Inozyna (pranobeks inozyny) – działanie, zastosowanie i skutki uboczne

Inozyna to substancja wykorzystywana w składzie suplementów diety, po które sięgają m.in. sportowcy i kulturyści. Może korzystnie wpływać na organizm, jednak niekoniecznie w sposób, którego oczekują atleci. Jakie zastosowanie ma inozyna i czy działa na poprawę wyników sportowych? 

Co to jest inozyna?

Inozyna jest związkiem organicznym, z którego powstają bardzo istotne z punktu widzenia funkcjonowania człowieka substancje – DNA i RNA (nośniki informacji genetycznej) oraz ATP (podstawowe źródło energii dla komórek). Organizm sam syntezuje tę substancję w wymaganych ilościach. Poza ciałem człowieka inozyna w naturalnej postaci występuje również m.in. w mięsie zwierząt, w tym ryb i kurczaków. Substancję wykorzystuje się także jako składnik suplementów (np. suplementu diety Inozyna 500 mg Swanson), najczęściej kierowanych do sportowców.

Działanie inozyny

Potencjalne mechanizmy działania inozyny polegają na:

• Wspomaganiu metabolizmu energetycznegoczerwonych krwinek,
• Udziale w odbudowie zasobów energii w postaci ATP, m.in. w mięśniu sercowym,
• Stymulowaniu rozszerzania naczyń krwionośnych (czego efektem jest zwiększony przepływ krwi – i przez to również tlenu – do serca i mięśni szkieletowych),
• Działaniu antyoksydacyjnym wykazywanym przez główny produkt przemian inozyny – kwas moczowy.

Zastosowanie inozyny

Biorąc pod uwagę opisane powyżej mechanizmy działania, inozyna teoretycznie mogłaby zostać wykorzystana do wspomagania uzyskiwania poprawy efektów u sportowców. W praktyce większość dostępnych badań nie potwierdza jednak skuteczności jej stosowania w tym kontekście. Znalazła natomiast zastosowanie jako składnik leków wspomagających odporność organizmu.

Inozyna jako składnik suplementów diety dla sportowców

Dotychczas przeprowadzono zaledwie kilka badań dotyczących skuteczności inozyny jako składnika stosowanego do suplementacji w sporcie. Większość z nich przeprowadzono w latach 90. i obejmowały tylko niewielkie grupy osób. 

W badaniu prowadzonym pośród 9 biegaczy wytrzymałościowych (źródło: Williams M. H., Kreider R. B., Hunter D. W. i wsp. (1990) Effect of inosine supplementation on 3-mile treadmill run performance and VO2 peak, Medicine & Science in Sports & Exercise) wykazano, że doustne przyjmowanie inozyny w dawkach 6 gramów dziennie przez 2 dni nie spowodowało poprawy w zakresie ocenianych parametrów, m.in. pułapu tlenowego, będącego często wykorzystywanym wskaźnikiem wydolności fizycznej, głównie tlenowej i okresu do całkowitego wyczerpania (w porównaniu do otrzymywania placebo).

Badanie przeprowadzone w grupie 10 profesjonalnych kolarzy (źródło: Starling R. D., Trappe T. A., Short K. R. i wsp. (1996) Effect of inosine supplementation on aerobic and anaerobic cycling performance, Medicine & Science in Sports & Exercise) również nie przyniosło obiecujących rezultatów. Nie zaobserwowano korzystnych zmian u sportowców przyjmujących inozynę w ilości 5 mg dziennie przez 5 dni w zakresie parametrów, takich jak m.in. siła szczytowa, wskaźnik zmęczenia oraz stężenie mleczanów po testach wysiłkowych. Co więcej, niektóre wyniki (konkretnie – czas do wystąpienia całkowitego wyczerpania) były gorsze w grupie kolarzy zażywających inozynę niż wśród badanych przyjmujących placebo.

Inozyna jako składnik leków

Inozynę w mieszaninie z innym związkiem organicznym wykorzystuje się jako substancję czynną w składzie farmaceutycznych środków przeciwwirusowych i stymulujących odporność organizmu. Lek nazywany pranobeksem inozyny stosuje się w celu poprawy stanu zdrowia pacjentów ze schorzeniami, takimi jak grypa, opryszczka, półpasiec czy ospa wietrzna. Pranobeks inozyny można podawać dzieciom po 1. roku życia.

Skutki uboczne stosowania inozyny

Główny skutek uboczny stosowania inozyny polega na wzroście stężenia kwasu moczowego we krwi oraz w moczu (związek powstaje w wyniku naturalnych przemian tej substancji w organizmie). Utrzymywanie się podwyższonego poziomu kwasu moczowego może natomiast przyczyniać się do rozwoju kamicy nerkowej, szczególnie u osób z predyspozycjami genetycznymi. 

Przyjmowanie inozyny jest przeciwwskazane szczególnie w grupie pacjentów z dną moczanową, ponieważ wzrost stężenia kwasu moczowego w ich organizmie często prowadzi do pogorszenia stanu klinicznego i zaostrzenia objawów choroby. Ze względu na brak udokumentowanego bezpieczeństwa stosowania, tej substancji nie powinny przyjmować kobiety w ciąży oraz w czasie laktacji.

Czy warto przyjmować inozynę?

Biorąc pod uwagę dostępne badania naukowe, stosowanie inozyny jako suplementu dla sportowców wydaje się nieuzasadnione. Istnieje szereg innych substancji, których korzystne działanie w kontekście wspomagania wysiłku fizycznego i poprawy wyników jest lepiej udokumentowane i zalecane przez światowe organizacje zajmujące się tematem suplementacji w sporcie.

Źródła:

1. Williams M. H., Kreider R. B., Hunter D. W. i wsp. (1990) Effect of inosine supplementation on 3-mile treadmill run performance and VO2 peak, Medicine & Science in Sports & Exercise, 22(4): 517-522, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/2402214/ [dostęp 15.05.2022].
2. Starling R. D., Trappe T. A., Short K. R. i wsp. (1996) Effect of inosine supplementation on aerobic and anaerobic cycling performance, Medicine & Science in Sports & Exercise, 28(9): 1193-1198, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8883009/, [dostęp 15.05.2022].
3. Beran J., Salapova E., Spajdel M. i wsp. (2016) Inosine pranobex is safe and effective for the treatment of subjects with confirmed acute viral infections: analysis and subgroup analysis from Phase 4, randomised, placebo-controlled, double-blind study, BMC Infectious Diseases, 16, 648, https://bmcinfectdis.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12879-016-1965-5#citeas, [dostęp 17.05.2022].
4. Australian Institute of Sport Supplements, https://www.ais.gov.au/nutrition/supplements/group_a, [dostęp 17.05.2022].
5. Parol D. Suplementacja diety sportowca, Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/suplementacja-diety-sportowca/, [dostęp 17.05.2022].