Witaminy krwiotwórcze i ich znaczenie dla organizmu – dlaczego są tak istotne?

Witaminy krwiotwórcze wspomagają procesy związane z produkcją krwi. Odpowiadają m.in. za powstawanie hemoglobiny, podział i produkcję komórek oraz dojrzewanie czerwonych krwinek. Obniżony poziom składników krwiotwórczych zaburza prawidłowe funkcjonowanie organizmu i negatywnie wpływa na zdrowie oraz samopoczucie. W grupie witamin wspierających utrzymanie układu krwiotwórczego znajdują się witaminy z grupy B, w tym:

• B6,
• B9 (inaczej określana jako kwas foliowy)
• B12 (kobalamina).

Duże znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania układu krwionośnego mają też witminy A, E i C.

Witaminy krwiotwórcze – rola w organizmie

Witamina A, kwas foliowy, witamina B12, ryboflawina i witamina B6 są niezbędne do normalnej produkcji czerwonych krwinek, podczas gdy inne, takie jak witamina C i E, chronią dojrzałe czerwone krwinki przed przedwczesnym zniszczeniem przez utlenianie wolnych rodników. Szczególną rolę w procesie krwiotwórczym odgrywają witaminy:

• B6 – aktywują enzym, którego zadaniem jest włączenie żelaza do hemu i wspomaganie produkcji hemoglobiny,
• B9 – wpływają na rozwój oraz funkcjonowanie komórek w organizmie. Są niezbędne w prawidłowym przebiegu procesów krwiotwórczych oraz podziałach komórkowych,
• B12 – uczestniczą w produkcji oraz procesie dojrzewania czerwonych krwinek. Dodatkowo poprawiają wchłanianie żelaza z pożywienie i tym samym wspomagają tworzenie hemoglobiny,
• A – bierze udział w procesach podziałów komórkowych, a dodatkowo stymuluje produkcję czerwonych krwinek w szpiku kostnym,
• C – jest antyoksydantem chroniącym komórki organizmu przed działaniem wolnych rodników. Ponadto uczestniczy w syntezie kolagenu, wpływając na prawidłowe funkcjonowanie naczyń krwionośnych. Witamina C poprawia również wchłanianie żelaza, które jest niezbędne do produkcji hemoglobiny,
• E – wykazuje właściwości antyoksydacyjne, chroniąc krwinki czerwone przed uszkodzeniem.

W artykule Stevena Fishmana opisującym role witamin w prewencji i kontroli niedokrwistości (The role of vitamins in the prevention and control of anaemia) wykazano, że istnieją dowody na to, że wśród dzieci w wieku przedszkolnym witaminy A i C mogą skutecznie podnosić poziom hemoglobiny, ale nie przeprowadzono oceny wpływu kwasu foliowego, witaminy B12 czy ryboflawiny. Z kolei u dzieci w wieku szkolnym witamina A okazała się skuteczna i istnieją pewne dowody na to, że ryboflawina może poprawić stan hematologiczny, jednak nie przeprowadzono badań nad kwasem foliowym, witaminą C, E ani B6.

Wśród kobiet w wieku rozrodczym, niebędących w ciąży, witaminy A i C skutecznie poprawiają stan hematologiczny. Być może najważniejsza jest jednak potrzeba badań suplementacji multiwitaminowej, bo wydaje się, że może ona zwiększać stężenie hemoglobiny, ale w niewielu badaniach wykazano wpływ multiwitamin na stan hematologiczny.

Witaminy krwiotwórcze – skutki niedoborów

Niedostateczna podaż witamin krwiotwórczych zaburza funkcjonowanie organizmu. Do skutków niedoboru składników odżywczych zaliczają się m.in.:

• Niedokrwistość syderoblastyczna,
• Niedokrwistość megaloblastyczna,
• Problemy z krzepnięciem krwi,
• Zaburzenie syntezy DNA komórek krwiotwórczych, co może skutkować małopłytkowością lub leukopenią,
• Rozwój ognisk hematopezy pozaszpikowej, a także hepatosplenomegalii.

Do objawów klinicznych niedoborów witamin krwiotwórczych należą m.in.:

• Osłabienie,
• Apatia,
• Niezborność ruchów,
• Zaburzenia pamięci i koncentracji.

Witaminy krwiotwórcze – w jakich produktach można je znaleźć?

Witaminy krwiotwórcze najłatwiej dostarczać w dobrze zbilansowanej diecie. W jakich produktach szukać witamin wspomagających układ krwinośny? Poniżej krótkie zestawienie:

• B6 – występuje m.in. w kaszy gryczanej, otrębach pszennych, pieczywie pełnoziarnistym, orzechach, bananach, brokułach, ziemniakach, białej kapuście,
• B9 – znajdziesz m.in. w: szpinaku, kapuście, brokułach, brukseli, kalafiorze, soczewicy, pomidorach, orzechach,
• B12 – pojawia się w produktach pochodzenia zwierzęcego, m.in. wątrobie, nerkach (drobiowych i wołowych), owocach morza, jajach kurzych, mleku i przetworach mlecznych,
• A – występuje m.in. w maśle, jajkach, mleku, wołowinie, drobiu, wątróbkach z kurczaka, niektórych rybach,
• E – znajdziesz ją m.in. w oliwie z oliwek, orzechach laskowych, brokułach, pomidorach, szpinaku,
• C – składnik pojawia się w papryce, jarmużu, czarnej porzeczce, dzikiej róży, pomarańczach.

Witaminy krwiotwórcze – jak dbać o ich poziom?

Jeśli chcesz zadbać o prawidłowy poziom witamin krwiotwórczych, przestrzegaj następujących wskazań:

• Dbaj o różnorodny jadłospis, a w przypadku niedoborów witamin krwiotwórczych sięgnij po suplementy diety,
• Unikaj używek – papierosy, alkohol, kawa utrudniają wchłanianie niektórych witamin,
• Regularnie badaj stężenie witamin krwiotwórczych we krwi, aby w porę wykryć ewentualne niedobory,
• Monitoruj stan zdrowia – nie bagatelizuj niepokojących objawów, np. długotrwałego osłabienia lub apatii. Symptomy te często świadczą o problemach zdrowotnych i wymagają konsultacji lekarskich.

Witaminy krwiotwórcze – podsumowanie

Witaminy krwiotwórcze są niezbędne w produkcji i rozwoju czerwonych krwinek. W utrzymaniu właściwego poziomu składników odżywczych pomaga przede wszystkim dobrze zbilansowana dieta bogata w  mięso, ryby, jaja, produkty mleczne, warzywa i owoce. W przypadku stwierdzenia niedoborów witamin rozważ dodatkową suplementację. Nie zaniedbuj też konsultacji lekarskich i monitoruj swój stan zdrowia.

Źródła:

1. Brazier Y.: What are vitamins, and how do they work?
2. Fishman S.: The role of vitamins in the prevention and control of anaemia
3. Jabbour J.: Vitamins and minerals intake adequacy in hematopoietic stem cell transplant: results of a randomized controlled trial
4. Kaushansky K.: Hematopoietic Agents: Growth Factors, Minerals, and Vitamins
5. M. Zasada, A. Adamczyk, Witamina A. Budowa i mechanizm działania, w: Kosmetologia Estetyczna 5 (7)/2018
6. K. Zawada, Znaczenie witaminy C dla organizmu człowieka, w: Herbalism nr 1(2)/2016
7.  B. Milanovic, Witamina E – co kryje świat tokoferoli?, w: Świat Przemysłu Farmceutycznego 3/2016.
8.  M. Zubowska, B. Zalewska-Szewczyk i in., Ciężki niedobór witaminy B12 o nieznanej etiologii u 10-miesięcznej dziewczynki, w: Via Medica Hematologia 2011, tom 2, nr 1