Ból mięśni i stawów – najczęstsze przyczyny [Lekarz odpowiada]

Ból mięśni i stawów jest zjawiskiem bardzo powszechnym. To najczęściej zgłaszana dolegliwość w zakresie układu ruchu. Zazwyczaj spowodowany czymś zupełnie błahym, ale może też sygnalizować poważniejsze dolegliwości. Poznaj najczęstsze przyczyny bólu mięśniowo-stawowego.

Ból mięśniowo-stawowy − o co zapyta lekarz?

Przed wizytą u lekarza, przygotuj się na cały zestaw pytań. Właściwie zebrany wywiad to podstawa ustalenia rozpoznania, dlatego Twój doktor będzie węszył i pytał o następujące obszary:

• czas trwania bólu,
• obecność konkretnych okoliczności wywołujących ból, np. uraz, przeciążenie, powtarzalne mikrourazy (praca zawodowa, rekreacyjne uprawianie sportu),
• umiejscowienie i ewentualne promieniowanie bólu, np. ile i które stawy bolą, czy ból stawów jest symetryczny, czyli występuje w tych samych lokalizacjach po obu stronach ciała,
• charakter bólu,
• zależność bólu od ułożenia ciała,
• czynniki, które wyzwalają lub nasilają ból, ale także to, co przynosi ulgę,
• objawy towarzyszące, np. obrzęk, sztywność i ograniczenie ruchomości stawu, uczucie sztywności, napięcia i stwardnienia mięśni albo inne niepokojące objawy (nieuzasadniony ubytek masy ciała, gorączka, zmęczenie, wzmożone pocenie w nocy),
• współwystępowanie innych chorób, np. choroby tarczycy, wątroby, zaburzenia jelitowe, zapalenie błony naczyniowej oka, łuszczyca,
• narażenie na czynniki trujące lub toksyczne,
• wywiad rodzinny (czy w rodzinie występują choroby mięśni lub stawów).

Następnie lekarz dokładnie Cię zbada – oczywiście ze szczególnym uwzględnieniem układu ruchu. Badania laboratoryjne i obrazowe, które Ci zleci, będą zależały od wyniku wywiadu i badania przedmiotowego.

Lekarz może zlecić wykonanie następujących badań laboratoryjnych - morfologia krwi, markery stanu zapalnego (OB,CRP), a także posiew krwi. W niektórych przypadkach niezbędne mogą okazać się bardziej specjalistyczne badania, np. ocena autoprzeciwciał chorób układowych tkanki łącznej, badanie płynu stawowego, badania histologiczne wycinka mięśniowego.

Uzupełnieniem wywiadu, badania przedmiotowego oraz badań laboratoryjnych mogą być badania obrazowe, np. RTG, USG, TK, MRI, scyntygrafia kości. Zobacz, na czym polega scyntygrafia kości: Scyntygrafia kości − na czym polega badanie?. Wyboru metody obrazowania dokonuje się indywidualnie w każdym przypadku.

Jakie są przyczyny bólu mięśni i stawów?

Wymieniona wyżej lista pytań i badań wydaje się może długa, ale to tylko dlatego, że przyczyn bólu mięśni i stawów też jest sporo. Diagnostyka w tym przypadku to prawdziwa zabawa w detektywa. Przy objawach takich jak ból mięśni czy wędrujące bóle stawów przyczyny mogą być różne.

Oto główne przyczyny:

• przeciążenie (zbyt intensywny wysiłek fizyczny) i związane z nim zakwasy oraz często nadmierne obciążenie stawów,
• czynniki fizyczne (uraz),
• zakażenia: wirusowe (grypa, różyczka, ospa wietrzna), bakteryjne (borelioza), pasożytnicze (toksoplazmoza, włośnica),
• zaburzenia endokrynologiczne (choroby tarczycy, choroby przytarczyc, otyłość, cukrzyca),
• zaburzenia elektrolitowe,
• choroby układowe tkanki łącznej, takie jak: zapalenie wielomięśniowe, zapalenie skórno-mięśniowe, choroba Stilla,
• choroby z odkładania soli wapnia (chondrokalcynoza, artropatia  apatytowa).

O chorobach tkanki łącznej, które często objawiają się bólami mięśni i stawów, pisze farmaceutka Irmina Turek:

Reumatoidalne zapalenie stawów

Jest to przewlekła choroba tkanki łącznej o podłożu immunologicznym i nie do końca poznanych przyczynach. Najczęściej przebiega z objawami zapalenia na symetrycznych stawach i symptomami ogólnymi.

Polimialgia

Zespół chorobowy o nieznanym podłożu występujący głównie u osób powyżej 50. roku życia, w którym dominują ból i sztywność mięśni szyi, obręczy barkowej lub miednicy.

Toczeń rumieniowaty układowy

Choroba autoimmunologiczna o nie do końca poznanym mechanizmie. Prowadzi do przewlekłego procesu zapalnego w wielu tkankach i narządach. Więcej o tej chorobie dowiesz się z artykułu: Choroba Seleny Gomez – co to jest toczeń?.

Twardzina układowa

Choroba tkanki łącznej, która objawia się włóknieniem skóry i narządów wewnętrznych zaburzeniami morfologii i funkcji naczyń krwionośnych oraz nieprawidłowościami układu immunologicznego.

Choroba zwyrodnieniowa stawów

Przebiega ona z uszkodzeniem tkanek w obrębie stawu i patologicznymi zmianami w strukturze chrząstki stawowej.

Dna moczanowa

Czyli stan zapalny stawów, który wynika z krystalizacji moczanu sodu w płynie stawowym, fagocytozą kryształów i powstawaniem ich złogów w tkankach stawowych oraz w innych tkankach i narządach. O tym, jak zapobiegać chorobie, przeczytasz tu: Dna moczanowa – zapobieganie podagrze u mężczyzn.

Jak złagodzić bóle mięśni i stawów?

Leczenie bólu mięśniowo-stawowego zależy od jego przyczyny. Zadbaj przede wszystkim o profilaktykę. Regularnie uprawiaj aktywność fizyczną – dzięki temu wzmocnisz mięśnie i stawy, a także utrzymasz prawidłową masę ciała. Pamiętaj o odpowiednim podnoszeniu ciężarów i właściwej pozycji podczas leżenia i siedzenia.

Jeśli boli Cię tu i teraz (i do tego mocno), mam dla Ciebie 5 dobrych rad:

1.Jeśli to tylko możliwe − odciążaj stawy. Ogranicz ich nadmierną aktywność.

2.Zastosuj środki działające miejscowo, np. okłady z lodu, maści, żele, plastry.

Irmina Turek opisuje szerzej ich działanie:

„Okłady i preparaty o działaniu miejscowym mają wiele zalet. Przede wszystkim unikasz obciążania organizmu przez łykanie leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych, które mogą podrażniać żołądek lub wchodzić w interakcje z innymi stosowanymi środkami. Dowiedz się więcej na temat często wykorzystywanych w sytuacjach bólowych lekach z grupy NLPZ: Niesteroidowe leki przeciwzapalne: na ból, gorączkę i stany zapalne. Jak działają?. Jeśli chodzi o produkty do stosowania miejscowego na ból mięśni i stawów, to można użyć tych, które rozgrzewają bądź chłodzą dany obszar ciała. Możesz też sięgnąć po takie, które zawierają substancje chemiczne łagodzące ból i stan zapalny.

Pierwsza grupa to maści, plastry czy okłady chłodzące lub rozgrzewające. W silnym bólu lub po kontuzjach zwykle najlepiej sprawdzą się produkty chłodzące, które znieczulą i zahamują tworzenie się obrzęku. W aptekach dostępne są też preparaty w aerozolach ze sztucznym lodem, które można użyć w wypadku bolesnych kontuzji. Jeśli natomiast pojawia się ból mięśniowy związany z zakwasami lub powstały na skutek narażenia na niskie temperatury, pomocne mogą okazać się preparaty rozgrzewające. W przypadku zakwasów ciepły okład spowoduje szybsze rozkładanie się kwasu mlekowego oraz lepsze ukrwienie i regeneracje mięśnia. W sytuacji przykurczonych mięśni w wyniku przewiania czy nadwyrężenia ciepło powinno zadziałać rozluźniająco. Dowiedz się także więcej o działaniu plastrów rozgrzewających: Plastry rozgrzewające na ból mięśni − kiedy pomogą?.

W aptekach dostępne są też środki przeciwbólowe do stosowania miejscowo w plastrach lub do smarowania w formie kremów, maści i żeli. Jeśli odczuwasz bardziej ból związany z pracą stawów niż ten mięśniowy, dobrym wyborem będą produkty, które zawierają diklofenak. Substancja ta ma zdolność większego kumulowania się w organizmie właśnie w obrębie stawów, dlatego dobrze sprawdza się, kiedy to właśnie tam toczy się stan zapalny i występuje ból. Inne substancje dobre na bóle mięśni i stawów to: ibuprofen, naproksen czy etofenamat”.

3.Polecam lekkie ćwiczenia rozciągające i relaksacyjne, ale tylko w wypadku, gdy nie powodują zwiększenia bólu.

4. Poszukaj fizjoterapeuty! Być może ulgę przyniesie Ci fizykoterapia, kinezyterpia, terapia manualna, masaż czy kinesiotaping.

5.Doraźnie możesz zastosować leczenie farmakologiczne – paracetamol czy niesteroidowe leki przeciwzapalne stosowane doustnie lub miejscowo. Można je stosować samodzielnie przez kilka dni, nie przekraczając zalecanych dawek.

Bóle stawów i mięśni − o czym warto pamiętać?

Bóle mięśni i stawów mogą mieć wiele różnych przyczyn: od zwykłego przeciążenia, po dużo poważniejsze choroby tkanki łącznej czy ogólnoustrojowe. Bóle mięśniowe możesz zwykle złagodzić za pomocą stosowanych miejscowo maści chłodzących lub rozgrzewających i maści czy żeli z substancjami leczniczymi. Zanim je zastosujesz, przeczytaj ulotkę czy skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą. Jeżeli ból nie ustaje, udaj się do ortopedy lub lekarza pierwszego kontaktu (ten pokierować może Cię do specjalisty). Odpowiedz szczegółowo i dokładnie o rodzaju bólu oraz jego umiejscowieniu. Wtedy medyk będzie mógł jasno określić przyczynę bólu i wdrożyć odpowiednie leczenie.

Źródła:

1. Szczeklik A. (red.): Choroby wewnętrzne. Wyd. 3. Kraków 2011
2. Sarzi-Puttini P., Cimmino M.A., Scarpa R. i wsp.: Osteoarthritis: an overview of the disease and its treatment strategies. Arthritis Rheum., 2005
3. Mantyh P.W.: The neurobiology of skeletal pain. European Journal of Neuroscience, 2014