Męczy mnie poranny kaszel – co może mi dolegać?

Dokuczliwy poranny kaszel to dolegliwość dotykająca wielu pacjentów. Warto wiedzieć, kiedy wystarczy zastosować preparaty działające objawowo, a kiedy kaszel może być efektem przewlekłych chorób płuc. Czym jest kaszel, jak rozpoznać kaszel mokry, a jak kaszel suchy, czym jest kaszel palacza i kiedy wybrać się do lekarza z kaszlem? Zobacz, co może Ci dolegać, kiedy atakuje Cię kaszel z rana.

Po co nam kaszel?

Kaszel jest odruchem obronnym organizmu i służy do oczyszczania dróg oddechowych z nadmiaru wydzieliny lub ciał obcych. Kaszel może być odruchowy albo wywoływany dobrowolnie. Kaszel odruchowy jest skutkiem podrażnienia odpowiednich receptorów w oskrzelach, co powoduje pobudzenie ośrodka kaszlu, który z kolei kieruje pracą mięśni klatki piersiowej, przepony i krtani.

Co rodzaj kaszlu mówi o jego przyczynie?

Możemy wyróżnić różne rodzaje kaszlu ze względu na jego produktywność, jak i czas trwania.  Zarówno czas trwania, jak i obecność oraz rodzaj wydzieliny są informacjami które pozwolą poznać potencjalną przyczynę tego objawu.

Rodzaje kaszlu to:

• ostry (poniżej 3 tygodni) – to najczęściej zakażenie wirusowe górnych dróg oddechowych, zapalenie oskrzeli lub alergia; rzadziej zachłyśnięcie, zatorowość płucna, obrzęk płuc, zapalenie płuc; może być odpowiedzią na pył i dym,
• podostry (3-8 tygodni) – najczęściej wskazuje na przebyte zakażenie wirusowe,
• przewlekły (ponad 8 tygodni) – może być efektem spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła, astmy, refluksu przełykowo-żołądkowego, czy też przebytych infekcji wirusowych (np. po krztuścu), zapalenia płuc, POChP (przewlekłej obturacyjnej choroby płuc), rozszerzenia oskrzeli, zażywania niektórych leków, zapalenia oskrzeli i wielu innych.

Obecność i rodzaj wydzieliny również mogą dostarczyć wielu wskazówek odnośnie przyczyny kaszlu. Jeśli chodzi o poranny suchy kaszel, czy też suchy kaszel w ciągu dnia może być on efektem m.in. różnego rodzaju infekcji wirusowych dróg oddechowych, astmy, czy pojawić się u części chorych przyjmujących niektóre leki na nadciśnienie.

Przy kaszlu produktywnym, jeśli mamy do czynienia z wydzieliną ropną (o zabarwieniu zielonym lub żółtym) przyczyną może być infekcja płuc, oskrzeli, czy zatok przynosowych. Występująca w dużej ilości ropna wydzielina może świadczyć o rozszerzeniu oskrzeli. Wydzielina o nieprzyjemnym zapachu może sugerować infekcje bakteriami beztlenowymi.

Poranny kaszel z wydzieliną gęstą, śluzową będzie wskazywał na przewlekła zapalenie oskrzeli lub POChP. Wydzielina lepka i przezroczysta może oznaczać astmę, natomiast jeśli w odksztuszanym śluzie pojawią się grudki, może to oznaczać infekcję grzybiczą czy mukowiscydozę.

Poranny kaszel: przyczyny

Przyczyn kaszlu może być wiele. Jeśli jednak codzienny poranny kaszel dokucza ci regularnie, nie przechodzisz, czy nie przechodziłaś niedawno przeziębienia, warto sprawdzić, czy przyczyną nie będzie POChP.

Przewlekła obturacyjna choroba płuc polega na trwałym ograniczeniu przepływu powietrza przez drogi oddechowe w wyniku ich zwężenia (obturacji). Zwykle ma charakter postępujący i wiąże się ze stanem zapalnym oskrzeli i płuc powstającym w efekcie kontaktu z dymem tytoniowym lub innymi szkodliwymi cząstkami dostarczanymi wraz z wdychanym powietrzem. Zarówno dym tytoniowy, jak i np. produkty spalania drewna, pyły, opary i substancje drażniące działając szkodliwie na błonę śluzową wyścielającą oskrzela i mogą prowadzić do POChP. Badaniem wykonywanym w celu diagnostyki choroby jest spirometria.

U chorych kaszel jest nasilony w godzinach porannych – po obudzeniu chory kaszle przez kilka minut, a ulgę przynosi w końcu odkrztuszenie wydzieliny, objaw ten występuje nie tylko u chorych na POChP, ale czasami również u palaczy, u których nie rozpoznano choroby.

Jeśli jesteś wieloletnim entuzjastą palenia papierosów i dokucza ci poranny kaszel, możesz mieć do czynienia z tzw. kaszlem palacza. Składniki dymu tytoniowego drażnią błonę śluzową dróg oddechowych i mogą prowadzić do uszkodzenia nabłonka rzęskowego (odpowiada on za usuwanie zanieczyszczeń z dróg oddechowych). Poza tym, nabłonek rzęskowy chroni organizm przed wdychanymi bakteriami i wirusami.

U palaczy dochodzi również do zwiększonej produkcji śluzu. Zwiększona ilość wydzieliny i uszkodzony system usuwania zanieczyszczeń z dróg oddechowych powoduje poranny kaszel palacza z wydzieliną zabarwioną zwykle na biało. Ponieważ palacze są obarczeni zwiększonym ryzykiem zapadania na choroby układu oddechowego, kaszel palacza zawsze warto skonsultować z lekarzem.

Kiedy kaszel z kaszlem pokazać się u lekarza?    

Konsultacji będzie wymagał tak naprawdę każdy kaszel przewlekły, a w szczególności taki któremu będą towarzyszyć: duszność, osłabienie, krwioplucie, czy spadek masy ciała. Jeśli kaszel utrzymuje się przewlekle, ale jego charakter ulega zmianie również warto zasięgnąć rady specjalisty, gdyż może być to efekt procesów nowotworowych.

Na wizytę u lekarza na pewno zasługuje również kaszel palacza i kaszel, który pojawił się w efekcie stosowania niektórych leków na nadciśnienie. Pojawienie się kaszlu powinni również zgłaszać do lekarza prowadzącego astmatycy.

Leczenie kaszlu

Jest wiele preparatów leczących kaszel objawowo i dzielą się ona na te, które pomogą w kaszlu mokrym lub suchym. Możesz dostać w aptece np. tabletki na suchy kaszel, czy syropy na mokry kaszel. Preparaty na oba rodzaje kaszlu dostępne są zarówno w klasycznych tabletkach, syropach, czy też tabletkach musujących. Będą one hamować odruch kaszlowy (w przypadku kaszlu suchego) lub ułatwiać usuwanie wydzieliny (w kaszlu mokrym).

Najważniejsze w prawidłowym leczeniu będzie jednak poznanie przyczyny kaszlu, gdyż to ona warunkuje Ci prawidłową i skuteczną terapie. Znając przyczynę możesz zastosować preparaty działające bezpośrednio na nią. Ponadto w niektórych chorobach przewlekłych, które mogą objawiać się kaszlem, stosowanie leków działających na objawy (np. hamujących odruch kaszlowy) będzie niewskazane.