Dieta dla osób starszych leżących – porady dietetyka

Proces starzenia wiąże się z zachodzącymi istotnymi zmianami w organizmie. Osoby starsze zmagają się m.in. z niedożywieniem, osłabieniem układu kostno-mięśniowego, zaburzeniami odczuwania smaku, problemami trawienia czy też z pogorszeniem się stanu skóry. Niestety zmiany te przyspieszają w przypadku pacjentów leżących. Jak odżywiać się, aby im przeciwdziałać? Tego dowiesz się z niniejszego artykułu.

Żywienie osoby leżącej – wyzwania i problemy do rozwiązania

Sposób żywienia osób starszych unieruchomionych powinien być zindywidualizowany i dostosowany do ich ogólnego stanu zdrowia. Ustalając dla nich plan dietetyczny, należy wziąć pod uwagę zmiany, które mogą nabierać tempa praktycznie z dnia na dzień. Mowa tu m.in. o:

• obniżeniu masy i siły mięśniowej,
• spowolnieniu metabolizmu,
• zaburzeniach odczuwania smaku i zapachu,
• spowolnieniu perystaltyki przewodu pokarmowego,
• suchości w jamie ustnej,
• problemach z trawieniem,
• powstających odleżynach.

Więcej o przyczynach i leczeniu odleżyn dowiesz się z naszego artykułu.

Dieta dla osób starszych leżących – zasady i praktyczne wskazówki

Żywienie ma znaczący wpływ na zdrowie osoby starszej leżącej, w tym przede wszystkim na ryzyko rozwoju powikłań i skutków ubocznych związanych z unieruchomieniem. Dieta dedykowana osobom leżącym powinna uwzględniać kilka ważnych aspektów, o których wspomniano w dalszej części artykułu.

Gęstość odżywcza pożywienia i jego strawność

Osoby starsze leżące wymagają specjalnego podejścia żywieniowego. Ze względu na fakt, że pacjentom tym towarzyszy bardzo często brak apetytu połączony z zaburzeniami trawienia, przyjmują oni zwykle mniejsze ilości pokarmu. Wobec tego konieczne jest, aby zapewnić im wysoką gęstość odżywczą pożywienia. Oznacza to, że w stosunkowo niewielkiej objętości potraw i dań należy skoncentrować duże ilości:

• pełnowartościowego białka (np. mięso drobiowe, chuda cielęcina),
• zdrowych tłuszczów (np. oliwa z oliwek, olej lniany, tłuste ryby morskie),
• węglowodanów złożonych (np. pieczywo pełnoziarniste, płatki owsiane, ryż brązowy, kasza gryczana, otręby – o ile są dobrze tolerowane),
• witamin, składników mineralnych, przeciwutleniaczy (np. świeże owoce, warzywa).

Dodatkowo dieta dla osób leżących powinna być lekkostrawna. Nie zaleca się podawania potraw ciężkostrawnych, w tym smażonych i opartych na produktach wysokoprzetworzonych (np. konserwach).

Poznaj zalecenia dotyczące diety lekkostrawnej dla osób starszych.

Nawodnienie leżących seniorów

Bardzo ważnym elementem żywienia osób unieruchomionych powinno być zapewnienie odpowiedniego nawodnienia. Zaleca się, aby dziennie otrzymywali oni ok. 2-2,5 l płynów. Najlepiej podawać je w formie wody mineralnej, słabej herbaty, soków warzywnych, rozcieńczonych soków owocowych, zup, naparów ziołowych (np. z rumianku, herbatka ziołowa Dr.Max), fermentowanych produktów mlecznych, np. maślanki i jogurtu naturalnego (jeśli są dobrze tolerowane). Płyny powinny być spożywane powoli, małymi łykami.

Oczywiście  jeżeli pacjent cierpi na zaburzenia połykania, to dobrym rozwiązaniem może być sięgnięcie po preparaty zagęszczające. Trzeba pamiętać, żeby nie można poić pacjenta w pozycji leżącej, tylko półsiedzącej lub siedzącej. Po podaniu płynów dobrze jest utrzymywać osobę leżącą we wspomnianej pozycji jeszcze przez ok. 15-30 minut, co pozwoli zapobiec możliwemu cofnięciu się treści pokarmowej z żołądka.

Konsystencja posiłków podawanych leżącym osobom starszym

Ustalając jadłospis dla osób starszych leżących, trzeba pamiętać o odpowiedniej konsystencji pokarmu, który otrzymują. Przede wszystkim należy  wziąć pod uwagę ich stan uzębienia. Co więcej, seniorzy mogą mieć dodatkowe trudności w posługiwaniu się sztućcami. Wówczas konieczne może okazać się zastosowanie diety płynnej lub półpłynnej. Dobrym rozwiązaniem w tym przypadku jest miksowanie zup i ugotowanych jaj z mlekiem, podawanie produktów zbożowych w formie kleików, a warzyw i owoców w postaci przecierów.

Suplementacja – wytyczne dla seniorów

Dieta dla osób starszych leżących w wielu przypadkach powinna być uzupełniona o suplementy diety. Dotyczy to przede wszystkim witaminy D, której największe ilości w organizmie człowieka pochodzą z syntezy skórnej w wyniku działania promieni słonecznych. U seniorów niewychodzących z domu i w efekcie nieprzebywających na słońcu rozwija się bardzo często głęboki niedobór tej witaminy. Szczegółowe zasady suplementacji diety znajdują się w publikacji Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018 r. (źródło: http://mavipuro.pl/jourarch/PN2018001.pdf, data odczytu: 17.03.2021).

Poza wspomnianą witaminą D warto rozważyć sięgnięcie po preparaty z argininą, której skuteczność w łagodzeniu odleżyn stwierdzono w badaniach naukowych (źródło: pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22399084, data odczytu: 17.03.2021). Dodatkowo leżącym osobom starszym można podawać HMB (kwas β-hydroksy-β-metylomasłowy). Aktualny stan wiedzy pokazuje, że  stosowanie tego składnika pozwala zachować masę mięśniową (źródło: pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28705993, data odczytu: 17.03.2021).

Składniki wspomagające gojenie się ran

Aby zapobiegać odleżynom lub je łagodzić, należy zadbać o właściwą dietę. Bardzo często zaleca się nieco zwiększyć podaż pełnowartościowego białka (w postaci chudego mięsa, ryb, mleka, jogurtów naturalnych, serów białych). Dodatkowo dla gojenia się ran znaczenie ma szereg innych składników pokarmowych. Wśród nich warto wymienić:

• Cynk (ostrygi, wołowina, kasza gryczana, pestki dyni),
• Witaminę A (oleje rybie, wątroba, żółto-pomarańczowe warzywa i owoce),
• Witaminę C (świeże warzywa i owoce),
• Witaminę E (orzechy, nasiona, oleje roślinne),
• Argininę (orzechy, mięso, ryby, owoce morza).

Warto jednak dodać, że odleżynom można przeciwdziałać na wiele innych sposobów, o czym przeczytasz w naszym tekście na temat pielęgnacji osób starszych z odleżynami.

Sposoby na poprawienie apetytu u osób starszych

Dieta dla osób starszych leżących powinna uwzględniać też pewne techniki kulinarne i inne sposoby mające na celu poprawę apetytu, którego utrata jest bardzo często obserwowana. O tym, co zrobić, aby zwiększyć apetyt seniora, dowiesz się z naszego artykułu.

Dieta dla seniora leżącego – dodatkowe uwagi

Poza wyżej wspomnianymi wskazówkami warto przestrzegać jeszcze kilku innych zasad, które zwiększą komfort i stan odżywienia osoby unieruchomionej.

• Posiłki nie powinny być zbyt gorące.
• Nie należy przyprawiać na ostro i zbytnio dosalać potraw.
• Nie zaleca się dosładzania napojów i dań.
• Należy unikać karmienia w pozycji leżącej.
• Warto pozwolić jeść osobie leżącej samodzielnie i jeśli nie jest to niezbędne, nie wyręczać jej z tej czynności.
• Przygotowany posiłek powinien być atrakcyjny wizualnie.

Dieta osoby leżącej – jak poradzić sobie z zaparciami?

Częstym problemem osób starszych unieruchomionych są zaparcia. Aby im zapobiec lub złagodzić ich przebieg, warto włączyć do diety różne produkty, oczywiście pod warunkiem, że będą one dobrze tolerowane. Pomocne mogą być:

• Fermentowane produkty mleczne,
• Pełnoziarniste produkty zbożowe,
• Owoce zjadane ze skórką,
• Napar z siemienia lnianego.

Dodatkowo dieta dla osoby leżącej przeciwdziałająca zaparciom powinna być oparta na regularnie spożywanych posiłkach i właściwym nawodnieniu, co zdecydowanie ułatwi perystaltykę jelit. Dowiedź się więcej na temat leczenia zaparć u seniorów.

Podsumowanie

Osoby starsze leżące zmagają się z wieloma dolegliwościami, które spowodowane są głównie brakiem jakiekolwiek aktywności ruchowej. Wprowadzenie właściwych zasad żywienia pozwala zwiększyć ich komfort życia nie tylko w kwestii zapobiegania niedożywieniu, ale również w wymiarze psychologicznym.

Źródła:

1. Safer U. i wsp.: Nutrition interventions in bed rest trials. J Appl Physiol, 2014, 117, 679.
2. Gao R. i wsp.: Nutritional interventions during bed rest and spaceflight: prevention of muscle mass and strength loss, bone resorption, glucose intolerance, and cardiovascular problems. Nutrition Research, 2020, 11, 24.
3. English KL. i wsp.: Protecting muscle mass and function in older adults during bed rest. Curr Opin Clin Nutr Metab Care, 2010, 13, 1, 34-39.
4. Wolfe RR. i wsp.: The role of dietary protein in optimizing muscle mass, function and health outcomes in older individuals. Br J Nutr., 2012, 108, S2, 88-93.