Zespół jelita drażliwego (IBS) – przyczyny, objawy, leczenie

Objawy zespołu jelita drażliwego

Podstawowy objaw zespołu jelita drażliwego to ból brzucha, który może być stały lub nawracający. Najczęściej jest umiejscowiony w podbrzuszu lub lewym dolnym kwadrancie brzucha. Pacjenci mogą go opisywać jako kurczowy, nękający, a niekiedy ostry. Ból brzucha w IBS ma charakter czynnościowy i nie powinien budzić w nocy. Jeśli tak się dzieje, wskazuje to na chorobę o podłożu organicznym.

Ze względu na dominujące objawy oraz wygląd stolca wyróżnia się następujące postacie zespołu jelita drażliwego:

• Z dominującą biegunką – stolce mają charakter wodnisty lub półpłynny. Pacjent skarży się na częstsze wypróżnienia poprzedzone gwałtownym parciem na stolec. Najczęściej biegunka występuje po posiłku, w stresie i w godzinach porannych,
• Z dominującymi zaparciami – stolec jest twardy, oddawany z dużym wysiłkiem, z uczuciem niepełnego wypróżnienia po tej czynności. Pacjent zgłasza rzadkie wypróżnianie (≤ 2 razy w tygodniu),
• Postać mieszaną – która cechuje się naprzemiennym występowaniem biegunek i zaparć.

Pacjent cierpiący na zespół jelita drażliwego może zgłaszać okresowo pojawiające się wzdęcia brzucha oraz obecność śluzu w kale, a także zgagę, nudności, rzadko wymioty. Choć dolegliwości są niezwykle męczące, schorzenie ma łagodny przebieg. Nigdy nie prowadzi do wyniszczenia i innych poważnych następstw.

Objawy skórne towarzyszące zespołowi jelita drażliwego

W ostatnim czasie zainteresowanie wielu naukowców skupia się wokół potencjalnego powiązania dysbiozy jelitowej towarzyszącej zespołowi jelita drażliwego z wieloma przewlekłymi chorobami skóry. W szczególności mowa tutaj o trądziku pospolitym, trądziku różowatym oraz atopowym zapaleniem skóry. Zaburzony skład mikroflory jelitowej przyczynia się do powstania zespołu nieszczelnego jelita. Wówczas toksyny i inne szkodliwe czynniki mogą swobodnie przeniknąć z jelit do krwioobiegu i nasilać reakcję zapalną w obrębie skóry, tym samym wywołując lub zaostrzając objawy wymienionych schorzeń. 

Diagnostyka zespołu jelita nadwrażliwego

Zespół jelita drażliwego jest diagnozą z wykluczenia. Co to oznacza? Aby móc postawić to rozpoznanie, lekarz w pierwszej kolejności musi wykluczyć obecność innych schorzeń o podłożu organicznym. Należą do nich choroby zapalne jelit, zakażenia bakteryjne, wirusowe oraz pasożytnicze przewodu pokarmowego, celiakia, nadczynność i niedoczynność tarczycy, a także wiele innych. W tym celu konieczne jest przeprowadzenie szczegółowego wywiadu oraz badania fizykalnego, a niekiedy również diagnostyki laboratoryjnej oraz obrazowej:

• Badań krwi – morfologii, TSH, CRP,
• Badań kału na obecność kalprotektyny oraz laktoferyny,
• Badań serologicznych w kierunku celiakii,
• Testu oddechowego w kierunku zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO),
• Endoskopii górnego i dolnego odcinka przewodu pokarmowego.

Kolejnym krokiem jest spełnienie kryteriów rozpoznania zespołu jelita drażliwego (Kryteria Rzymskie IV):

1. Ból brzucha po raz pierwszy pojawił się co najmniej 6 miesięcy temu,
2. Od przynajmniej 3 miesięcy występuje co najmniej w 1 dzień w tygodniu i spełnia ≥ 2 kryteria:

• ma związek z wypróżnieniem,
• ma związek ze zmianą częstości wypróżnień (biegunka lub zaparcie),
• ma związek ze zmianą uformowania stolca.

Nie istnieją żadne badania laboratoryjne lub obrazowe, które mógłby potwierdzić diagnozę zespołu jelita drażliwego.

Czy zespół jelita drażliwego jest groźny?

Zespół jelita drażliwego nie jest schorzeniem zagrażającym życiu, a jego objawy nie powodują wyniszczenia. Jednak ciągły ból brzucha, towarzyszące wzdęcia oraz zmiana rytmu wypróżnień często utrudniają codzienne funkcjonowanie.

Jednym z celów wizyty u lekarza jest wykluczenie schorzeń organicznych, które mogą dawać symptomy podobne do tych występujących w zespole jelita drażliwego. Zazwyczaj towarzyszą im również objawy alarmowe. Należą do nich:

• Niezamierzona utrata masy ciała,
• Obecność krwi w stolcu,
• Ból brzucha budzący w nocy,
• Gorączka,
• Anemia,
• Wodobrzusze lub wyczuwalny opór w jamie brzusznej,
• Dodatni wywiad rodzinny w kierunku raka jelita grubego.

W przypadku ich wystąpienia nie zwlekaj z udaniem się do lekarza. Jak najszybsza wizyta jest również zalecana u osób po 45. roku życia, u który dopiero niedawno pojawiły się objawy zespołu jelita drażliwego.

Leczenie zespołu jelita drażliwego

Obecnie nie istnieje metoda przyczynowego leczenia zespołu jelita drażliwego. Celem terapii jest łagodzenie przykrych i męczących chorego dolegliwości. Jeśli objawy choroby nasila stres, skuteczna może okazać się terapia psychologiczna – trening relaksacyjny oraz terapia poznawczo-behawioralna. Odpowiednia dieta na zespół jelita drażliwego również odgrywa niezwykle ważną rolę. Leczenie farmakologiczne zależy od postaci choroby i stosuje się je, jeśli dieta i postępowanie psychologiczne okażą się niewystarczające.