Potówki u dzieci i niemowląt – jak je rozpoznać, jakie są ich przyczyny i jak leczyć?

Potówki, zwane również wysypką cieplną, to bardzo częste zmiany skórne występujące u niemowląt i dzieci. Szacuje się, że dotyczą nawet 15% noworodków. W tym artykule dowiesz się, jak wyglądają potówki u dzieci, co może przyczynić się do ich rozwoju i jak sobie z nimi skutecznie poradzić.

Przyczyny powstawania potówek u dzieci

Przyczyną powstawania potówek u dzieci jest zablokowanie ujścia ekrynowych gruczołów potowych. W następstwie pot cofa się do naskórka i skóry właściwej. W efekcie tej patologii na powierzchni skóry pojawia się wysypka. Najczęściej przybiera formę wypełnionych potem cienkościennych pęcherzyków. Potówki u niemowląt i dzieci są bardzo powszechne. Wśród czynników predysponujących do ich rozwoju należy wymienić:

• Niedojrzałość przewodów ekrynowych,
• Nadmierne przegrzanie skóry na skutek ubierania dziecka w zbyt grubą i nieprzewiewną odzież,
• Gorące i wilgotne środowisko,
• Stany chorobowe przebiegające z gorączką,
• Wysiłek fizyczny,
• Nadpotliwość np. nadmierne pocenie się nóg,
• Nieprawidłowa pielęgnacja skóry maluszka – stosowanie oliwki do kąpieli.

Jak rozpoznać potówki u dziecka i niemowlaka?

Potówki u dzieci najczęściej przybierają dwie formy morfologiczne. Jedną z nich są potówki zwykłe (miliaria cristallina) – przezroczyste pęcherzyki o wielkości od 1 do 2 mm, wypełnione potem powstające na skutek zablokowania ujścia gruczołów potowych w najbardziej powierzchownych warstwach naskórka. Najczęściej występują u noworodków do 2 tygodni życia. Pęcherzyki przypominają kropelki wody na skórze i bardzo łatwo pękają.

Jeśli niedrożność będzie zlokalizowana niżej, w wyniku odpowiedzi zapalnej dojdzie do rozwoju potówek czerwonych (miliaria rubra). Są to bardziej zaawansowane zmiany mające postać grudek i krostek na rumieniowym podłożu. Wysypka cieplna u niemowląt oraz u dzieci najczęściej lokalizuje się na czole, policzkach, tułowiu oraz szyi, a także okolicach zasłoniętych – szczególnie w pachwinach, pod pachami oraz na pośladkach. Nierzadko towarzyszy jej świąd. 

Powstanie krostek wypełnionych treścią ropną świadczy o nadkażeniu bakteryjnym. Zmiany na twarzy i plecach powinny być różnicowane z trądzikiem niemowlęcym, który może ujawnić się w podobnym czasie. Z kolei podobne „pryszcze na pośladkach” mogą wystąpić w rogowaceniu okołomieszkowym. Bagatelizowanie problemu może doprowadzić do zaczopowania lub nawet całkowitego zniszczenia przewodów gruczołów potowych na granicy skórno-naskórkowej i powstania potówek głębokich. Przybierają formę cielistych, twardych grudek. Ich konsekwencją może być częściowe lub całkowite zablokowanie wydzielania potu w chorobowo zmienionych miejscach, doprowadzające do zaburzeń termoregulacji.

Jak długo utrzymują się potówki u niemowlaka?

Czas utrzymywania się potówek u niemowląt zależy od ich postaci. Potówki zwykłe tworzą się w ciągu kilku dni od narażenia na czynnik ryzyka ich powstania, który doprowadza do nadmiernego przegrzania skóry maluszka. Ze względu na swoją lokalizację w warstwie rogowej naskórka najczęściej ustępują samoistnie w przeciągu jednego dnia. Dużo większym problemem są potówki czerwone, które ze względu na swój wygląd można pomylić z rogowaceniem okołomieszkowym. Towarzyszący im odczyn zapalny sprawia, że dziecko może odczuwać świąd i ból, zwłaszcza kiedy się spoci. Czas utrzymywania się potówek czerwonych jest zróżnicowany. Aby mogły ustąpić, należy unikać czynników przyczyniających się do ich powstania. Nierzadko konieczne może być również zastosowanie miejscowych leków.

Jak leczyć potówki u dzieci i niemowlaków?

Potówki zwykłe nie wymagają leczenia, ponieważ bardzo szybko same ustępują. Jednak, jeśli zauważyłeś, że Twoje dziecko ma tendencje do ich tworzenia się, warto zweryfikować poprawność pielęgnacji jego skóry i codziennego ubioru. Produkty na nadmierną potliwość dedykowane maluchom również mogą okazać się pomocne.

W przypadku potówek czerwonych dużą skuteczność wykazują pudry dla niemowląt w postaci płynnej, które mają działanie odkażające, a także łagodzące wszelkie podrażnienia, świąd i pieczenie. Nierzadko konieczna jest również konsultacja dermatologiczna lub pediatryczna. Lekarz po obejrzeniu zmian chorobowych zleci odpowiednie leki na choroby skóry niwelujące nasilenie stanu zapalnego. Najczęściej w tym celu stosuje sięmaści zawierające sterydy. W przypadku towarzyszącego nadkażenia bakteryjnego pomocne są antybiotyki miejscowe, takie jak klindamycyna.

Domowe sposoby na potówki u dzieci

Kąpiel w krochmalu to jeden z domowych sposobów pielęgnacji skóry dziecka stosowany przez nasze babcie. Krochmal, czyli zagotowana w wodzie mąka ziemniaczana, przyśpiesza gojenie się ran, łagodzi podrażnienia oraz regeneruje skórę i pracę gruczołów potowych. Regularne kąpiele mogą zapobiec pojawieniu się potówek, łagodzić nasilenie już powstałych zmian i nadmiernego pocenia.

Kolejną ważną kwestią jest zminimalizowanie ryzyka pojawiania się potówek poprzez unikanie czynników wywołujących ich powstanie. W końcu lepiej zapobiegać niż leczyć. Oto kilka przydatnych wskazówek.

• Ubieraj swoje dziecko w lekkie i przewiewne ubrania wykonane z naturalnych tkanin. Odpowiednie dostosowanie ubioru do pogody jest niezwykle ważne, ponieważ wilgoć i przegrzanie stwarzają doskonałe warunki do powstania potówek.
• Dbaj o barierę hydrolipidową skóry swojego maluszka. Okolica pieluszkowa jest szczególnie narażona na uszkodzenia mechaniczne, które mogą predysponować do powstania potówek. Krem na odparzenia dla dzieci to absolutny „must have” w kosmetyczce każdej mamy.
• Zrezygnuj z oliwek do kąpieli. Zamiast nich wybieraj preparaty emolientowe dla niemowląt, które wspierają naturalną barierę skóry, chroniąc ją przed odwodnieniem i podrażnieniami.
• Nie zapominaj o częstym wietrzeniu pokoju swojego dziecka.

Podsumowanie

Potówki to istotny problem w grupie najmłodszych. Zmiany skórne w postaci pęcherzyków, grudek i krostek są częstym powodem niepokoju rodziców. Z tego względu warto wiedzieć, jak w prosty sposób zapobiec ich wystąpieniu.

Źródła:

1. Jabłońska, S. Majewski, Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008.
2. Richard J. Antaya, Deanne Mraz Robinson, Choroby z pęcherzami i krostkami u noworodków, https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/artykuly-przegladowe/61086,choroby-zpecherzami-ikrostkami-unoworodkow [dostęp 11.04.2022 r.]
3. Miliaria., Karla C. Guerra; Alicia Toncar; Karthik Krishnamurthy, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537176/, [dostęp 11.04.2022 r.]