Depresja poporodowa − nie wstydź się poprosić o pomoc!

Depresja poporodowa jest niezwykle trudnym tematem, zarówno dla matki, która tego doświadcza, jak i najbliższych, którzy wobec cudu narodzin, nie potrafią zrozumieć problemu. Poznaj, jakie są objawy depresji poporodowej i podziel się tym artykułem z najbliższymi. Poszerzenie świadomości o chorobie, pomoże w jej szybszym rozpoznaniu i rozpoczęciu leczenia. Zobacz, jak można walczyć z depresją poporodową, żeby bez przeszkód cieszyć się urokami macierzyństwa.  

Macierzyństwo ma wiele odcieni

Świeżo upieczone matki muszą zmierzyć się z nową rzeczywistością, która znacząco odbiega od kreacji macierzyństwa promowanej w sieci, czy widoku uśmiechniętych kobiet bawiących się z dziećmi w parku. Na wszystko przyjdzie czas, ale zanim to nastąpi, pojawią się również trudniejsze chwile.

Pierwsze dni po powrocie ze szpitala to prawdziwy rollercoaster emocji − hormony hulają w najlepsze, piersi wymykają się spod kontroli od nadmiaru mleka, ciało dochodzi do siebie po ekstremalnych trudach porodu, a wisienką na torcie jest ogromne zmęczenie i niewyspanie. To, w jaki sposób przetrwasz ten okres w znacznej mierze zależy od najbliższych, których wsparcie w tym okresie jest nieocenione.

Co to jest depresja poporodowa?

Z raportu Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wynika, że 80% kobiet doświadcza po porodzie zespołu trudnych emocjonalnie przeżyć, tzw. baby blues. Natomiast depresji poporodowa dotyczy od  7-19% kobiet. To zaburzenie psychiczne związane z połogiem, zwykle ujawnia się do 6 tygodni po porodzie (choć coraz więcej specjalistów wskazuje na możliwość wystąpienia objawów do roku po narodzinach dziecka).

W przypadku depresji poporodowej mamy w zasadzie do czynienia z dwoma pacjentami, gdyż emocje i stosunek matki do niemowlęcia wpływają negatywnie na jego rozwój. Maluszek doskonale wyczuwa niepokoje mamy (zauważono, że przekłada się to na przyspieszone tętno oraz wyższy poziom kortyzolu – hormonu stresu we krwi dziecka).

Depresja poporodowa – jak długo trwa?

Wiele zależy od stopnia zaawansowania choroby. Nieleczona, może ciągnąć się latami. Z czasem jej objawy mogą się zmniejszyć lub ustąpić, lecz w przypadku kolejnego załamania, czy traumatycznego przeżycia mogą wrócić ze zdwojoną siłą. Ważne jest szybkie rozpoznanie depresji, aby wprowadzić odpowiednią terapię, tak, aby nie zakłócić budowania więzi między matką a dzieckiem.

Depresja poporodowa – przyczyny

Przyczyny pojawienia się depresji poporodowej są bardzo złożone − zarówno o podłożu biologicznym, psychologicznym, jak i społecznym. Jako jeden z głównych czynników wskazuje się na zaburzenia hormonalne w czasie ciąży, jednak do tej pory nie udało się wyodrębnić jednego hormonu odpowiedzialnego za taki stan rzeczy.

O ile ciężko wskazać jednoznaczne przyczyny choroby, tak istnieją pewne społeczne, medyczne i psychologiczne uwarunkowania jej wystąpienia.

Wystąpieniu depresji poporodowej sprzyja:

• wcześniejsze wystąpienie choroby psychicznej,
• traumatyczne przeżycie,
• odczuwanie lęku podczas ciąży,
• niska samoocena,
• komplikacje przy porodzie,
• niechciana ciąża,
• nadwrażliwość, trudny temperament dziecka i związane z tym problemy w opiece nad nim,
• samotne macierzyństwo lub problemy w związku,
• brak wsparcia społecznego,
• niski status społeczno-ekonomiczny,
• trudne relacje ze swoją mamą: braki wychowawcze, poczucie braku troski,
• zbyt duże napięcie związane z presją bycia doskonałą mamą, partnerką i pracownikiem.

Jak widać lista uwarunkowań jest długa i sugeruje, że choroba może spotkać każdego. Rozdźwięk między obrazem macierzyństwa przedstawianym w mediach, a rzeczywistością jest przygniatający.

Producenci reklam, Instamamy kreują wizję wypoczętej i umalowanej mamy, zawsze gotowej do zabawy i strzelającej kreatywnymi pomysłami o każdej porze dnia. Takiej, która zaraz po zrobieniu obiadu dla całej rodziny i przecierów dla niemowlęcia, wyjmuje owsiane ciasteczka z piekarnika i leci bawić się z dzieckiem własnoręcznie zrobionymi zabawkami. Na zdjęciach towarzyszy jej bezproblemowe i zawsze uśmiechnięte dziecko, obowiązkowo w markowych ubrankach − bez żadnej plamki i najlepiej z jakąś fikuśną opaską, czy kaszkietem na głowie. Taki świat nie istnieje, a autorzy takiego wizerunku robią wielką krzywdę wszystkim kobietom.

Świadomość, że pokazywany obraz jest nieprawdziwy, nie pomaga. Podświadomie i tak dążymy do spełnienia nierealnych oczekiwań. „Tylko postaram się jeszcze bardziej. Przecież mnie się uda, bo chcę być najlepszą mamą i żoną”.

W mojej ocenie kobiety tracą na tym podwójnie: nie dość, że takimi praktykami idealnie wpisują się w złośliwe powiedzenie „kobieta kobiecie kobietą”, to jeszcze utwierdzają społeczeństwo w przekonaniu, że macierzyński to leniwe wakacje dla mamy.

O to, jak jest sielankowo wystarczy zapytać mamy dzieci chorych, tych z kolką niemowlęcą, ząbkujących, nieśpiących, niejadków i tak dalej. Można tak wymieniać bez końca. Przy tak dużej presji społecznej nie trudno o załamanie, a te niezauważone w porę, może przerodzić się w depresję. Dlatego tak ważne jest upowszechnienie problemu i umiejętność rozpoznania objawów choroby.   

Depresja poporodowa – objawy

Do najczęstszych objawów depresji poporodowej należą:

• obniżenie nastroju, brak energii,
• ciągłe przygnębienie,
• znaczący spadek zainteresowania i odczuwania przyjemności z jakiejkolwiek formy aktywności,
• nadmierna senność lub wprost przeciwnie – bezsenność,
• brak lub nadmierny apetyt,
• trudności z zasypianiem po nocnym karmieniu niemowlęcia,
• nadmierne zamartwianie się opieką nad dzieckiem: zdrowiem, karmieniem, pielęgnacją
• deprecjonowanie swoich zasług, niedocenianie siebie jako matki („Jestem złą/niewystarczającą matką”),
• rozdrażnienie i rozkojarzenie (problem z podejmowaniem decyzji),
• myśli i próby samobójcze.

Zapewne każda mama wymagającego, czy trudnego dziecka z niepokojem czyta powyższą listę, z każdym kolejnym punktem rozpoznając u siebie objawy chorobowe(poza ostatnim punktem: myśli i próby samobójcze).

Bardzo prostym i pomocnym testem diagnostycznym jest Edynburska Skala Depresji Poporodowej. Kwestionariusz przeznaczony jest do samodzielnego wypełnienia i zawiera 10 pytań dotyczących samopoczucia świeżo upieczonej mamy. Wynik pomaga zorientować się w ewentualnym problemie depresji poporodowej. Pamiętaj! Depresję poporodową się leczy. Należy jednak mówić o swoich kłopotach i nie unikać pomocy

– o diagnostyce depresji poporodowej mówi dr n. med. Magdalena Stoczyńska. 

Podejrzewam, że w pierwszym roku po porodzie większość mam mogła zauważyć u siebie podobne objawy, może z różnym natężeniem. I na tym polega trudność w rozpoznaniu choroby − najbliższym trudno ocenić, gdzie jest granica chwilowego spadku sił przy tylu obowiązkach przy dziecku, a gdzie zaczyna się depresja?

Depresja po porodzie – konsekwencje dla dziecka, rodziny i otoczenia

Depresja poporodowa wiąże się nie tylko z ogromnym cierpieniem młodej mamy, ale też rzutuje na życie całej rodziny. Objawy choroby powodują to, że kobieta nie potrafi cieszysz się macierzyństwem. Często nie jest w stanie również wypełniać podstawowych obowiązków wynikających z opieki nad noworodkiem.

Badania wskazują na to, że mamy z depresją mają trudność z nawiązaniem więzi z dzieckiem. Nie poświęcają mu odpowiedniej uwagi, co będzie wpływało na jego prawidłowy rozwój. Może to mieć również konsekwencje w przyszłości dziecka: problemy z nauką, koncentracją czy też zaburzenia emocjonalne. Z drugiej strony, nierzadko zdarza się, że pomimo doświadczania ogromnych trudności, matki (ze względu na ciążące wyrzuty sumienia), przedkładają potrzeby dziecka nad swoje. To z kolei jedynie pogłębia objawy depresji poporodowej.  

Depresja poporodowa wpływa również na relacje z partnerem. Konflikty w związku są niestety powszechnym zjawiskiem w okresie około roku po narodzinach dziecka. Z jednej strony są one jedną z przyczyn występowania lub pogłębiania się depresji poborowej, z drugiej strony są też jej konsekwencją. Depresja, oprócz innych czynników, wpływa również na obniżenie satysfakcji seksualnej u kobiet.

Depresja poporodowa wiąże się również z tym, że kobiety wycofują się z relacji z otoczeniem. Po pierwsze, są przeciążone obowiązkami, a do tego obawiają się oceny ich wartości jako matki. To z kolei, powoduje, że kobieta jeszcze bardziej zamyka się w sobie.

Profilaktyka depresji poporodowej – czy można jej uniknąć?

Zgodnie z obecnie obowiązującym Programem Polityki Zdrowotnej w zakresie edukacji i profilaktyki depresji poporodowej, wskazuje się że kobieta już na etapie wczesnej ciąży powinna zostać objęta opieką lekarską, także pod kątem możliwości wystąpienia u niej depresji poporodowej. Program zakłada, że lekarz rodzinny, ginekolog i położna powinni zwrócić uwagę na czynniki predysponujące do wystąpienia choroby, stosując Edynburską Skalę Depresji Poporodowej. Taki test można również samodzielnie wypełnić na tej stronie internetowej. Pracownik medyczny powinien przekazać Ci również informacje na temat możliwości uzyskania specjalistycznej pomocy w walce z depresją poporodową.

Naprawdę, niezwykle ważne jest, żeby kobietom w ciąży dostarczyć informacji na temat możliwości wystąpienia depresji, poporodowej. Zarówno lekarze jak i położne (także na szkole rodzenia) powinny poinformować przyszłe mamy na temat objawów depresji poporodowej, możliwości radzenia sobie z nią oraz uzyskania pomocy

Depresja poporodowa − leczenie

Zgodnie z aktualnymi wytycznymi Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, w przypadku łagodnej i umiarkowanej formy depresji zaleca się psychoterapię jako formę leczenie depresji poporodowej. W cięższych przypadkach konieczne mogą się okazać farmakoterapia. Ważną rolę pełnią również grupy wsparcia. Dobrze, jeżeli mama może się podzielić sowimi przeżyciami i emocjami z kobietami, które również przez to przechodzą.

Gdy mama schodzi na dalszy plan…

Kiedy kobieta jest w ciąży, wszyscy na nią dmuchają i chuchają. Każdy próbuje sprostać jej potrzebom. Ciężarnej można więcej. Mają one prawo do wyspania się, odpoczynku, pierwszeństwa w kolejce. Zaspakajanie ciążowych zachcianek to dla wszystkich normalność. Taka dbałość o kobiety ciężarne (zarówno od strony najbliższych jak i całego społeczeństwa) jest jak najbardziej zrozumiała. Przecież nosi ona w sobie malutkie życie, o które należy dbać.

Zauważ jednak, że po narodzinach dziecka, młoda mama często staje się „niewidoczna”. Wszyscy skupiają się na nowonarodzonym dziecku. Przynoszą mu prezenty, biorą na ręce. Mało kto wtedy pamięta o mamie. Zapyta o jej samopoczucie. A to właśnie wtedy mama potrzebuje ogromu wsparcia! Jeszcze bardziej niż w ciąży!

Zmęczenie i chwile słabości są normalnym etapem macierzyństwa, szczególnie, gdy jesteś na początku tej drogi, kiedy niemowlę jest od Ciebie całkowicie zależne i wymaga całodobowej opieki. Dlatego warto dzielić się swoimi odczuciami i trudnościami. Odważyć się poprosić o pomoc i ją przyjąć. Jeśli czujesz się przemęczona lub wypalona, bohaterstwem będzie jeśli będziesz umiała podzielić się opieką nad maleństwem z mężem, czy rodziną, a nie przetrzymanie kolejnej nocy, ryzykując tym samym zdrowie swoje i dziecka.

Pamiętaj: szczęśliwa mama, to szczęśliwe dziecko!

Źródła:

1. Karolina Kossakowska, Profilaktyka depresji poporodowej – rola personelu medycznego w rozpoznawaniu czynników ryzyka i symptomów choroby, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2013
2. Karolina Kossakowska, Depresja poporodowa matki i jej konsekwencje dla dziecka i rodziny,
3. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego dotyczące leczenia zaburzeń afektywnych u kobiet w wieku rozrodczym. Część I: Leczenie depresji, Psychiatr. Pol. 2019
4. PROGRAM POLITYKI ZDROWOTNEJ PN., Program w zakresie edukacji i profilaktyki depresji poporodowej