Opryszczka u dzieci – groźniejsza niż u dorosłych? Lekarz wyjaśnia

Opryszczka u dzieci jest poważnym problemem, a do zakażenia może dojść w każdym momencie. Istnieje wiele rodzajów tej choroby, ponadto każdy z nich wymaga innego leczenia. Sprawdź jak tym walczyć i jakie są charakterystyczne objawy infekcji.

Opryszczka u dzieci – co to za choroba?

Opryszczka zwykła jest chorobą zakaźną o charakterze nawrotowym, wywoływaną przez wirusa opryszczki zwykłej (Herpes simplex) typu 1 (HSV-1) lub typu 2 (HSV-2). Jedynym rezerwuarem tego patogenu jest człowiek i zarażenie nim jest bardzo powszechne wśród ludzi na całym świecie (zwłaszcza typem 1). Szacuje się, że około 50-80% społeczeństwa ma wykrywalne przeciwciała przeciwko HSV-1. Zakażenie HSV-2 jest rzadsze. Objawia się przeważnie zmianami w okolicy narządów płciowych i dotyczy zazwyczaj dorosłych lub młodzieży, która rozpoczęła współżycie seksualne.

Przeczytaj także: Opryszczka narządów płciowych – co powinnaś wiedzieć?.

Natomiast HSV-1 wywołuje głównie zmiany w okolicy warg, jamy ustnej, twarzy, oczu. Do zarażenia tym typem wirusa opryszczki dochodzi po kontakcie z chorym lub człowiekiem zakażonym bezobjawowo, najczęściej we wczesnym dzieciństwie, co może nierzadko prowadzić do objawowego zakażenia pierwotnego.

Przyczyny i przebieg opryszczki u dzieci

Wirus opryszczki przenosi się najczęściej drogą kropelkową (podczas kaszlenia, kichania czy mówienia z bliskiej odległości) oraz przez bezpośredni kontakt (dotykanie zmian skórnych).

Do zarażenia HSV-2 zwykle dochodzi podczas kontaktów seksualnych, rzadziej zdarzają się zakażenia od matki, wrodzone czy okołoporodowe. Wirus wnika do organizmu poprzez błonę śluzową lub uszkodzoną skórę i zaczyna się jego wstępne namnażanie. U większości osób to pierwotne zakażenie przebiega bezobjawowo, ale u niektórych mogą rozwinąć się objawy – zwłaszcza w przypadku opryszczki u dzieci. Następnie wirus lokalizuje się w zwojach nerwowych w postaci utajonej, w stanie uśpienia. Opryszczka nawrotowa jest wynikiem ponownej reaktywacji wirusa, zwykle w stanach obniżonej odporności, pod wpływem różnych czynników, takich jak:

• stres,
• przemęczenie,
• infekcja bakteryjna lub stan po jej przechorowaniu,
• miesiączka,
• wyziębienie,
• ekspozycja na silne światło słoneczne, opalanie, przegrzanie,
• niedożywienie.

Rzadziej do opryszczki nawrotowej dochodzi samoistnie.

Często chorujesz? Przekonaj się, jak wzmocnić odporność organizmu.

Objawy opryszczki u dzieci i różne zespoły kliniczne infekcji

Najbardziej charakterystycznym objawem zakażenia jest osutka pęcherzykowa, „opryszczka”, która najczęściej pojawia się w okolicy ust. Powstanie jej poprzedzają miejscowe objawy zwiastunowe, czyli ból, pieczenie, mrowienie, swędzenie. Najpierw pojawia się grudka na podłożu rumieniowym, która następnie zmienia się w pęcherzyk wypełniony surowiczym płynem. Z czasem płyn przysycha i  tworzy się nadżerka lub owrzodzenie, przykryte strupem. Zmiany zazwyczaj są pojedyncze. Często stwierdza się powiększenie okolicznych węzłów chłonnych.

W zakażeniu pierwotnym może dochodzić do zlewania się wykwitów skórnych oraz do wystąpienia objawów ogólnych, takich jak gorączka, złe samopoczucie, brak apetytu czy niepokój. Chociaż zakażenie wirusem opryszczki u  niemowlaka często przebiega bezobjawowo lub skąpoobjawowo, to jednak nierzadko występuje pod postacią różnych zespołów klinicznych. Niestety opryszczka na ustach u dziecka z obniżoną odpornością czy noworodka może wiązać się z ciężką infekcją i poważnymi powikłaniami.

Sprawdź, jak możesz zadbać o odporność swojego dziecka: Częste infekcje u dzieci. Sprawdź, jak im zapobiegać!.

Ostre zapalenie błony śluzowej dziąseł i jamy ustnej

Najczęstsza postać pierwotnej opryszczki u dzieci. Zwykle występuje pomiędzy 6. miesiącem a 5. rokiem życia. Przebiega z wysoką gorączką, złym samopoczuciem, brakiem apetytu i powiększeniem węzłów chłonnych. Objawia się obrzękiem dziąseł, zmianami pęcherzykowymi, nadżerkami, a nawet krwawiącymi owrzodzeniami na błonie śluzowej jamy ustnej, języka, podniebienia, na skórze w okolicy ust. Zmiany te bywają bardzo bolesne, dziecku trudno jest spożywać pokarmy i płyny, często prowadzi do odwodnienia.

Ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych

Częściej występuje u dorosłych, rzadziej u dzieci jako zakażenie pierwotne. Charakteryzuje się gorączką, złym samopoczuciem, bólem głowy, gardła i mięśni oraz zmianami pęcherzykowymi, nadżerkami i owrzodzeniami na tylnej ścianie gardła i migdałkach. Czasem występują zmiany na wargach.

Opryszczka wargowa

Reaktywacja wirusa najczęściej objawia się opryszczką na ustach u dziecka, charakterystyczną osutką pęcherzykową w okolicy warg. Najbardziej podatna na zakażenie wirusem jest uszkodzona skóra oraz miejsce połączenia skóry i błony śluzowej. Warto wiedzieć, że czasem może dojść do rozwoju opryszczki w nosie u dziecka.

Opryszczka narządu wzroku

W tej postaci opryszczki wykwity zajmują powieki, spojówki, czasem nawet rogówkę oka. Nawracające owrzodzenia rogówki mogą prowadzić do bliznowacenia a w najgorszym wypadku, utraty wzroku.

Opryszczka skóry

Zanokcica opryszczkowa – objawia się rumieniem, obrzękiem oraz zmianami pęcherzykowo-krostkowymi na palcach, głównie na opuszkach. Wykwity są bolesne. Powstają zazwyczaj poprzez przeniesienie wirusa opryszczki ze zmian zapalnych w jamie ustnej lub wykwitów pęcherzykowych na wargach na ręce, zazwyczaj podczas pierwotnego zakażenia. Patogen może również zostać przeniesiony poprzez inną osobę zainfekowaną wirusem opryszczki, np. całującą palce dzieci.

Wyprysk opryszczkowy – cechuje się rozlaną, znacznie nasiloną osutką pęcherzykową w zakresie skóry zajętej wypryskiem. Szczególnie na tę postać zakażenia narażone są dzieci z atopowym zapaleniem skóry. Istnieje ryzyko nadkażenia bakteryjnego zmian, a nawet rozwoju posocznicy.

Opryszczkowe zapalenie mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych

Rzadkie postaci zakażenia, ale bardzo poważne. Objawiają się bólem głowy, gorączką, drgawkami, objawami oponowymi, zaburzeniami zachowania, zaburzeniami świadomości. Jest to stan zagrożenia życia.

Zakażenie opryszczką u noworodków

Do zakażenia najczęściej dochodzi podczas porodu lub w czasie ciąży, zwykle w przebiegu opryszczki pierwotnej u matki. Jesteś w ciąży i podejrzewasz u siebie opryszczkę? Dowiedz się więcej: Opryszczka w ciąży - czy jest groźna?

Objawy najczęściej odnotowywane są u wcześniaków. Mogą występować ograniczone lub rozsiane zmiany na skórze, lub błonach śluzowych. Szczególnie noworodki narażone są na rozwój zapalenia mózgu albo choroby uogólnionej, które wiążą się z dużym ryzykiem śmierci lub nieodwracalnych powikłań. U kobiet z opryszczką nawrotową ryzyko zakażenia dziecka jest małe, a wdrożenie profilaktycznego leczenia u matki jeszcze bardziej to zagrożenie minimalizuje.

Diagnostyka opryszczki u dzieci

W sytuacji podejrzenia opryszczki u dziecka należy się zgłosić do lekarza. Najczęściej diagnozę stawia się na podstawie dość charakterystycznych objawów, zwykle niepotrzebna jest diagnostyka laboratoryjna. Dostępne są także badania mające na celu wykrycie swoistych przeciwciał lub antygenu wirusa. W wypadku opryszczkowego zapalenia powiek, spojówki lub rogówki zawsze wskazane jest badanie okulistyczne, ze względu na powagę powikłań.

Opryszczka u dziecka – leczenie

Opryszczka wargowa lub opryszczkowe zapalenie jamy ustnej, gardła – w przypadku zakażeń pierwotnych, zwłaszcza nasilonych, przebiegających z objawami ogólnymi – stosuje się tabletki na opryszczkę przepisane przez lekarza (lek przeciwwirusowy w formie doustnej, najczęściej acyklowir).

Często ze względu na podwyższoną temperaturę i ból podaje się leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe. W przypadku nasilonych objawów w obrębie jamy ustnej, kiedy dziecko nie może pić ze względu na bolesne zmiany, może być konieczna hospitalizacja oraz dożylne nawadnianie i podawanie leku.

Nawrotową opryszczkę wargową o łagodnym przebiegu można leczyć miejscowo maścią z lekiem przeciwwirusowym, warto skonsultować się z lekarzem i rozpocząć leczenie jak najszybciej. Często nawracająca opryszczka u dziecka może być wskazaniem do dłuższego stosowania leków, do decyzji lekarza prowadzącego. W przypadku opryszczki ocznej niezbędna jest konsultacja okulistyczna, zazwyczaj stosuje się acyklowir w postaci maści ocznej.

Leczenie zakażenia noworodków, uogólniony wyprysk opryszczkowy, opryszczkowe zapalenie mózgu czy opon mózgowo-rdzeniowych zawsze prowadzone jest w szpitalu i wymaga leczenia dożylnego lekami przeciwwirusowymi.

Opryszczka u dzieci – leczenie domowe jest możliwe?

Niestety nie ma domowych sposobów na leczenie opryszczki u dzieci. Dobrze jednak wiedzieć jak unikać rozprzestrzeniania się wirusa, aby zminimalizować ryzyko zarażenia dziecka. W przypadku zakażenia wirusem opryszczki należy pamiętać, aby często myć ręce, nie korzystać z tych samych naczyń, sztućców, ręczników, nie całować dziecka ani nie dzielić się jedzeniem. A gdy u dziecka podejrzewa się zmiany opryszczkowe, najlepiej zgłosić się do lekarza.

Jeśli chcesz spróbować leczenia na własną rękę, pomóc może Ci artykuł: Nawracająca opryszczka na ustach: czy plastry pomogą?

Opryszczka u dziecka a przedszkole? Najlepiej pozostawić dziecko w domu, aby nie zarażać innych dzieci.

Jak całkowicie pozbyć się opryszczki?

Opryszczka jest powszechną chorobą, objawiającą się zwykle zmianą w okolicy ust. Najczęściej do zakażenia dochodzi w dzieciństwie. W przypadku podejrzenia choroby u swojego dziecka warto zgłosić się do lekarza, aby jak najszybciej rozpocząć leczenie. Niestety nie jest możliwe wyeliminowanie wirusa z organizmu, ale dzięki właściwemu leczeniu można złagodzić przebieg choroby, zmniejszyć często nawrotów oraz ryzyko powikłań.

Źródła: 

1. Gajewski P., Interna Szczeklika 2020, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020.
2. Windak A., Chlabicz S., Mastalerz-Migas A., Medycyna Rodzinna. Podręcznik dla lekarzy i studentów, Termedia Wydawnictwa Medyczne, Poznań 2015.
3. Latkowski J. B., Lukas W., Godycki-Ćwirko M., Medycyna Rodzinna, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2019.
4. Lissauer T., Carroll W., Pediatria, Edra Urban & Partner, Wrocław 2020. 
5. Marczyńska M., Opryszczka u dzieci, Pediatr Dypl. 2012;16(2):44-49