Spóźniający się okres – ile może się spóźniać i co to powoduje?

Spóźniający się okres jest częstą przyczyną wizyty u ginekologa. U kobiet współżyjących w pierwszej kolejności musimy wykluczyć ciążę. Jednak nie tylko ten stan wiąże się z możliwością opóźnienia miesiączki. Do pozostałych powodów wydłużenia cyklu miesiączkowego należą m.in. stres, nadmierna aktywność fizyczna, a także różnego rodzaju współistniejące zaburzenia hormonalne. Dowiedz się, jakie mogą być przyczyny spóźniającego się okresu.

Spóźniający się okres - przyczyny

Regularna miesiączka, czyli krwawienie pojawiające się co około 28 dni +/- 7 dni i trwające od 3 do 7 dni, jest jedną z oznak równowagi hormonalnej, a co za tym idzie dobrego stanu zdrowia kobiety. Prawidłowo na 14 dni przed pojawieniem się menstruacji dochodzi do owulacji, czyli uwolnienia zdolnego do zapłodnienia jajeczka z jajnika. Jednak nierzadko mamy do czynienia z sytuacją, gdy miesiączka się spóźnia. Nieregularne comiesięczne krwawienia mogą fizjologicznie występować u nastolatek oraz kobiet zbliżających się do menopauzy. 

Spóźniająca się miesiączka stanowi jeden z pierwszych objawów ciąży. Z tego powodu pierwszym krokiem w diagnostyce jej potencjalnej przyczyny jest zawsze wykluczenie potencjalnej ciąży. Wydłużenie cyklu miesiączkowego niezwiązane z powyższymi przyczynami, obok zaniku miesiączki, nadmiernie obfitych krwawień oraz dolegliwości bólowych w ich trakcie, jest kwalifikowane jako zaburzenie miesiączkowania. Najczęściej stanowi wynik zaburzeń czynnościowych lub nieprawidłowości hormonalnych doprowadzających do zaburzeń owulacji.

Przyczyną zaburzeń miesiączkowania objawiających się wydłużeniem cyklu miesiączkowego mogą być:

• Stres,
• Nadmierna aktywność fizyczna,
• Zbyt niska masa ciała i będące jej przyczyną zaburzenia odżywiania, takie jak anoreksja, 
• Hiperprolaktynemia czynnościowa lub wynikająca z obecności guza przysadki wydzielającego prolaktynę - prolaktyna jest hormonem wydzielanym przez przysadkę mózgową, dzięki któremu możliwe jest karmienia piersią po porodzie. Jednak jej podwyższony poziom nietowarzyszący ciąży i laktacji jest patologią,
• Zaburzenie pracy tarczycy - zarówno nadczynność, jak i niedoczynność tarczycy,
• Zespół policystycznych jajników,
• Nieklasyczna postać wrodzonego przerostu nadnerczy,
• Zespół Cushinga,
• Czynny hormonalnie guz jajnika lub nadnerczy,
• Torbiel jajnika,
• Otyłość i współistniejąca z nią insulinooporność,
• Współistniejące choroby przewlekłe - najczęściej zaburzenia pracy wątroby, nerek, cukrzyca,
• Zapalenie narządów miednicy mniejszej (PID),
• Zespół Ashermana - częściowe lub całkowite zarośnięcie jamy macicy stanowiące rzadkie powikłanie poporodowego wyłyżeczkowania,
• Przedwczesne wygasanie czynności jajników - czyli menopauza występująca przed ukończeniem 40. roku życia.

Jeśli czas trwania cyklu miesiączkowego u kobiety będącej w wieku rozrodczym wydłuża się powyżej 35 dni, mamy do czynienia ze spóźniającym się okresem. Gdy sytuacja powtarza się wielokrotnie, a okres występuje tylko od 4 do 9 razy w roku, ginekolg stawia rozpoznanie oligomenorrhoea, czyli zbyt rzadkiego miesiączkowania. Natomiast jeśli czas ten wynosi więcej niż 90 dni i nie jest związany z ciążą lub karmieniem piersią, mówimy o wtórnym braku miesiączki.

Spóźniający się okres - objawy

Do symptomów mogących sugerować patologiczną przyczynę opóźnienia miesiączki należą:

• Nadmierny spadek masy ciała - zbyt mała ilość tkanki tłuszczowej u kobiet powoduje zahamowanie osi podwzgórzowo-przysadkowo-jajnikowej, co objawia się nadmiernym wydłużeniem cyklu, a nawet całkowitym zahamowaniem miesiączkowania,
• Wyciek mleka z piersi, spadek libido, trądzik, niepłodność - sugerują hiperprolaktynemię, a współistniejące z tymi objawami niedowidzenie - guza przysadki wydzielającego prolaktynę, który uciska na skrzyżowanie wzrokowe,
• Hirsutyzm, czyli nadmierne owłosienie typu męskiego występujące w okolicach androgenozależnych, takich jak górna warga, broda, klatka piersiowa, plecy i brzuch, łysienie androgenozależne, trądzik, problemy z zajściem w ciążę, a także współistniejąca nadwaga lub otyłość, sugerują nadmierny poziom androgenów. Najczęściej przyczyną jest zespół policystycznych jajników, rzadziej nieklasyczna postać wrodzonego przerostu nadnerczy lub zespół Cushinga. Nagłe wystąpienie wymienionych objawów może wynikać z rozwijającego się guza jajnika lub nadnerczy, który wydziela androgeny,
• Przyrost masy ciała pomimo zmniejszonego apetytu, brak energii, zaparcia to objawy niedoczynności tarczycy, którym nierzadko towarzyszy wydłużenie cyklu miesiączkowego. Z drugiej strony - spadek masy ciała pomimo dużego apetytu, rozdrażnienie, wytrzeszcz gałek ocznych to jedne z częstszych oznak nadczynności tarczycy,
• Pojawienie się objawów zbliżającej się menopauzy przed 40. rokiem życia - nieregularne miesiączki, uderzenie gorąca, nadmierna drażliwość, a w badaniach laboratoryjnych spadek rezerwy jajnikowej sugerują przedwczesne wygasanie czynności jajników,
• Ból podbrzusza nasilający się podczas współżycia oraz oddawania moczu, gorączka, nieprzyjemnie pachnące upławy z pochwy i nieprawidłowe krwawienie maciczne to objawy zapalenia narządów miednicy mniejszej.
• Wiele kobiet zastanawia się, kiedy wraca miesiączka po porodzie i jak przyspieszyć okres lub go opóźnić? Czas wystąpienia pierwszej miesiączki po urodzeniu dziecka zależy od tego, czy kobieta karmi piersią. W czasie laktacji dochodzi do fizjologicznego wzrostu poziomu prolaktyny - hormonu, dzięki któremu możliwa jest produkcja mleka, co hamuje czynność jajników, a co za tym idzie comiesięczne krwawienie. U kobiet karmiących piersią w zależności od częstotliwości pierwszy okres może pojawić się dopiero kilka miesięcy od porodu. Natomiast te, które nie karmią, dostają go najczęściej po zakończeniu połogu, czyli około 6 tygodni od porodu.

Spóźniający się okres - kiedy do lekarza?

Pojedynczy epizod wydłużenia cyklu miesiączkowego jest najczęściej wynikiem zaburzeń czynnościowych wynikających ze stresu lub przebytej infekcji. Jednak jeśli sytuacja ta się powtarza i towarzyszą jej inne opisane powyżej objawy, niezbędna jest wizyta u ginekologa. W jej trakcie lekarz przeprowadzi z Tobą szczegółowy wywiad dotyczący wcześniejszych cykli miesiączkowych, a także zada Ci pytania o symptomy towarzyszące spóźniającemu się okresowi. 

Przygotowując się do wizyty, sprawdź:

• Ile trwały wcześniejsze cykle miesiączkowe i czy były regularne,
• Jaka jest średnia długość krwawienia i czy jest ono obfite,
• Ile dni trwa obecny cykl.

Kolejnym krokiem jest badanie ginekologiczne - obejmujące makroskopową ocenę tarczy szyjki macicy i pochwy we wzierniku, a także badanie dwuręczne, dzięki któremu możliwe jest określenie położenia macicy i przydatków, ich wielkości oraz bolesności. W przypadku spóźniającego się okresu warto również wykonać USG ginekologiczne. Badanie to pozwala na jeszcze dokładniejszą ocenę struktury macicy i jajników. W diagnostyce spóźniającego się okresu niezbędne może być również wykonanie badań hormonalnych, których dokładny zakres w trakcie wizyty ustala lekarz, a w przypadku podejrzenia guza przysadki - rezonansu magnetycznego tej okolicy.

Opisane wyżej działania pozwalają na ustalenie dokładnej diagnozy i wprowadzenie odpowiedniego leczenia. W przypadku stwierdzenia zaburzeń hormonalnych niezbędna jest ich regulacja za pomocą odpowiednio dobranego leczenia farmakologicznego. Zaleca się również zmianę stylu życia na zdrowszy oraz dodatkową suplementację kompleksem witamin dla kobiet. U kobiet mierzących się z negatywnymi objawami okresu menopauzalnego przydatne może okazać się zastosowanie leków na menopauzę. Zapalenie narządów miednicy mniejszej wymaga natomiast leczenia przeciwbakteryjnego preparatami doustnym, a niekiedy również dożylnymi, z dodatkowym wsparciem leków dopochwowych.

Podsumowanie

Spóźniający się okres jest pierwszym objawem mogącym sugerować ciążę. Jednak nie jest to symptom charakterystyczny tylko dla tego stanu. Wydłużenie cyklu miesiączkowego może również wskazywać na zaburzenia miesiączkowania i być efektem współistniejących nieprawidłowości hormonalnych. Jeśli Twoje miesiączki są nieregularne, zgłoś się do ginekologa. Lekarz na podstawie przeprowadzonego badania będzie mógł zalecić odpowiednie postępowanie.

Źródła:

1. A. Czyżyk, K. Olszak-Wąsik, R. Kurzaw, Zaburzenia owulacji jak powinniśmy postępować w 2021 roku w świetle najnowszych wytycznych, https://podyplomie.pl/ginekologia/36448,zaburzenia-owulacji-jak-powinnismy-postepowac-w-2021-roku-w-swietle-najnowszych-wytycznych, [dostęp 10.03.2023 r.]
2. A. Mierzwicka, Justyna Kuliczkowska-Płaksej, M. Bolanowski, Algorytm postępowania w nieregularnych cyklach miesiączkowych, https://podyplomie.pl/ginekologia/31877,algorytm-postepowania-w-nieregularnych-cyklach-miesiaczkowych, [dostęp 10.03.2023 r.]
3. E. Stefanowicz, Zaburzenia miesiączkowania, https://www.mp.pl/pacjent/objawy/253859,zaburzenia-miesiaczkowania, [dostęp 10.03.23 r.]