Czym jest zaćma? Objawy, przyczyny, leczenie choroby

Kinga Zawiłowicz dodaje:

„Zaćma powstaje w wyniku gromadzenia białka w przeźroczystej soczewce oka – pojawiają się na niej plamki lub zmętniałe obszary. Przysłonięcie jej utrudnia przenikanie światła, co uniemożliwia powstanie wyraźnego obrazu na siatkówce oka. Pojawiają się pierwsze symptomy choroby, czyli problem z ostrym widzeniem. W zależności od tego, jak rozwinięta jest zaćma oka, objawy są bardziej lub mniej nasilone. Schorzenie to może występować na jednym lub dwóch oczach jednocześnie”.

Choroba ta może być wrodzona, rozwijać się w pierwszych latach życia, lub nabyta, gdy pojawia się w miarę starzenia się organizmu czy w wyniku innych zaburzeń metabolizmu soczewki. Najczęstszym rodzajem zaćmy nabytej jest zaćma starcza, która może wystartować po 40. roku życia (jednak ujawnia się zwykle później, koło 50. − 60. roku życia).

Sprawdź również: Jaskra - objawy, przyczyny, leczenie choroby

Rodzaje zaćmy

Istnieje wiele rodzajów zaćmy. W zaćmie wrodzonej, zmętnienie soczewki występuje już w pierwszych latach życia dziecka. Jeśli zaćma jest całkowita i obustronna, uniemożliwia rozwój widzenia u noworodka i prowadzi do wtórnego niedowidzenia.

Zaćma nabyta rozwija się wraz z wiekiem w wyniku starzenia się organizmu lub pojawia się wskutek innych zaburzeń metabolizmu soczewki. Powodem są schorzenia przewlekłe, miejscowe choroby oka czy fizyczne lub chemiczne czynniki zewnętrzne. Najczęstszym typem zaćmy nabytej jest starcza zaćma. Objawy pojawiają się zazwyczaj w okolicach 50. − 60. roku życia.

Wyróżnia się zaćmę korową, podtorebkową i jądrową. W zaćmie korowej nasilającemu się spadkowi ostrości wzroku często towarzyszy także widzenie podwójnych konturów i pogorszenie widzenia po zmroku. Zaćma podtorebkowa postępuje powoli, ale intensywnie upośledza wzrok, szczególnie w ostrym świetle i przy patrzeniu z bliska. W przypadku zaćmy jądrowej, dość szybko pojawia się krótkowzroczność, ale ostrość wzroku stosunkowo długo pozostaje dobra. Soczewka staje się twarda, zmienia barwę na żółtą lub brązową, w wyniku tego chory ma problem z wychwyceniem szczegółów oraz zmienia się postrzegania kolorów. Mogą pojawić się problemy z ich odróżnianiem, ponieważ robią się one dla chorego mniej wyraźne.

W praktyce znaczna część zaćm starczych przyjmuje formy mieszane (podtorebkowo-korowe lub korowo-jądrowe), więc subiektywne objawy odczuwane przez chorych są różne. Nawet w zaawansowanej zaćmie zachowana pozostaje zdolność percepcji światła. Z biegiem czasu, postępujący i nasilający się spadek ostrości wzroku prowadzi do obniżenia jakości życia, a zabieg usunięcia zaćmy staje się koniecznością.

Zaćma wtórna rozwija się jako efekt innych zaburzeń. Przyczyną zaćmy wtórnej może być cukrzyca, przewlekłe i nawracające zapalne choroby oka, jaskra, długotrwałe odwarstwienie siatkówki, nowotwory wewnątrzgałkowe, urazy mechaniczne, uszkodzenia chemiczne czy przewlekłe zażywanie niektórych leków (np. glikokortykosteroidów). Zaćma jest jedną z najczęstszych przyczyn upośledzenia wzroku, a usuwanie zaćmy to jeden z najpowszechniej przeprowadzanych zabiegów chirurgicznych w obrębie oka.

Zobacz także: Zamglone widzenie − co może oznaczać?

Zaćma – przyczyny i objawy schorzenia

Kinga Zawiłowicz pisze:

„Jakie są przyczyny powstawania zaćmy? Choroba ta może być wrodzona, nabyta, spowodowana urazem mechanicznym np. uderzeniem się piłką w oko, jak i dostaniem się ciała obcego do narządu wzroku. Objawy zaćmy oka pojawiają się zaraz po urazie lub dopiero po pewnym czasie. 

Schorzenie to jest również związane z paleniem papierosów, piciem w nadmiarze alkoholu, przebywaniem w środowisku z zamieszczonym powietrzem oraz nadmierną ekspozycją na słońcu bez okularów przeciwsłonecznych. Dodatkowo może być wynikiem stosowania leków sterydowych i innych schorzeń np. hipokalcemii, cukrzycy, nadciśnienia tętniczego lub innych chorób oczu. Występowanie zaćmy może mieć podłoże genetyczne. U osób, u których w rodzinie występowała zaćma, możliwość zachorowania jest większa.

Jest to bardzo powszechna choroba pojawiająca się wraz z wiekiem – dotyka 50% populacji po 80 roku życia. Najczęściej powyżej 40 roku życia zaczyna pojawiać się zaćma. Objawy schorzenia obserwuje się jednak dopiero po kilku lub kilkunastu latach od rozpoczęcia choroby. Przeczytaj też, co oznacza starczowzroczność, czyli co to jest presbiopia?

A jak się objawia zaćma? Schorzenie to rozwija się powoli wraz z wiekiem. Pierwsze objawy mogą być niezauważalne lub nieskojarzone z tą dolegliwością. Najczęściej choroba ta zaczyna się od pogorszenia widzenia. Z czasem możesz zaobserwować rozmyte, zamglone i niewyraźne widzenie, krótkowzroczność oraz widzenie aureoli wokół świateł. Chorzy mają problem z czytaniem w wyniku pogorszonego widzenia i często zmieniają okulary. Pojawia się też podwójne widzenie, co jest bardzo uciążliwe. Inne objawy zaćmy w oku to zmiany postrzegania kolorów, problemy z prowadzeniem pojazdu w nocy oraz wrażliwość na jasne światło”. 

Symptomy i ich nasilenie zależą od warstwy soczewki, która ulega zmętnieniu. Przykładowo, w zaćmie korowej dochodzi do postępującej utraty ostrości wzroku i widzenia podwójnych konturów. W zaćmie podtorebkowej widzenie jest najbardziej upośledzone w ostrym świetle, a w przypadku zaćmy jądrowej ostrość widzenia dość długo jest niezła, ale szybko pojawia się krótkowzroczność.

W praktyce jednak, zaćmy starcze najczęściej mają formę mieszaną – oznaki mogą być różne. Niemniej jednak postępujący spadek ostrości wzroku, prędzej czy później, prowadzi do obniżenia jakości życia chorego, a nawet do całkowitej utraty wzroku. Zaćma wtórna to zaćma wywołana przez konkretne przyczyny, np. cukrzycę, uraz oka, przewlekłe leczenie kortykosteroidami.

Kinga Zawiłowicz dodaje:

„Jeżeli chcesz sprawdzić, czy cierpisz na zaćmę, musisz udać się do okulisty. Oprócz podstawowych badań na ostrość wzroku, specjalista może zalecić badanie w lampie szczelinowej, czyli w mikroskopie z jasnym światłem, który bada poszczególne struktury oka, między innymi przeźroczystość soczewki. Lekarz dodatkowo sprawdzi stan wnętrza Twojego oka, stosując krople rozszerzające źrenice”. 

Zaćma − leczenie dolegliwości

Jedynym skutecznym sposobem, żeby przywrócić zadowalającą ostrość wzroku, jest leczenie chirurgiczne. Zabieg polega na usunięciu zmętniałej soczewki przez niewielkie nacięcie. Najczęściej przeprowadzany jest w znieczuleniu miejscowym. Po pozbyciu się soczewki, w jej miejsce, wprowadzany jest implant − sztuczna soczewka wewnątrzgałkowa.

Moc sztucznej soczewki dobiera się przed zabiegiem, żeby maksymalnie poprawić ostrość wzroku po operacji. Chirurgiczne leczenie zaćmy jest powszechnym zabiegiem. Obecne metody stosunkowo szybko pozwalają uzyskać dobry efekt, a groźne powikłania (których ryzyko niesie ze sobą właściwie każdy zabieg operacyjny) są rzadkie. Dowiedz się, na czym polega operacja zaćmy − kiedy się na nią zdecydować?

Kinga Zawiłowicz kontynuuje:

„Po zabiegu chirurgicznym musisz stosować krople do oczu zawierające antybiotyk, niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz krople ze sterydami, które dawkujesz według wskazań lekarza. Zapobiegają one powstaniu stanu zapalnego oraz zmniejszają ból oka po operacji. Dodatkowo unikaj schylania się i wysiłku fizycznego oraz dbaj, aby nie doszło do zanieczyszczenia oka. Lekarz może zalecić zastosowanie kropli nawilżających do zagojonego już narządu wzroku, przede wszystkim, jeśli spędzasz dużo czasu przed komputerem”. 

Oczywiście, gdy usłyszysz, że przyczyną Twoich dolegliwości jest zaćma − leczenie chirurgiczne zostanie przeprowadzone, dopiero gdy zajdzie taka potrzeba (np. sam uznasz, że spadek ostrości Twojego wzroku jest już nieakceptowalny lub wystąpią konkretne wskazania medyczne).

Zaćma − leczenie naturalne?

Wiele osób wierzy, że istnieją alternatywne sposoby leczenia zaćmy, np. witaminy czy zioła szwedzkie na zaćmę. Domowe sposoby leczenia zaćmy nie mają jednak potwierdzonej skuteczności. Owszem, po rozpoznaniu choroby, okulista może zalecić stosowanie kropli do oczu, ale nie są one w stanie cofnąć zaistniałego już zmętnienia, ani całkowicie zapobiec dalszej degradacji soczewki. Jedynie tymczasowo poprawią ostrość wzroku, nawilżą oko i ochronią je przed urazami. Dowiedz się, jakie są najlepsze zioła na oczy – co warto stosować?

Odpowiednia dieta, stosowanie witamin czy suplementów również nie wyleczą Twojej zaćmy, choć zbilansowane odżywianie się i dbałość o spożywanie produktów bogatych w witaminy i minerały (np. cynk) mogą pomóc utrzymać Twoje oczy w dobrej kondycji. Za szczególnie istotne uważa się witaminy A, C, D, E i witaminy z grupy B. Zdrowy tryb życia, tj. ograniczenie alkoholu, rzucenie palenia, spożywanie dużych ilości owoców i warzyw, odpowiednie nawodnienie, unikanie stresu i ochrona oczu przed promieniowaniem UV, przyczynią się do redukcji ryzyka rozwoju zaćmy bądź spowolnią jej postęp. Sprawdź także, jakie są najlepsze witaminy na oczy.

Kinga Zawiłowicz pisze:

„Warzywa i owoce zawierające witaminy spowalniające pojawienie się zaćmy to m.in. jarmuż, szpinak, pietruszka, buraki, kapusta, brokuły, seler, pomidory, jabłka, pomarańcze. Dodatkowo zalecane jest spożywanie orzechów, słonecznika, migdałów, tłustych ryb, czyli makreli, łososia. Kwasy omega opóźniają proces starzenia się oka, co odwlecze rozwój zaćmy. Zwróć uwagę na odpowiednią ilość wapnia we krwi, ponieważ długotrwały niedobór prowadzi do powstania tej choroby. Regularnie badaj oczy u specjalisty, przynajmniej co 2 lata. Dla seniorów polecana jest coroczna wizyta”. 

Przeczytaj również, jak działa luteina na oczy − czy naprawdę poprawia wzrok?

Zaćma – zawalcz o Twój wzrok!

Zadbaj o profilaktykę, szczególnie że zdrowy tryb życia zaprocentuje także na innych płaszczyznach. Na tą chwilę nie ma sposobu, żeby całkowicie zapobiec rozwojowi zaćmy, a jeśli komfort Twojego życia staje się coraz gorszy z powodu zaburzeń widzenia i wiesz, że ich przyczyną jest zaćma − leczenie ziołami to nie jest najlepszy pomysł na poprawę zdrowia. To zrozumiałe, że pacjenci chętniej sięgają po nieinwazyjne formy terapii − w końcu operacja nigdy nie kojarzy się dobrze, a co dopiero zabieg na oku! Warto jednak udać się do okulisty i porozmawiać o swoich obawach. 

Kinga Zawiłowicz podsumowuje:

„Zaćma to choroba, która nie przysparza bólu, lecz powoduje dyskomfort związany z nadwrażliwością oczu na światło. Zmiany widzenia z biegiem czasu mogą się pogarszać, co utrudni codzienne funkcjonowanie chorego, dlatego należy informować naszego okulistę o wszystkich problemach ze wzrokiem. Zaleci odpowiednie leczenie, w zależności od postępowania choroby”. 

Źródła:

1. Brian G., Taylor H., Cataract blindness – challenges for the 21st century, Bulletin of the World Health Organization,2001,
2. Rękas. Soczewka i zaćma, Edra Urban & Partner, Wrocław 2021,
3. Leitman M.W., Musiuk-Hojło M., Diagnostyka i postępowanie w chorobach oczu – kompendium, Górnicki, 2017.