Dzika róża – zastosowanie, działanie, właściwości. Odkryj niezwykłe źródło witaminy C!

7. 12. 2020 · Bartosz Kulczyński · 10 minut czytania

Dzika róża to roślina charakterystyczna dla umiarkowanej strefy klimatycznej, zatem można z łatwością spotkać ten krzew na terenie naszego kraju. Warto zapoznać się z szeregiem jej cech prozdrowotnych, by w pełni wykorzystać jej potencjał. Bowiem wystarczy tylko kilka owoców dzikiej róży, aby pokryć dzienne zapotrzebowanie dorosłego człowieka na witaminę C!

Dzika róża – roślina znana i ceniona przez starożytnych zielarzy

Dziką różę i inne odmiany z grupy Rosaceae wykorzystywano już za czasów starożytności. Roślina ta była też ceniona ze względu na walory smakowe. Szacuje się, że w Europie pojawiła się około 800 roku przed naszą erą.

Podstawowe informacje o dzikiej róży
Znana także jako: Rosa canina, róża pomarszczona, psia róża
Zastosowanie i działanie:wzmacniające w wyrównaniu niedoborów witaminy C, przeciwstarzeniowe, przeciwnowotworowe, przeciwzapalne
Dzika róża a alergia: Nie uczula
Ciąża i karmienie piersią: Brak przeciwwskazań

Dzika róża to jeden z około 25 gatunków i nawet 200 odmian dziko rosnących roślin ozdobnych należących do wspomnianej już rodziny Rosaceae. Naturalnym miejscem występowania tego krzewu są zarośla, obrzeża lasów, łąki Europy, Azji, Afryki. Świadczy to o jej niewielkich wymaganiach glebowych, a także dużej odporności na niełatwe warunki środowiska. Krzew osiąga wysokość do trzech metrów, zaś kwitnienie ma miejsce w czerwcu. Kwiaty dzikiej róży rosną albo pojedynczo albo w skupiskach i przybierają pomarańczowo-czerwony kolor.

Surowcem leczniczym dzikiej róży są tak zwane owoce rzekome, inaczej pseudoowoce, a także płatki kwiatów. Również te elementy rośliny są wykorzystywane w przemyśle spożywczym.

dzika róża owoce i ich właściwości

Dzika róża – właściwości lecznicze

Owoce dzikiej róży, a więc naturalnie takie produkty, jak sok z dzikiej róży, suszona dzika róża czy też herbata z dzikiej róży, mogą mieć szerokie działanie prozdrowotne. W ziołolecznictwie dzika róża znajduje zastosowanie w chorobach wątroby, problemach z drogami żółciowymi, nerkami, żołądkiem (przy nadkwasocie i refluksie czy też wrzodach żołądka i dwunastnicy). Zalecana jest także przy łagodnych infekcjach, jak przeziębienie czy grypa. Można ją także znaleźć w składzie różnego rodzaju preparatów aptecznych, kierowanych głównie do osób cierpiących na niedokrwistość, nadciśnienie i/lub choroby serca.

Na podstawie składu chemicznego można stwierdzić, że najważniejsze właściwości lecznicze dzikiej róży są następujące:

  • Przeciwzapalne,
  • Przeciwutleniające,
  • Antynowotworowe,
  • Immunomodulujące,
  • Wzmacniające.
Grupa związków biologicznie czynnych w dzikiej róży
Witaminy: witamina C, witamina A, witamina E, witamina B1, witamina B2, witamina
Flawonoidy:astragalina, izokwercetyna, tylirozyd
Karotenoidy:beta-karoten, likopen, ksantofile
Związki mineralne:wapń, potas, żelazo, sód, mangan, cynk, fosfor, siarka, molibden, magnez
Olejki eteryczne:witispiran, kwas dodekanowy, kwas heksadekanowy, cis-3-heksenal, 6-metylo-5-hepten-2-on, beta-jonon, dokozan, kwas linolowy, kwas mirystynowy, alfa-E-akardial
Kwasy organiczne:cytrynowy, jabłkowy
Cukry:pektyny, fruktoza, glukoza, trehaloza
Inne:garbniki, tłuszcze, galaktolipid GOPO

Świeża oraz suszona dzika róża swoje właściwości zawdzięcza przede wszystkim wysokiej zawartości witaminy C, polifenoli oraz stosunkowo niedawno poznanemu związkowi zwanemu galaktolipidem GOPO.

Witamina C w dzikiej róży

Zawartość witaminy C, czyli kwas askorbinowego, w  100 gramach świeżego surowca może dochodzić nawet do 12 gramów! Jednak na ostateczną zawartość witaminy C w dzikiej róży wpływa szereg czynników, w tym termin i warunki zbioru oraz przechowywania. Na przykład w owocach przejrzałych ilość kwasu askorbinowego może być prawie o połowę niższa w porównaniu do  owoców świeżych. Z kolei suszona dzika róża czy też liofilizowane jej owoce mogą charakteryzować się wyższą ilością związków aktywnych w 100 gramach – to z uwagi na skoncentrowanie tych substancji wynikające z procesu obróbki i usunięcia wody z surowca.

dzika róża witaminy i właściwości

Niemniej zawartość witaminy C w dzikiej róży jest naprawdę imponująca – w jednej z prac naukowych na temat tego krzewu (Wpływ wybranych warunków przechowywania na zawartość witaminy C w owocach róży pomarszczonej Rosa rugosa) można znaleźć informację, że owoce dzikiej róży mają nawet dziesięciokrotnie więcej witaminy C od owoców czarnej porzeczki! A trzeba przyznać, że i porzeczka jest przecież bardzo znana ze swoich właściwości prozdrowotnych, wynikających między innymi z zawartości kwasu askorbinowego. Jeśli jednak ta informacja nie wydaje Ci się niesamowita, to w tej samej publikacji naukowej stwierdzono, że jabłka zawierają nawet sto (100!) razy mniej witaminy C niż owoce dzikiej róży.

 

     

    Warto także wspomnieć, że naturalna witamina C zawarta w dzikiej róży okazała się dużo bardziej skuteczna w wielu badaniach w porównaniu do syntetycznego kwasu askorbinowego. Stwierdzono, że naturalny kwas askorbinowy cechuje się lepszą (nawet pięciokrotnie wyższą) biodostępnością, szybciej przedostaje się z układu pokarmowego do krwi, a przez to także ma większą skuteczność w działaniu. Syntetyczna witamina C jest wykorzystywana przez organizm jedynie w 30-40%.

    Sprawdź też preparaty i suplementy z dziką różą.

    Polifenole w owocach dzikiej róży

    Z kolei w przypadku polifenoli obecnych w dzikiej róży warto podkreślić, że jest ich kilkakrotnie więcej niż w owocach leśnych – również znanych z wysokiej zawartości związków przeciwutleniających z grupy polifenoli. Potwierdza to chociażby jedno z badań przeprowadzone przez polskich naukowców (Wpływ wybranych warunków przechowywania na zawartość witaminy C w owocach róży pomarszczonej Rosa rugosa). We wnioskach stwierdzono, że oznaczona zawartość polifenoli w takich owocach jak borówka czernica, borówka brusznica, żurawina czy truskawka jest 4 do nawet 10 razy niższa niż w dzikiej róży!

    Obecność galaktolipidu GOPO w dzikiej róży

    Wspomniany wcześniej galaktolipid GOPO, czyli (2S)-1,2-di-O-(9Z,12Z,15Z)-oktadeka-trienylo-3-O-β-D-galaktozyloglicerol, ma silne działanie przeciwzapalne. Wykazano, że dzięki jego zawartości w sproszkowanych owocach dzikiej róży pacjenci cierpiący na przykład na chorobę zwyrodnieniową kości i stawów odczuwali zmniejszenie dolegliwości bólowych. Ostre symptomy choroby zniwelowano u ponad połowy uczestników badania (Właściwości i zastosowanie owoców róży w przetwórstwie spożywczym)! Tak pozytywny przeciwzapalny i przez to przeciwbólowy wpływ galaktolipidu GOPO może dodatkowo wzmacniać zawarta w dzikiej róży witamina C.

    Dzika róża – właściwości kosmetyczne

    Dziką różę w różnych formach (sproszkowaną, ekstrahowaną, wyciąg, hydrolat, olejek i inne) można spotkać w wielu kosmetykach do pielęgnacji. Na przykład dzięki zawartości witaminy C może niwelować przebarwienia skóry, rozjaśniać piegi, a także wyrównywać koloryt cery. Ponadto kosmetyki z dziką różą działają przeciwzapalnie, przeciwstarzeniowo oraz wzmacniająco na naczynia krwionośne. Można stwierdzić, że to surowiec nadający się do każdego typu cery. Bardzo znane jest też wykorzystanie olejku różanego zwłaszcza jako silnego i charakterystycznego związku aromatyzującego kosmetyki, a także perfumy. Więcej o właściwościach kosmetycznych róży przeczytasz w artykule Oli.

    dzika róża przetwory i soki

    Przetwory z dzikiej róży i jej zastosowanie w kuchni

    Dzika róża, a konkretniej płatki jej kwiatów oraz pseudoowoce, są chętnie wykorzystywane w produktach spożywczych i w różnego rodzaju przetworach – zarówno jako składnik podstawowy, jak i w formie dodatku smakowego czy wizualnego.

    Na rynku można spotkać takie przetwory z dzikiej róży jak:

    • Soki i syropy z owoców dzikiej róży,
    • Herbata z suszu dzikiej róży,
    • Dżem z owoców dzikiej róży,
    • Marmolada, konfitura,
    • Wino,
    • Ocet.

    Warto przy tym wspomnieć, że na przykład herbata z dzikiej róży zawiera około 50 mg związków polifenolowych (działających silnie przeciwutleniająco) w 100 ml naparu. Z kolei wyciągi alkoholowe z owoców dzikiej róży cechuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze czy antywirusowe. Zatem nie tylko suszona czy świeża dzika róża, ale i przetwory z niej mogą być z powodzeniem wykorzystywane prozdrowotnie!

    Jeśli zaś chodzi o typowe wykorzystanie dzikiej róży w kuchni, to można ją spotkać zwłaszcza w:

    • Sosach do mięs (owoce z dodatkiem cukru i soku z cytryny),
    • Sałatkach,
    • Ciastach (np. płatki róży jako dodatek do szarlotki),
    • Przetwory z płatków kwiatów dzikiej róży mogą stanowić także środek aromatyzujący dla napojów (np. herbat, lemoniad), octu, syropów oraz mogą być wykorzystane do dekoracji dań czy deserów.

    Dzika róża a alergia

    Dzika róża, jej przetwory oraz surowce stosowane w kosmetyce nie są produktami powszechnie uczulającymi. Oczywiście u niektórych osób można spotkać się z podrażnieniem wywołanym różnego rodzaju związkami obecnymi w dzikiej róży, są to jednak odosobnione przypadki. Stwierdzono nawet, że dzika róża może działać przeciwko uczuleniom i alergii z uwagi na jej działanie przeciwzapalne. 

    Sprawdź też, czym objawia się alergia pokarmowa.

    Dzika róża a ciąża

    Nie ma przeciwwskazań do stosowania dzikiej róży i jej przetworów w okresie ciąży. W wielu publikacjach można nawet spotkać informację, że jest to surowiec zalecany w tym szczególnym dla kobiety okresie – najczęściej z uwagi na działanie wzmacniające, przeciwdrobnoustrojowe. 

    Dzika róża - przeciwwskazania do stosowania

    Stosowanie przetworów z dzikiej róży warto skonsultować z lekarzem w przypadku:

    • Cukrzycy,
    • Chorób nerek i układu moczowego,
    • Zakrzepicy żył głębokich,
    • Zatoru płucnego,
    • Ciąży i karmienia piersią (choć w tym okresie dzika róża jest uznawana za bezpieczną, to każdorazową chęć zastosowania surowców zielarskich w ciąży i podczas karmienia warto przedyskutować ze specjalistą).

    Sprawdź też kosmetyki dla kobiet w ciąży.

    Dzika róża – właściwości i działania niepożądane

    Nie są znane żadne działania niepożądane i skutki uboczne związane ze stosowaniem dzikiej róży i jej przetworów zgodnie z zaleceniami.

    dzika róża i jej zastosowania w kosmetyce

    Czy pestki dzikiej róży są trujące?

    Pestki dzikiej róży nie są produktem trującym, jednak przed sporządzaniem przetworów z owoców dzikiej róży zaleca się ich usunięcie ze względu na późniejszy smak i konsystencję produktu.

    Jak suszyć owoce dzikiej róży?

    Zebrane pseudoowoce dzikiej róży należy oczyścić z włosków i najlepiej bez uprzedniego ich mycia równomiernie wyłożyć na blasze od piekarnika. Sprzęt nagrzewamy na 45-60 stopni i wkładamy do niego blachę z owocami. Zostawiamy lekko uchylone drzwiczki piekarnika i w takich warunkach suszymy owoce około 8 godzin. Co pewien czas można w trakcie suszenia wyjąć blachę i nią potrząsnąć, by owoce się lekko przemieszały.

     

    Źródła:

    1. Cendrowski A., Kalisz S., Mitek M. Właściwości i zastosowanie owoców róży w przetwórstwie spożywczym. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość. 2012, 4(83), s. 24 – 31.
    2. Grys A. Dzika Róża (Rosa canina L.) – chemizm i zastosowanie w lecznictwie. Postępy Fitoterapii. 2009, 4, s. 245-247.
    3. Król D., Adamczak A., Buchwald W. Badanie składu chemicznego olejków eterycznych otrzymywanych z pseudoowoców rodzimych gatunków róż. Postępy Fitoterapii. 2012, 4, s. 216-219.
    4. Skręty J., Gramza-Michałowska A., Sidor A., Korczak J. Wpływ wybranych warunków przechowywania na zawartość witaminy C w owocach róży pomarszczonej Rosa rugosa. Problemy Higieny i Epidemiologii. 2013, 94(4), s. 869-872.

      Więcej artykułów na ten temat

      O autorze
      Bartosz Kulczyński
      Bartosz Kulczyński
      Z wykształcenia jestem dietetykiem. Aktualnie pracuję jako wykładowca na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu oraz prowadzę własną praktykę dietetyczną w ramach Fundacji Dietoterapii i Promocji Zdrowia „Kierunek Zdrowie”. Jestem autorem kilkudziesięciu publikacji naukowych o zasięgu krajowym i międzynarodowym, których tematyka dotyczy głównie wpływu składników diety na zdrowie człowieka. Specjalizuję się w żywieniu osób zmagających się z chorobami sercowo-naczyniowymi.
      Przeczytaj więcej od tego autora
      O autorze
      Bartosz Kulczyński
      Bartosz Kulczyński
      Z wykształcenia jestem dietetykiem. Aktualnie pracuję jako wykładowca na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu oraz prowadzę własną praktykę dietetyczną w ramach Fundacji Dietoterapii i Promocji Zdrowia „Kierunek Zdrowie”. Jestem autorem kilkudziesięciu...
      Przeczytaj więcej od tego autora