawienne, które trafiają do jelit,
• wewnątrzwydzielniczą − wydziela hormony, takie jak insulina, glukagon, somatostatyna czy polipeptyd trzustkowy

Jak rozpoznać ból trzustki?

Bez konsultacji lekarskiej i odpowiedniej diagnostyki trudno jest jednoznacznie stwierdzić, czy odczuwany dyskomfort w jamie brzusznej to właśnie ból trzustki. Objawy chorób tego organu bywają niespecyficzne, a sam ból brzucha może być spowodowany też przez schorzenia żołądka, jelit, wątroby, dróg żółciowych, śledziony, układu moczowo-płciowego i wielu innych. W rozpoznaniu może pomóc wiedza o tym, w którym miejscu boli trzustka oraz jakie są charakterystyczne objawy zwiastujące problemy z tym narządem.  

Jak boli trzustka? Objawy poczujesz w górnej części brzucha (na środku lub nieco z lewej strony), może być opasający, promieniować do kręgosłupa i lewej łopatki.

Ból trzustki − przyczyny

Od czego boli trzustka? Przyczyną mogą być ostre lub przewlekłe stany zapalne, kamica żółciowa, nadużywanie alkoholu czy niezdrowa dieta. Warto też wiedzieć, że stres wpływa na układ pokarmowy. Czy trzustka boli od stresu? Pośrednio tak, ponieważ długotrwałe napięcie może nasilać stany zapalne i zaburzenia trawienia.

Ostre zapalenie trzustki

Ostre zapalenie trzustki to ostry stan zapalny, którego przyczyną jest zbyt wczesna i niekontrolowana aktywacja proenzymów trzustkowych i związane z tym uszkodzenie sąsiadujących tkanek i narządów. Za około 80% zachorowań odpowiadają choroby pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych i nadużywanie alkoholu.

Zwykle pierwszym, wyraźnym objawem jest nagły, silny i ciągły ból brzucha − lokalizuje się właśnie w nadbrzuszu, często promieniuje do pleców i w lewą stronę, a czasem także w dół brzucha i do klatki piersiowej. Towarzyszą mu nudności, wymioty, wzdęcia, przyspieszenie akcji serca, czasem gorączka. U niektórych osób występuje zażółcenie skóry i białkówek. W cięższych przypadkach może dojść do zaburzeń świadomości, objawów wstrząsu, czy widocznych na skórze krwawych podbiegnięć.

Przewlekłe zapalenie trzustki

Przewlekłe zapalenie trzustki charakteryzuje się stopniowo narastającą niewydolnością narządu, związaną z nawrotowymi epizodami ostrego zapalenia. W wielu przypadkach głównym winowajcą jest przewlekle nadużywany alkohol, ale znane są także inne przyczyny. Dolegliwości bólowe w typowej lokalizacji występują stale lub pojawiają się co jakiś czas, z różnym natężeniem. Często obserwowany jest ból trzustki po jedzeniu − około 15 − 30 minut po skończeniu posiłku.

Czy przy przewlekłym zapaleniu trzustka boli zawsze? U niektórych, szczególnie w przypadku autoimmunologicznego zapalenia trzustki, trzustka może nie dawać objawów bólowych. Po upływie kilku- czy kilkudziesięciu lat pojawiają się symptomy niedomogi narządu.

Z zaburzeniami zewnątrzwydzielniczej funkcji trzustki związane będą wzdęcia, dyskomfort w jamie brzusznej, biegunki tłuszczowe i niedobory witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Zaburzenia trawienia i wchłaniania, spadek apetytu i ograniczenie spożywanego jedzenia ze względu na ból poposiłkowy skutkują niedożywieniem, a nawet wyniszczeniem organizmu. W zaawansowanych przypadkach dochodzi do zaburzeń tolerancji glukozy i cukrzycy.

Przewlekłe zapalenie trzustki

Przewlekłe zapalenie trzustki charakteryzuje się stopniowo narastającą niewydolnością narządu, związaną z nawrotowymi epizodami ostrego zapalenia. W wielu przypadkach głównym winowajcą jest przewlekle nadużywany alkohol, ale znane są także inne przyczyny. Dolegliwości bólowe w typowej lokalizacji występują stale lub pojawiają się co jakiś czas, z różnym natężeniem. Często obserwowany jest ból trzustki po jedzeniu − około 15 − 30 minut po skończeniu posiłku.

Czy przy przewlekłym zapaleniu trzustka boli zawsze? U niektórych, szczególnie w przypadku autoimmunologicznego zapalenia trzustki, trzustka może nie dawać objawów bólowych. Po upływie kilku- czy kilkudziesięciu lat pojawiają się symptomy niedomogi narządu.

Z zaburzeniami zewnątrzwydzielniczej funkcji trzustki związane będą wzdęcia, dyskomfort w jamie brzusznej, biegunki tłuszczowe i niedobory witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Zaburzenia trawienia i wchłaniania, spadek apetytu i ograniczenie spożywanego jedzenia ze względu na ból poposiłkowy skutkują niedożywieniem, a nawet wyniszczeniem organizmu. W zaawansowanych przypadkach dochodzi do zaburzeń tolerancji glukozy i cukrzycy.

Nowotwór trzustki

Ból trzustki może być także objawem nowotworu, który przez długi czas rozwija się bez wyraźnych symptomów. Często pojawia się ból w okolicy trzustki, utrata masy ciała, problemy trawienne i żółtaczka. W zaawansowanych stadiach ból nasila się, promieniując do pleców. Wczesna diagnostyka jest kluczowa dla skutecznego leczenia.

Torbiel na trzustce

Czy torbiel na trzustce boli? Wiele zmian torbielowatych nie wywołuje objawów, ale gdy osiągną większy rozmiar, mogą uciskać sąsiednie struktury, powodując ból trzustki, dyskomfort w nadbrzuszu lub plecach. W niektórych przypadkach torbiele prowadzą do stanów zapalnych, co dodatkowo nasila dolegliwości. Diagnostyka obrazowa pomaga ocenić ich charakter.

Sprawdź też produkty wspierające układ pokarmowy.

Ból trzustki − diagnostyka

Jeśli masz objawy sugerujące problemy z trzustką, nie zwlekaj z wizytą u lekarza. Ważna jest dokładna obserwacja. Lekarz może zapytać m.in., czy trzustka boli przy dotyku, po alkoholu lub posiłku, jakie jest nasilenie bólu i czy towarzyszą temu inne dolegliwości, np. nudności czy utrata masy ciała. Diagnostyka obejmuje także:

• USG jamy brzusznej,
• Tomografię komputerową,
• Rezonans magnetyczny.

Badania  pozwalają ocenić strukturę narządu i wykryć ewentualne zmiany, np. torbiele lub guzy. Wykonuje się także badania krwi, takie jak poziom amylazy i lipazy, które pomagają wykryć stany zapalne. W niektórych przypadkach lekarz może zlecić endoskopową ultrasonografię (EUS) lub biopsję, by dokładniej określić przyczynę bólu trzustki.

Ból trzustki - leczenie

Jeśli doskwiera Ci ból trzustki, sprawdź jak leczyć tę dolegliwość. 

• Kluczowe jest określenie przyczyny i wdrożenie odpowiedniego leczenia. 
• Co na bolącą trzustkę? W przypadku łagodnych dolegliwości ulgę przynoszą lekkostrawna dieta, unikanie tłuszczów, nawodnienie i odpoczynek. 
• Przy silnym bólu stosuje się leki przeciwbólowe oraz enzymy trzustkowe. 
• Jeśli ból wynika z zapalenia, konieczna może być hospitalizacja i leczenie dożylne. 
• W cięższych przypadkach, niezbędne bywa leczenie zabiegowe. 

Ból trzustki - domowe sposoby

Jeśli ból trzustki nie jest bardzo nasilony, warto sięgnąć po domowe sposoby, które mogą przynieść ulgę. 

• Podstawą jest lekkostrawna dieta – należy unikać tłustych i smażonych potraw oraz alkoholu.
• Pomocne jest także picie dużej ilości wody, herbat ziołowych (np. z mięty lub rumianku) oraz stosowanie krótkotrwałego postu, który pozwala odciążyć układ trawienny. 
• Warto stosować również ciepłe okłady na brzuch, które łagodzą skurcze. 

Jeśli jednak objawy się utrzymują lub nasilają, konieczna jest konsultacja lekarska, aby wykluczyć poważniejsze schorzenia.

Dieta przy bólu trzustki

Ból trzustki po zjedzeniu może wskazywać na problemy trawienne, dlatego kluczowe jest odpowiednie odżywianie. Co jeść, gdy boli trzustka? Najlepiej lekkostrawne posiłki, bogate w białko i ubogie w tłuszcze. Zaleca się gotowane warzywa, chude mięso, ryby oraz kleiki. Należy unikać smażonych potraw, alkoholu i nadmiaru cukru. Ważne jest również regularne nawadnianie organizmu. Dieta trzustkowa pomaga odciążyć trzustkę i wspiera proces trawienia.

Sprawdź też, z czego powinna składać się lekkostrawna dieta seniora.

Ból trzustki - podsumowanie

Pamiętaj, że ból brzucha może mieć rozmaite pochodzenie i zwykle ciężko go samodzielnie przypasować do konkretnego narządu. To nie musi być wcale trzustka! Co więcej, w wielu przypadkach wywiad lekarski i dokładne badanie fizykalne również nie wystarcza i konieczne jest pogłębienie diagnostyki w postaci badań laboratoryjnych, obrazowych lub endoskopowych. Jeśli ból jest nagły i silny, towarzyszą mu inne niepokojące objawy lub stale nawraca − nie zwlekaj z wizytą u specjalisty.

Źródła:

P. Gajewski, A. Szczeklik, Interna Szczeklika

A. Dąbrowski, Budowa i funkcje trzustki

W. Noszczyk, Chirurgia