Woda morska do nosa - na co pomaga?

Woda morska pomaga na katar wirusowy i bakteryjny, chore zatoki, alergię, sprawdza się po zabiegach w obrębie nosa i zatok przynosowych oraz do codziennej pielęgnacji i higieny. W jaki sposób działa roztwór sterylnej wody morskiej zaaplikowany do nosa? Sprawdź też, czym różni się roztwór izotoniczny od hipertonicznego i kiedy je zastosować.

Jak zbudowane są zatoki przynosowe i nos?

Żeby łatwiej zrozumieć, gdzie i w jaki sposób dociera woda morska podawana do nosa, warto najpierw poznać uproszczoną budowę nosa i zatok. A więc: nozdrza przednie prowadzą do przedsionka nosa, gdzie znajdują się gruczoły łojowe, potowe i włosy. Tzw. próg nosa, czyli wyraźny fałd utworzony z chrząstki, oddziela przedsionek od jamy właściwej i stanowi granicę pomiędzy skórą a błoną śluzową. Jama nosowa podzielona jest przez przegrodę na 2 części: prawą i lewą. Każda z nich ma 4 ściany: przyśrodkową, boczną, dolną i górną. Małżowiny nosowe zlokalizowane na ścianie bocznej dzielą jamę (każdą z jej części) na przestrzenie (zachyłek klinowo-sitowy i przewody nosowe: górny, środkowy i dolny). Przy przegrodzie przebiega przewód nosowy wspólny. Ku tyłowi wszystkie przewody nosowe łączą się w przewód nosowo-gardłowy, który przez nozdrza tylne łączy się z nosową częścią gardła.

Zatoki przynosowe, zwane także zatokami obocznymi nosa, to pneumatyczne przestrzenie wyścielone śluzówką. Usytuowane są w kościach, które otaczają jamę nosową i są z nią połączone. Co ciekawe, zatoki oboczne nosa kształtują się wraz z wiekiem, u noworodków są więc nieobecne. Zatoki czołowe leżą w rzucie czoła i powstają dopiero około 7 − 8 roku życia. Mają łączną pojemność 5 − 20 cm³ i uchodzą do przewodu nosowego środkowego. Zatoki szczękowe znajdują się w trzonie szczęki (w rzucie policzków). Pojemność każdej z nich wynosi ok. 24 cm³. Uchodzą do przewodu nosowego środkowego, ale z uwagi na niekorzystną anatomię (ujście znajduje się wyżej niż dno zatoki) opróżnianie zatoki szczękowej z wydzieliny jest utrudnione i łatwo dochodzi do powstania w niej stanów zapalnych. Parzysta zatoka klinowa o pojemności ok. 6 cm³ rozwija się w 3 − 4 roku życia i uchodzi do zachyłka klinowo-sitowego. Do zatok obocznych nosa zaliczamy też komórki sitowe, czyli drobne jamki kostne. Ich ujście znajduje się w przewodach nosowych środkowych i górnych.

Jak widzisz, nos i zatoki przynosowe stanowią jedną całość. Jama nosowa połączona jest od tyłu z nosową częścią gardła, w której znajduje się także gardłowe ujście trąbki słuchowej, która łączy jamę bębenkową ucha środkowego z gardłem. Jama nosowa to początkowy odcinek dróg oddechowych. W błonie śluzowej znajdują się gruczoły, które produkują śluz nosowy. Cała okolica (zarówno nosa, jak i zatok) pokryta jest nabłonkiem wielorzędowym z migawkami, dzięki którym dochodzi do przemieszczania się wydzieliny i osiadających w niej cząsteczek pyłu. Błona śluzowa nosa pełni więc kilka istotnych funkcji: nawilża powietrze oddechowe, a także oczyszcza je i ogrzewa. Niewielka okolica węchowa zlokalizowana u góry jamy nosowej odpowiada za odbiór wrażeń węchowych. Zatoki oboczne nosazapewniają dodatkową ochronę cieplną i mechaniczną, pełnią funkcję rezonatorów głosu.

Sprawdź też, jak wygląda zapalenie zatok: Zapalenie zatok − częste powikłanie po grypie.

Woda morska do nosa − czym właściwie jest?

Woda morska do nosa to po prostu… woda morska. Taki roztwór składa się z wody, chlorku sodu (czyli soli) i mikroelementów. Niektóre preparaty zawierają dodatkowo konserwanty, których lepiej oczywiście unikać.

Woda morska do nosa występuje w różnych stężeniach. Żeby wybrać odpowiednią, zastanów się, do czego chcesz jej użyć. Izotoniczny roztwór wody morskiej ma takie samo stężenie, jak płyny w Twoim organizmie − pozostaje więc z nimi w równowadze. Nadaje się nawilżania i oczyszczania nosa oraz zatok. Przydaje się np. w codziennej higienie i zwilżaniu noska u noworodków oraz niemowląt czy u osób narażonych na oddychanie nadmiernie suchym powietrzem (np. w sezonie grzewczym czy w klimatyzowanych pomieszczeniach).

Hipertoniczny roztwór wody morskiej ma wyższe stężenie niż płyny ustrojowe, przez co woda przenika w jego kierunku (dąży do wyrównania stężeń). Takie preparaty stosuje się, żeby udrożnić zatkany nos i zatoki. Woda, która napływa do jamy nosowej i zatok przynosowych, upłynnia i rozrzedza zalegającą wydzielinę. „Odciąganie” wody z błony śluzowej nosa i zatok zmniejsza obrzęk śluzówki. Woda morska hipertoniczna przydaje się więc podczas infekcji, gdy problemem jest katar i zablokowany nos. Pomaga usunąć nadmiar wydzieliny i zmniejsza niedrożność nosa. Nie nadaje się natomiast do codziennej pielęgnacji, bo długotrwałe stosowanie może wiązać się z ryzykiem przesuszenia błony śluzowej.

Więcej na temat wody morskiej możesz przeczytać w artykule: Woda morska w kosmetyce - dobra nie tylko na wakacjach!.

Woda morska na zatkany nos, po operacjach i podczas alergii

Płukanie nosa i zatok solą fizjologiczną lub wodą morską ułatwia oczyszczanie nosa ze zgromadzonej wydzieliny. Utrzymanie drożności nosa i prawidłowej wentylacji zatok przynosowych jest dzięki temu łatwiejsze. Woda morska do nosa wspiera efektywny ruch rzęsek i transport śluzu wraz z osadzonymi w nim zanieczyszczeniami i pyłem. To wszystko pozytywnie wpływa na zmniejszenie stanu zapalnego w śluzówce i złagodzenie obrzęku.

W chorobie przeziębieniowej leczenie przyczynowe nie istnieje. Możesz sobie pomóc jedynie, stosując leki łagodzące objawy choroby, np. środki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe czy preparaty przeciwkaszlowe. W przypadku dokuczliwego kataru warto sięgnąć po roztwór soli fizjologicznej lub preparaty soli morskiej. Krople do nosa, które zmniejszają przekrwienie błony śluzowej i łagodzą odczyn zapalny, czyli działające miejscowo alfa₁- mimetyki, np. ksylometazolina, oksymetazolina, wyraźnie poprawiają drenaż zatok obocznych nosai ułatwiają oddychanie przez nos. Ich działanie często wydaje się skuteczniejsze niż działanie wody morskiej, ale nie wolno stosować ich zbyt długo i przekraczać zalecanego dawkowania. U dorosłych można ich używać maksymalnie 5 − 7 dni, a u dzieci − nawet krócej. Nie przestrzeganie dawek i ram czasowych stosowania kropli do nosa grozi rozwinięciem się polekowego nieżytu nosa, w którym, aby utrzymać drożność nosa, potrzebujesz coraz większych dawek i coraz częstszego stosowania preparatu. Jeśli więc Twój katar długo trwa lub pojawia się często, sól fizjologiczna lub woda morska będą bezpieczniejszą opcją niż krople. W czasie przeziębienia nie zapominaj o odpoczynku i piciu dużych ilości płynów.

Podobne zasady stosowania kropli do nosa obowiązują w przypadku zapalenia zatok przynosowych. Są bardzo pomocne, ale nie możesz stosować ich zbyt długo. Płukanie jamy nosowej i zatok przynosowych roztworem soli fizjologicznej lub rozpylanie wody morskiej nie niesie ryzyka polekowego nieżytu nosa. Co ważne, woda morska łagodzi objawy i ułatwia oddychanie przez nos. Pamiętaj, że regularne wypłukiwanie zalegającej wydzieliny i zawartych w niej zanieczyszczeń oraz czynników chorobotwórczych jest bardzo ważne. Przy przewlekłej infekcji lekarz może przepisać Ci glikokortykosteroidy donosowe. Zapalenie zatok może czasem wymagać wprowadzenia antybiotykoterapii. Przeczytaj też tekst o sposobach na bolesne zatoki: Jak dbać o zatoki? Profilaktyka może zapobiec chorobie!.

Alergiczny nieżyt nosa to zapalenie błony śluzowej nosa spowodowane alergią. Objawy mogą pojawiać się okresowo lub trwać cały rok i nierzadko wyraźnie utrudniają codzienne funkcjonowanie. Postępowanie opiera się zwykle na stosowaniu leków przeciwhistaminowych czy donosowych glikokortykosteroidów. Płukanie nosa solą fizjologiczną lub rozpylanie w nim jałowego roztworu wody morskiej ma działanie uzupełniające i stanowi jeden z elementów łagodzenia objawów. Wypłukiwanie wydzieliny i alergenów poprawia drożność i wentylację w obrębie nosa i zatok.

Zabiegi laryngologiczne (np. korekta przegrody nosowej, endoskopowa operacja zatok przynosowych czy usuwanie polipów) związane są z tymczasowym uszkodzeniem błony śluzowej i zaburzeniem transportu śluzowo-rzęskowego. Efektem jest upośledzenie drożności nosa, zaleganie wydzieliny, ból i rozpieranie. Zastosowanie hipertonicznego roztworu wody morskiej czy płukanie jam nosa solą fizjologiczną zmniejsza obrzęk śluzówki, udrażnia przewody nosowe oraz ujścia zatok obocznych nosa, pomaga pozbyć się zalegających skrzepów krwi i ułatwia procesy gojenia.

Woda morska do nosa − co warto zapamiętać?

Woda morska doskonale nadaje się do codziennej pielęgnacji i nawilżania błony śluzowej nosa. Regularne nawilżanie i oczyszczanie noska jest szczególnie istotne u noworodków i niemowląt, ale też u dorosłych, którzy zmagają się z suchością nosa. Sięgnij wtedy po izotoniczny roztwór wody morskiej lub sól fizjologiczną. Woda morska przydaje się także w łagodzeniu dokuczliwych objawów podczas przeziębienia, w zapaleniu zatok przynosowych, w alergicznym nieżycie nosa czy po operacjach laryngologicznych. Roztwory wody morskiej czy soli fizjologicznej oczyszczają błonę śluzową z patogenów, zanieczyszczeń i mediatorów stanu zapalnego. Poprawiają efektywność transportu śluzowo-rzęskowego, zmniejszają obrzęk, łagodzą stan zapalny i udrażniają nos.

Krople do nosa i na zatoki o działaniu sympatykomimetycznym obkurczają naczynia błony śluzowej i szybko zmniejszają niedrożność nosa. Są bardzo pomocne w doraźnym stosowaniu, ale nie korzystaj z nich dłużej niż 5 − 7 dni, bo wiążą się z ryzykiem polekowego nieżytu nosa. Pamiętaj, że jeśli coś jest dla Ciebie niejasne, zawsze warto zapytać o radę swojego lekarza lub farmaceutę.

Źródła:

1. Gajewski P.; Szczeklik A.: Interna Szczeklika. 2020.
2. Zielińska- Pisklak M.: Skuteczność aplikacji roztworów soli fizjologicznej i wody morskiej w leczeniu stanów zapalnych błon śluzowych górnych dróg oddechowych. W: [online] Lek w Polsce. Tom 25. [Nr] 05 (288). 2015. Dostępny w Internecie: https://lekwpolsce.pl/download.php?dokid=559a6459b60b7. Dostęp: 14.11.2020.
3. Walocha J.; Skawina A.; Gorczyca J.; Skrzat J.: Anatomia prawidłowa człowieka. 2003.