Nerwobóle – prawdziwa choroba czy stres? Sprawdź, co to!

Co to są nerwobóle? Czy nerwoból to faktyczny ból nerwu, czy może jest związany z „nadmiernymi nerwami”, czyli stresem? W terminologii medycznej nerwoból, zwany także neuralgią, to ból pochodzący z nerwu obwodowego. Cechuje się napadowym charakterem, jest silny, rwący i trwa od kilku sekund do paru minut.

Nerwobóle - co to takiego? 

Co to jest nerwoból? Aby odpowiedzieć na to pytanie, przypomnijmy sobie najpierw pokrótce, jak funkcjonuje nasz układ nerwowy i na czym polega odczuwanie dolegliwości bólowych. Podstawową jednostką układu nerwowego są neurony, czyli komórki nerwowe. Cechują się zdolnością do wytwarzania, odbierania, przetwarzania i przekazywania dalej sygnałów nerwowych. Neurony łączą się ze sobą, tworząc skomplikowane sieci rozmieszczone po całym organizmie.

Neurony czuciowe odpowiedzialne są za odbiór bodźca (np. dotyk, ból), wygenerowanie impulsu i przekazanie go kolejnym komórkom. Natomiast neurony ruchowe przewodzą impulsy do komórek efektorowych, np. mięśni, powodując ich ruch. W większości przypadków odczuwanie bólu to zupełnie fizjologiczne zjawisko i kolokwialnie mówiąc, informuje nas, że coś jest nie tak.

Szkodliwe bodźce (zewnętrzne – takie jak ból kończyny związany z urazem lub wewnętrzne – ból brzucha związany ze stanem zapalnym w obrębie układu pokarmowego) są odbierane przez komórki receptorowe i w postaci specyficznych sygnałów przekazywane dalej przez nieuszkodzony układ nerwowy, do wyższych ośrodków.

Ból neurogenny jest natomiast bólem powstającym w układzie nerwowym wskutek jego choroby, uszkodzenia lub dysfunkcji. W tym przypadku bolesność nie wynika więc z działania bodźca pochodzącego spoza układu nerwowego, a wywodzi się z samych w sobie komórek nerwowych.

Mianem neuropatii określamy chorobę nerwów obwodowych związaną z ich uszkodzeniem wskutek znanej przyczyny. W odróżnieniu od niej nerwobólem (czyli neuralgią) nazywamy ból nerwu bez przedmiotowych objawów jego uszkodzenia. Nerwobóle mogą być samoistne lub objawowe, gdy występują w przebiegu innej jednostki chorobowej.

Nerwobóle - objawy. Jak rozpoznać nerwoból? 

Objawy nerwobólu są dosyć charakterystyczne. Ból umiejscawia się w obszarze unerwianym przez dany nerw lub jego gałąź. Pojawia się w sposób nagły i napadowy, często samoistnie lub wskutek prowokacji czy podrażnienia punktów spustowych (np. przez dotyk czy codzienne czynności: jedzenie posiłku, mycie zębów, podmuch zimnego powietrza itp.).

Nerwobóle cechują się rwącym, szarpiącym i kłującym charakterem, nieraz opisywanym także jako przeszywający czy parzący. Trwają z reguły od paru sekund do kilku minut, a intensywność doznania bólowego określana jest jako znaczna. Ból, podczas trwania napadu, może czasem subtelnie promieniować do sąsiednich okolic. W badaniu neurologicznym nie stwierdza się przedmiotowych objawów uszkodzenia nerwu, nie występują zaburzenia ruchowe, zaburzenia czucia ani zmiany troficzne.

Nerwobóle - przyczyny i przykłady 

Nerwobóle dokuczają głównie osobom starszym, ale mogą zdarzyć się także w młodszym wieku. Ich przyczyna najczęściej pozostaje nieznana. W diagnostyce różnicowej, w zależności od lokalizacji dolegliwości, pod uwagę bierze się m.in. choroby demielinizacyjne, procesy zapalne, guzy tylnego dołu czaszki czy zaburzenie przebiegu naczyń tętniczych.

Typowymi przykładami nerwobólu są neuralgie nerwów czaszkowych np. nerwoból trójdzielny (lub nerwoból gałęzi nerwu trójdzielnego), nerwoból językowo-gardłowy czy inne nerwobóle twarzowe. Nerwobóle mogą dotyczyć także kończyn (rwa barkowa, rwa kulszowa) oraz tułowia (nerwoból międzyżebrowy).

Klasycznym przykładem nerwobólu jest neuralgia nerwu trójdzielnego. Zdecydowana większość przypadków dotyczy pacjentów powyżej 60 roku życia. Częściej chorują kobiety. Nerwoból trójdzielny charakteryzuje się napadowym, ostrym i silnym bólem w zakresie unerwienia nerwu trójdzielnego (jednej lub wszystkich gałęzi, ale najczęściej objawy dotyczą nerwu szczękowego lub żuchwowego). Przeważnie pojawia się tylko po jednej stronie twarzy. Trwa od kilku sekund do 2 minut, a napady mogą występować nawet parokrotnie w ciągu jednego dnia.

Sprawdź także artykuł: Częste bóle głowy - co może być ich przyczyną?

Ból może zostać wywołany przez dotyk tzw. punktów spustowych (czyli miejsc, w których gałęzie nerwu opuszczają twarzoczaszkę) lub zwyczajne czynności dnia codziennego, takie jak mycie zębów, żucie, połykanie, mówienie, uśmiech czy podmuch chłodnego powietrza. Reakcją na ból jest grymas, wykrzywienie twarzy czy konieczność potarcia ręką. Napady pojawiają się miesiącami, po których może wystąpić długi okres bez żadnych objawów. Z czasem nawroty stają się jednak coraz częstsze i silniejsze. Nie występują zaburzenia czucia ani ruchu w obrębie twarzy.

W większości przypadków nerwoból samoistny pojawia się bez uchwytnej przyczyny. Jego podłożem może być ucisk na korzenie nerwu trójdzielnego (co skutkuje demielinizacją i uszkodzeniem przepływu impulsów nerwowych), np. przez nieprawidłowo przebiegające naczynie tętnicze lub żylne (konflikt naczyniowo- nerwowy). Objawowy nerwoból związany jest z innymi chorobami pacjenta, np. guzami nowotworowymi w obrębie ośrodkowego układu nerwowego.

Warto wiedzieć, że objawowy nerwoból, powstały w przebiegu innych chorób, może być efektem przebycia półpaśca – to tzw. neuralgia popółpaścowa (np. półpasiec uszny może prowadzić do neuralgii trójdzielnej). Półpaścowi możemy zapobiegać poprzez szczepienia przeciwko ospie wietrznej. Sprawdź także artykuł: Neuropatia poinfekcyjna − co może ją wywołać?

Podejrzewasz nerwoból? Co robić?

Jeśli dokucza Ci ból neuralgiczny (lub po prostu ból, którego nie potrafisz sam nazwać), warto udać się na początek do swojego lekarza rodzinnego. Dobrze zebrany wywiad często stanowi solidną podstawę do jakiejkolwiek dalszej diagnostyki. Dlatego postaraj się jak najdokładniej opisać naturę swoich dolegliwości. Koniecznie opowiedz, kiedy się zaczęły i czy ich pojawienie można powiązać z jakąś konkretną przyczyną. Swoimi słowami opisz charakter bólu i pokaż jego umiejscowienie. 

Zapamiętaj także, jak długo trwa napad bólowy (jeśli dłużej niż kilka sekund, to warto skorzystać z zegarka, bowiem większość z nas ma tendencję do oceny epizodów bólowych jako znacznie dłuższych, niż są w rzeczywistości). Przyjrzyj się także częstotliwości napadów oraz zwróć uwagę na ewentualne czynniki, które być może je prowokują. Na podstawie udzielonych przez Ciebie informacji i przeprowadzonego badania fizykalnego lekarz podejmie decyzję odnośnie kontynuacji diagnostyki. Być może skieruje Cię do neurologa, a ten zaproponuje dalsze postępowanie i leczenie.

Czasami konieczne może okazać się przeprowadzenie specjalnych badań elektrofizjologicznych czy obrazowych (np. rezonans magnetyczny głowy). Pamiętaj, by przed wizytą u lekarza przygotować listę leków zażywanych na stałe. Poinformuj go także o swoich chorobach przewlekłych. Jeśli dolegliwościom towarzyszą jakiekolwiek inne objawy (np. łzawienie czy wyciek z nosa), absolutnie nie pomijaj ich w swojej relacji.

Jak leczyć nerwobóle? 

Niestety, ból neurogenny z reguły leczy się dosyć trudno. Skuteczność klasycznych leków przeciwbólowych, takich jak niesteroidowe leki przeciwzapalne czy leki opioidowe, jest stosunkowo niewielka. Z pomocą przychodzą leki przeciwpadaczkowe, szczególnie karbamazepina. Czasem stosuje się także okskarbazepinę, klonazepam, fenytoinę, kwas walproinowy, gabapentynę, pregabalinę czy baklofen. Niekiedy skuteczne okazują się tzw. blokady nerwowe lub akupunktura. Zapoznaj się także z artykułem: Niefarmakologiczne metody leczenia bólu. Czyli gdy tabletki nie pomagają.

W szczególnych, lekoopornych lub wtórnych postaciach neuralgii, ulgę może natomiast przynieść leczenie operacyjne (np. zniszczenie fragmentu nerwu przy użyciu termokoagulacji, odsunięcie naczynia od nerwu za pomocą dekompresji mikronaczyniowej i inne zabiegi chirurgiczne).

Jeśli leczenie nerwobólu jest nieskuteczne, poszukuje się innych, alternatywnych metod terapii czy kuracji skojarzonej różnymi preparatami. Powszechnie uważa się, że witaminy z grupy B pozytywnie wpływają na pracę układu nerwowego. W wielu przypadkach stosuje się również leki na bóle stawów i mięśni. O odpowiednie środki możesz zapytać swojego lekarza lub farmaceutę. Pamiętaj jednak, że nieracjonalne zażywanie preparatów witaminowych może przynieść także niepożądane skutki (np. suplementy z witaminą B6 stosowane w dużych dawkach przez długi okres mogą prowadzić do pojawienia się neuropatii sensorycznych). Miej wobec tego na uwadze, że jakiekolwiek suplementy nie mogą zastępować zdrowej i zbilansowanej diety, a ich zażywanie musi być zawsze starannie przemyślane.

Sprawdź także artykuł: Niesteroidowe leki przeciwzapalne: na ból, gorączkę i stany zapalne. Jak działają?

Nerwobóle – co warto zapamiętać?

Nerwobóle są rodzajem bólu neurogennego, powstałego w obrębie układu nerwowego. Taki ból cechuje się napadowym charakterem, pojawia się nagle i niespodziewanie, opisywany jest jako rwący, kłujący, piekący czy rozdzierający. Lokalizuje się w obrębie unerwienia danego nerwu. Nasilenie bólu jest duże, a doznanie samo w sobie bardzo nieprzyjemne,a nawet traumatyzujące. Czas trwania nerwobólu waha się od kilku sekund do paru minut. Może pojawiać się zupełnie samoistnie lub wskutek działania czynnika wyzwalającego, takiego jak dotyk czy wykonywanie czynności dnia codziennego. Napady bólowe nawracają, a z biegiem czasu mogą być coraz częstsze i dłużej trwać. W leczeniu farmakologicznym stosuje się przede wszystkim karbamazepinę. W niektórych przypadkach jedynym rozwiązaniem może okazać się leczenie chirurgiczne.

Źródła:

1. Fliciński J., Żarowski M., Steinborn B.- „Neuralgie nerwów czaszkowych u dzieci”, Neurologia Dziecięca, Vol. 22/2013, nr 45
2. Stępień A., Domżał T.M.- Zespoły bólowe, Polski Przegląd Neurologiczny, 2010, tom 6, supl. A., www.ppn.viamedica.pl
3. https://podyplomie.pl/wiedza/neurologia/151,bol-neurogenny