Kwasica ketonowa – przyczyny, objawy i leczenie. Czym jest kwasica cukrzycowa?

17. 10. 2024 · 5 minut czytania

Wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu w zwiększonej ilości oraz suchość w jamie ustnej – to mogą być pierwsze objawy cukrzycowej kwasicy ketonowej. Sprawdź, jak wygląda jej leczenie.

Aleksandra Furmańczyk
Aleksandra Furmańczyk
Kwasica ketonowa – przyczyny, objawy i leczenie. Czym jest kwasica cukrzycowa?

Cukrzycowa kwasica ketonowa to bardzo poważne powikłanie cukrzycy. Przebiega ze znacznym zwiększeniem ketonów we krwi, co jest efektem pozyskiwania energii z tłuszczów. Kwasica ketonowa często jest pierwszą manifestacją cukrzycy typu 1, którą charakteryzuje bezwzględny niedobór insuliny. Dowiedz się, jakie są objawy kwasicy cukrzycowej i kto jest narażony na jej wystąpienie. 

Co to jest kwasica ketonowa? 

Kwasica ketonowa to zaburzenie przemian węglowodanów, tłuszczów i białek oraz gospodarki kwasowo-zasadowej organizmu. Przebiega z obniżeniem pH krwi poniżej 7,35 oraz z obecnością ciał ketonowych we krwi i w moczu. 

Zaburzenia charakterystyczne dla kwasicy ketonowej są efektem nagłego i znacznego niedoboru insuliny. W takiej sytuacji glukoza utrzymuje się na wysokim poziomie i jednocześnie nie może być wykorzystywana przez organizm do pozyskiwania energii. W odpowiedzi na to dochodzi do wzmożonego rozkładu tłuszczów, a ubocznym produktem tego procesu są ciała ketonowe. Ciała ketonowe zmieniają pH krwi na bardziej kwasowe. 

Spadek pH krwi, zaburzenia przemian tłuszczów i białek oraz znaczny wzrost stężenia glukozy we krwi prowadzą do odwodnienia, zaburzeń elektrolitowych i rozregulowania wielu innych istotnych procesów fizjologicznych. 

Sprawdź powiązane kategorie:

Kwasica ketonowa – przyczyny 

Cukrzycowa kwasica ketonowa może pojawić się w cukrzycy każdego typu, zwykle występuje jednak w cukrzycy typu 1 oraz u schyłku choroby i w przypadku jej nieleczenia. Ponieważ rozpoznanie cukrzycy typu 1 jest stawiane zazwyczaj w młodym wieku, kwasica ketonowa może rozwinąć się u dzieci i nastolatków i być pierwszym objawem choroby.  

U osób już leczonych z powodu cukrzycy kwasica ketonowa może być wywołana przez: 

  • przerwanie insulinoterapii, 
  • nieprawidłowe stosowanie insuliny (np. podanie zbyt małej dawki insuliny w stosunku do spożytego posiłku), 
  • ciężkie zakażenia bakteryjne, wirusowe lub grzybicze, 
  • zawał serca, 
  • udar mózgu, 
  • zapalenie trzustki, 
  • nadużywanie alkoholu, 
  • ciążę, 
  • inne ostre stany chorobowe, które zwiększają zapotrzebowanie na insulinę. 

Kwasica ketonowa – objawy 

Nowo rozpoznana cukrzyca u dzieci w 15-70% przypadków może być powikłana kwasicą ketonową. Objawy hiperglikemii narastają wówczas w okresie od kilku dni do kilku tygodni. W pozostałych przypadkach objaw mogą narastać w ciągu kilku godzin od czynnika wywołującego. 

U osób z kwasicą ketonową pojawia się: 

  • wzmożone pragnienie, 
  • częste oddawanie moczu w dużych ilościach, 
  • suchość w jamie ustnej, 
  • zmęczenie, osłabienie, senność, 
  • zawroty i ból głowy, 
  • nudności i wymioty, 
  • ból brzucha, 
  • ból w klatce piersiowej, 
  • zaburzenia świadomości aż do śpiączki. 

Charakterystycznym objawem cukrzycowej kwasicy ketonowej jest zapach acetonu z ust. Pojawia się również przyśpieszony i pogłębiony oddech (oddech Kussmaula). 

Osoby chorujące na cukrzycę i posiadające sprzęt medyczny pod postacią osobistych glukometrów mogą dokonać pomiaru glikemii przy użyciu pasków testowych do glukometrów. Wykazuje on wówczas stężenie glukozy powyżej 250 mg/dl. 

Kwasica ketonowa – jakie badania ją potwierdzają? 

Rozpoznanie cukrzycowej ustala się na podstawie wyników badań laboratoryjnych. 

Glikemia 

> 250 mg/dl 

pH krwi tętniczej 

≤ 7,3 

Stężenie wodorowęglanów w surowicy 

≤ 18 mmol/l 

Ciała ketonowe w moczu 

Obecne 

Ciała ketonowe w surowicy 

Zmienne 

Luka anionowa 

> 10 mmol/l 

 

Warto wiedzieć...
Wartości mieszczące się blisko wymienionych kryteriów występują w przebiegu łagodnej cukrzycowej kwasicy ketonowej. Chory jest wówczas przytomny. Pogłębianie się nieprawidłowości w wynikach laboratoryjnych oraz narastające zaburzenia świadomości (od dezorientacji do śpiączki) świadczą o umiarkowanej bądź ciężkiej kwasicy ketonowej. 

Kwasica ketonowa – leczenie 

Rozpoznanie cukrzycowej kwasicy ketonowej wymaga natychmiastowego leczenia na oddziale szpitalnym. Konieczne jest stałe monitorowanie parametrów życiowych, czym zajmują się lekarze i personel pielęgniarski. Ponadto pacjent ma regularnie wykonywaną: 

  • ocenę bilansu płynów, 
  • gazometrię krwi tętniczej, 
  • kontrolę masy ciała, 
  • pomiary ciepłoty ciała, 
  • oznaczanie glikemii. 

W leczeniu kluczowe jest odpowiednie nawadnianie pacjenta, podawanie insuliny oraz korygowanie niedoboru potasu. 

Nawadnianie
Zmniejszenie hiperglikemii
Terapia insuliną

Po wstępnej stabilizacji stanu chorego zawsze należy równolegle prowadzić poszukiwanie i ewentualne leczenie przyczyny, która doprowadziła do kwasicy ketonowej. W niektórych przypadkach wprowadza się tymczasową profilaktykę przeciwzakrzepową poprzez stosowanie heparyny we wstrzyknięciach podskórnych. 

Kwasica ketonowa – powikłania leczenia 

Podczas leczenia cukrzycowej kwasicy ketonowej może dojść do komplikacji, w szczególności u dzieci. Również w przypadku cukrzycy u osób starszych kwasica ketonowa może mieć powikłany przebieg 

Możliwe zdarzenia niepożądane podczas leczenia kwasicy i śpiączki ketonowej to: 

  • Nagła hipokaliemia (↓ jonów potasu), 
  • Hipernatremia (↑ jonów sodu), co może przyczynić się do: 
    • Obrzęku mózgu, 
    • Obrzęku płuc z niewydolnością oddechową, 
  • Hipoglikemia (zbyt niski poziom glukozy), 
  • Hiperchloremia (↑ jonów chloru), 
  • Niewydolność nerek, 
  • Powikłania zakrzepowo-zatorowe. 

Podsumowanie 

Jeśli chorujesz na cukrzycę, ważne jest, żebyś znał objawy kwasicy ketonowej. Stosuj się do ustalonego z lekarzem planu leczenia i nie modyfikuj sam dawek przyjmowanych preparatów przeciwcukrzycowych. Nawykiem powinno się stać regularne domowe mierzenie poziomu glukozy we krwi – zwłaszcza podczas choroby. 

Źródła:

  1. Płaczkiewicz-Jankowska E., Sieradzki J., Kwasica i śpiączka ketonowa, https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.13.3.1., [dostęp: 03.09.2024 r.]
  2. Jasik M., Kwasica i śpiączka ketonowa, Stany Nagłe, Medical Tribune Polska, https://podyplomie.pl/wiedza/stany-nagle/288,kwasica-i-spiaczka-ketonowa, [dostęp: 03.09.2024 r.]
  3. Kawalec W., Grenda R., Kulus M., Pediatria II, wyd.II, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa, 2018
  4. Dhamoon A.S., Ghimire P., Ketoacidosis, StatPearls Publishing , 2024, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK534848/, [dostęp: 03.09.2024 r.] 

Więcej artykułów na ten temat

O autorze
Aleksandra Furmańczyk
Aleksandra Furmańczyk
Jestem lekarką w trakcie stażu podyplomowego, który odbywam w 4. Wojskowym Szpitalu Klinicznym we Wrocławiu. Od lat pasjonuję się tematyką zdrowia i medycyny. Zawodowo będę starała się o wybór specjalizacji zabiegowej. Interesują mnie w szczególności otolaryngologia, chirurgia ogólna oraz chirurgia dziecięca. W wolnym czasie uprawiam jogę i z dużym zapałem powiększam swoją kolekcję roślin doniczkowych.
Przeczytaj więcej od tego autora
O autorze
Aleksandra Furmańczyk
Aleksandra Furmańczyk
Jestem lekarką w trakcie stażu podyplomowego, który odbywam w 4. Wojskowym Szpitalu Klinicznym we Wrocławiu. Od lat pasjonuję się tematyką zdrowia i medycyny. Zawodowo będę starała się o wybór specjalizacji...
Przeczytaj więcej od tego autora