Łzawienie oczu – przyczyny, leczenie i domowe sposoby

Łzawienie oczu jest uciążliwą dolegliwością, która może mieć różne podłoże. Często jest stanem przejściowym, ustępującym szybko nawet bez interwencji medycznej. Niekiedy ma charakter przewlekły i nawracający. Skąd się bierze i jak powstrzymać łzawienie oczu? Sprawdź! 

Co to jest łzawienie oczu? 

Łzy są wydzieliną gruczołów łzowych. Chociaż nie zdajemy sobie z tego sprawy, ich produkcja trwa przez cały czas. W efekcie powstaje cienka warstwa pokrywająca gałkę oczną. Łzy nawilżają i wygładzają oczy oraz wspomagają rogówkę i spojówkę w składniki odżywcze, co pomaga w skupianiu światła. Chronią też przed drażniącymi czynnikami, takimi jak dym czy kurz. Pomagają ponadto w zwalczaniu infekcji i usuwaniu drobnych ciał obcych. 

Na powierzchni oka znajduje się tzw. film łzowy, który zbudowany jest z zewnętrznej warstwy lipidowej, wodnej środkowej oraz wewnętrznej mucynowej. Warstwa środkowa jest produkowana przez gruczoł łzowy, a pozostałe dwie przez gruczoły dodatkowe oka. Zwiększone wydzielanie łez pojawia się czasem jako skutek silnej reakcji emocjonalnej. Łzy są powodowane zarówno przez smutek jak i radość. Częste jest pojawianie się łez towarzyszące bólowi. Są to fizjologiczne odpowiedzi gruczołu łzowego na działanie hormonów i neuroprzekaźników. 

Nadmiar łez odparowuje z powierzchni oka lub jest usuwany przez kanaliki łzowe, których początek znajduje się w wewnętrznych kącikach oczu (widoczne jako małe, ciemne punkciki). Kanaliki uchodzą do jamy nosowej. 

Łzawienie oczu pojawia się wtedy, gdy z nadmiar łez nie może być sprawnie rozprowadzony po powierzchni oka i przedostać się kanalikiem łzowym do jamy nosowej. Łez jest zbyt wiele, przez co oczy przez cały czas wydają się mokre, a łzy swobodnie spływają po twarzy. 

Nadmierne łzawienie oczu może pojawić się jako efekt jednego z trzech mechanizmów: 

• Utrudnionego odpływu łez, 
• Nadmiernej produkcji łez, 
• Niewydolności pompy łzowej.

Łzawienie oczu – przyczyny 

Nadmiar łez może być oznaką zaburzeń pracy aparatu łzowego, mechanicznego lub chemicznego urazu powierzchni oka, chorób (w tym infekcji) oczu. Czasem jest objawem chorób ogólnoustrojowych i schorzeń górnych dróg oddechowych. 

• Niedrożność kanalików łzowych – jest wynikiem zablokowania lub zwężenia przewodów w przebiegu stanów zapalnych, urazów i operacji przeprowadzanych w obrębie twarzy. Średnica kanalików zmniejsza się, a łzy nie mogą swobodnie spływać do jamy nosowej, więc gromadzą się w worku spojówkowym. Oczy są wodniste i zwiększa się ryzyko infekcji. Niedrożność kanalików łzowych towarzyszy jaskrze, zapaleniu błony naczyniowej oka. Bywa efektem ubocznym radioterapii stosowanej na okolicę głowy i szyi. Niedrożność kanalików łzowych może być wrodzona. Już u noworodków widoczne są pierwsze objawy, które przybierają postać: 
  • Obrzęku w okolicy wewnętrznego kącika oka, 
  • Zaczerwienienia oczu, 
  • Śluzowo-ropnej wydzieliny w worku spojówkowym. 
• Zespół suchego oka – zbyt duże wysuszenie powierzchni gałki ocznej może powodować nadmiar produkcji łez, które nie są w stanie odpowiednio nawilżyć i zabezpieczyć powierzchni oka. Powodem mogą być zmiany hormonalne (np. okres menopauzy, antykoncepcja hormonalna), choroby autoimmunologiczne (np. zespół Sjögrena) i schorzenia neurologiczne (np. choroba Parkinsona). Zespół suchego oka stwierdza się również po laserowej korekcji wad wzroku oraz jako efekt narażenia na gorące i suche powietrze i przebywanie w klimatyzowanych pomieszczeniach. 
• Zapalenie spojówek – jedno z częstszych schorzeń narządu wzroku. Może być spowodowane infekcją bakteryjną lub wirusową. Objawy mają wówczas przewlekłą postać. Charakterystyczne symptomy tej przypadłości to świąd, łzawienie i pieczenie oczu, przekrwione oczy i zaczerwienione spojówki. Tuż po przebudzeniu występuje uczucie sklejenia powiek. Przyczyną zapalenia spojówek jest także alergia wziewna – tu często pojawia się łzawienie oczu na dworze po kontakcie z uczulającymi pyłkami. 
• Ciała obce i chemikalia – w odpowiedzi na mechaniczne lub chemiczne podrażnienie, aparat łzowy produkuje więcej łez po to, żeby ułatwić wypłukanie drażniącego elementu. Może to być rzęsa, ziarenko piasku, pyłek. Do substancji powodujących podrażnienie oczu należą też m.in. składniki dymu papierosowego, smog i opary szkodliwych chemikaliów (np. lakierów i farb). 
• Stany zapalne górnych dróg oddechowych – łzawienie często towarzyszy przeziębieniu, zapaleniu zatok czy alergicznemu nieżytowi nosa (katar sienny). Zapalenie powoduje obrzęk kanalików łzowych, a w efekcie swobodny spływ łez do jamy nosowej staje się utrudniony. 
• Jakie inne schorzenia i stany mogą powodować łzawienie oczu? Do tej grupy zaliczają się m.in.: 
  • Zmęczenie oczu – bezsenna noc, prowadzenie auta w nocy, 
  • Zapalenie rogówki, 
  • Jęczmień lub gradówka, 
  • Zapalenie brzegów powiek, 
  • Zapalenie woreczka łzowego. 

Łzawienie oczu – kiedy do lekarza? 

Intensywne łzawienie oczu powinno skłonić Cię do konsultacji z okulistą lub lekarzem rodzinnym, jeżeli: 

• Dotyczy jednego oka i może być związane z obecnością ciała obcego, 
• Występuje ból, pieczenie, zaczerwienienie i obrzęk spojówek, 
• Pojawia się ograniczenie widzenia i światłowstręt. 

Gdy Twoim problemem jest łzawienie oczu bez innych dodatkowych objawów, które trwa długo lub ma charakter nawracający, porozmawiaj ze swoim lekarzem. Specjalista wskaże możliwe przyczyn tego stanu. 

Jak leczyć łzawienie oczu? 

Bez względu na przyczynę łzawienia oczu, lekarze często zalecają stosowanie płynu do przemywania powiek. Ma to szczególne znaczenie w przypadku obecności ciał obcych lub działania substancji drażniących rozpylonych w powietrzu. Apteczny płyn ma neutralny skład. 

• Zespół suchego oka niekiedy wymaga przewlekłego leczenia. Można stosować krople do oczu, które będą odpowiednio nawilżały powieki, przez co aparat łzowy zacznie produkować mniej łez. Dobre preparaty nie powinny zawierać substancji konserwujących. 
• W przypadku wirusowego zapalenia spojówek stosuje się przemywanie oczu aptecznymi płynami.  
• Do leczenia zakażenia bakteryjnego służą krople na zapalenie spojówek z antybiotykiem. Leki mogą mieć również postać żelu i maści do oczu. 
• Obecność ciał obcych, choroby ogólnoustrojowe i schorzenia kanalików łzowych wymagają specjalistycznego podejścia i terapii. 

Domowe sposoby na łzawienie oczu 

Jak zmniejszyć łzawienie oczu w warunkach domowych?  

• Zadbaj o dobre nawilżanie powietrza w pomieszczeniach, w których przebywasz. Możesz do tego używać pojemników napełnianych wodą i zostawianych na kaloryferach lub elektronicznych nawilżaczy powietrza. 
• Dbaj o dobrą higienę narządu wzroku. Podczas czytania, oglądania telewizji, pracy przy komputerze i prowadzenia auta rób regularne przerwy. Okolice oczu dotykaj tylko czystymi rękami. Przestrzegaj tego szczególnie podczas zakładania i wyjmowania soczewek kontaktowych. 
• Jeśli masz kontakt (np. w pracy) z opiłkami metali lub drażniącymi chemikaliami, stosuj środki ochrony osobistej, które pomogą zapobiegać podrażnieniu powierzchni oka i spojówek. 
• W przypadku jęczmienia albo zapalenia brzegów powiek stosuj zioła na oczy w postaci kompresów. Takie postępowanie jest wciąż kontrowersyjnie, więc stosuj je z ostrożnością i po konsultacji z farmaceutą. 

Podsumowanie 

Łzawienie oczu może być spowodowane zmęczeniem i przepracowaniem narządu wzroku lub szkodliwymi czynnikami znajdującymi się w naszym otoczeniu. Zdarza się, że jest oznaką chorób dotyczących oczu lub ogólnoustrojowych. Bez względu na przyczynę dbaj o odpowiednie nawilżenie oka i spojówek oraz niwelowanie przykrych objawów. Narząd wzroku jest skomplikowaną strukturą i trzeba zatroszczyć się o każdy jego element. 

Źródła:

1. A. Grzybowski (red.), Okulistyka, Edra Urban & Partner, Wrocław, 2018
2. A. Szczeklik (red.), Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, 2023
3. M. Prost, Zespół suchego oka, https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/chorobyspojowki/86727,zespol-suchego-oka, [dostęp: 06.01.2024 r.]
4. A. Levin, J. Patel, B.C. Patel, Epiphora, StatPearls Publishing, 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557449/, [dostęp: 06.01.2024 r.]