Woda morska do nosa - na co pomaga?

Woda morska pomaga na katar wirusowy i bakteryjny, chore zatoki, alergię, sprawdza się po zabiegach w obrębie nosa i zatok przynosowych oraz do codziennej pielęgnacji i higieny. W jaki sposób działa roztwór sterylnej wody morskiej zaaplikowany do nosa? Sprawdź też, czym różni się roztwór izotoniczny od hipertonicznego i kiedy je zastosować.

Jak zbudowane są zatoki przynosowe i nos?

Żeby łatwiej zrozumieć, gdzie i w jaki sposób dociera woda morska podawana do nosa, warto najpierw poznać uproszczoną budowę nosa i zatok. A więc: nozdrza przednie prowadzą do przedsionka nosa, gdzie znajdują się gruczoły łojowe, potowe i włosy. Tzw. próg nosa, czyli wyraźny fałd utworzony z chrząstki, oddziela przedsionek od jamy właściwej i stanowi granicę pomiędzy skórą a błoną śluzową. Jama nosowa podzielona jest przez przegrodę na 2 części: prawą i lewą. Każda z nich ma 4 ściany: przyśrodkową, boczną, dolną i górną. Małżowiny nosowe zlokalizowane na ścianie bocznej dzielą jamę (każdą z jej części) na przestrzenie (zachyłek klinowo-sitowy i przewody nosowe: górny, środkowy i dolny). Przy przegrodzie przebiega przewód nosowy wspólny. Ku tyłowi wszystkie przewody nosowe łączą się w przewód nosowo-gardłowy, który przez nozdrza tylne łączy się z nosową częścią gardła.

Sprawdź też leki i krople na katar.

Zatoki przynosowe, zwane także zatokami obocznymi nosa, to pneumatyczne przestrzenie wyścielone śluzówką. Usytuowane są w kościach, które otaczają jamę nosową i są z nią połączone. Co ciekawe, zatoki oboczne nosa kształtują się wraz z wiekiem, u noworodków są więc nieobecne. Zatoki czołowe leżą w rzucie czoła i powstają dopiero około 7 − 8 roku życia. Mają łączną pojemność 5 − 20 cm³ i uchodzą do przewodu nosowego środkowego. Zatoki szczękowe znajdują się w trzonie szczęki (w rzucie policzków). Pojemność każdej z nich wynosi ok. 24 cm³. Uchodzą do przewodu nosowego środkowego, ale z uwagi na niekorzystną anatomię (ujście znajduje się wyżej niż dno zatoki) opróżnianie zatoki szczękowej z wydzieliny jest utrudnione i łatwo dochodzi do powstania w niej stanów zapalnych. Parzysta zatoka klinowa o pojemności ok. 6 cm³ rozwija się w 3 − 4 roku życia i uchodzi do zachyłka klinowo-sitowego. Do zatok obocznych nosa zaliczamy też komórki sitowe, czyli drobne jamki kostne. Ich ujście znajduje się w przewodach nosowych środkowych i górnych.

Jak widzisz, nos i zatoki przynosowe stanowią jedną całość. Jama nosowa połączona jest od tyłu z nosową częścią gardła, w której znajduje się także gardłowe ujście trąbki słuchowej, która łączy jamę bębenkową ucha środkowego z gardłem. Jama nosowa to początkowy odcinek dróg oddechowych. W błonie śluzowej znajdują się gruczoły, które produkują śluz nosowy. Cała okolica (zarówno nosa, jak i zatok) pokryta jest nabłonkiem wielorzędowym z migawkami, dzięki którym dochodzi do przemieszczania się wydzieliny i osiadających w niej cząsteczek pyłu. Błona śluzowa nosa pełni więc kilka istotnych funkcji: nawilża powietrze oddechowe, a także oczyszcza je i ogrzewa. Niewielka okolica węchowa zlokalizowana u góry jamy nosowej odpowiada za odbiór wrażeń węchowych. Zatoki oboczne nosazapewniają dodatkową ochronę cieplną i mechaniczną, pełnią funkcję rezonatorów głosu.

Sprawdź też, jak wygląda zapalenie zatok.

Woda morska do nosa to po prostu… woda morska. Taki roztwór składa się z wody, chlorku sodu (czyli soli) i mikroelementów. Niektóre preparaty zawierają dodatkowo konserwanty, których lepiej oczywiście unikać.

Woda morska do nosa występuje w różnych stężeniach. Żeby wybrać odpowiednią, zastanów się, do czego chcesz jej użyć. Izotoniczny roztwór wody morskiej ma takie samo stężenie, jak płyny w Twoim organizmie − pozostaje więc z nimi w równowadze. Nadaje się nawilżania i oczyszczania nosa oraz zatok. Przydaje się np. w codziennej higienie i zwilżaniu noska u noworodków oraz niemowląt czy u osób narażonych na oddychanie nadmiernie suchym powietrzem (np. w sezonie grzewczym czy w klimatyzowanych pomieszczeniach).

Hipertoniczny roztwór wody morskiej ma wyższe stężenie niż płyny ustrojowe, przez co woda przenika w jego kierunku (dąży do wyrównania stężeń). Takie preparaty stosuje się, żeby udrożnić zatkany nos i zatoki. Woda, która napływa do jamy nosowej i zatok przynosowych, upłynnia i rozrzedza zalegającą wydzielinę. „Odciąganie” wody z błony śluzowej nosa i zatok zmniejsza obrzęk śluzówki. Woda morska hipertoniczna przydaje się więc podczas infekcji, gdy problemem jest katar i zablokowany nos. Pomaga usunąć nadmiar wydzieliny i zmniejsza niedrożność nosa. Nie nadaje się natomiast do codziennej pielęgnacji, bo długotrwałe stosowanie może wiązać się z ryzykiem przesuszenia błony śluzowej.

Więcej na temat wody morskiej możesz przeczytać w artykule: Woda morska w kosmetyce - dobra nie tylko na wakacjach!.

Woda morska na zatkany nos, po operacjach i podczas alergii

Płukanie nosa i zatok solą fizjologiczną lub wodą morską ułatwia oczyszczanie nosa ze zgromadzonej wydzieliny. Utrzymanie drożności nosa i prawidłowej wentylacji zatok przynosowych jest dzięki temu łatwiejsze. Woda morska do nosa wspiera efektywny ruch rzęsek i transport śluzu wraz z osadzonymi w nim zanieczyszczeniami i pyłem. To wszystko pozytywnie wpływa na zmniejszenie stanu zapalnego w śluzówce i złagodzenie obrzęku.

W chorobie przeziębieniowej leczenie przyczynowe nie istnieje. Możesz sobie pomóc jedynie, stosując leki łagodzące objawy choroby, np. środki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe czy preparaty przeciwkaszlowe. W przypadku dokuczliwego kataru warto sięgnąć po roztwór soli fizjologicznej lub preparaty soli morskiej. Krople do nosa, które zmniejszają przekrwienie błony śluzowej i łagodzą odczyn zapalny, czyli działające miejscowo alfa₁- mimetyki, np. ksylometazolina, oksymetazolina, wyraźnie poprawiają drenaż zatok obocznych nosai ułatwiają oddychanie przez nos. Ich działanie często wydaje się skuteczniejsze niż działanie wody morskiej, ale nie wolno stosować ich zbyt długo i przekraczać zalecanego dawkowania. U dorosłych można ich używać maksymalnie 5 − 7 dni, a u dzieci − nawet krócej. Nie przestrzeganie dawek i ram czasowych stosowania kropli do nosa grozi rozwinięciem się polekowego nieżytu nosa, w którym, aby utrzymać drożność nosa, potrzebujesz coraz większych dawek i coraz częstszego stosowania preparatu. Jeśli więc Twój katar długo trwa lub pojawia się często, sól fizjologiczna lub woda morska będą bezpieczniejszą opcją niż krople. W czasie przeziębienia nie zapominaj o odpoczynku i piciu dużych ilości płynów.

Sprawdź też, czym jest katar zatokowy.

Podobne zasady stosowania kropli do nosa obowiązują w przypadku zapalenia zatok przynosowych. Są bardzo pomocne, ale nie możesz stosować ich zbyt długo. Płukanie jamy nosowej i zatok przynosowych roztworem soli fizjologicznej lub rozpylanie wody morskiej nie niesie ryzyka polekowego nieżytu nosa. Co ważne, woda morska łagodzi objawy i ułatwia oddychanie przez nos. Pamiętaj, że regularne wypłukiwanie zalegającej wydzieliny i zawartych w niej zanieczyszczeń oraz czynników chorobotwórczych jest bardzo ważne. Przy przewlekłej infekcji lekarz może przepisać Ci glikokortykosteroidy donosowe. Zapalenie zatok może czasem wymagać wprowadzenia antybiotykoterapii. 

Alergiczny nieżyt nosa to zapalenie błony śluzowej nosa spowodowane alergią. Objawy mogą pojawiać się okresowo lub trwać cały rok i nierzadko wyraźnie utrudniają codzienne funkcjonowanie. Postępowanie opiera się zwykle na stosowaniu leków przeciwhistaminowych czy donosowych glikokortykosteroidów. Płukanie nosa solą fizjologiczną lub rozpylanie w nim jałowego roztworu wody morskiej ma działanie uzupełniające i stanowi jeden z elementów łagodzenia objawów. Wypłukiwanie wydzieliny i alergenów poprawia drożność i wentylację w obrębie nosa i zatok.

Zabiegi laryngologiczne (np. korekta przegrody nosowej, endoskopowa operacja zatok przynosowych czy usuwanie polipów) związane są z tymczasowym uszkodzeniem błony śluzowej i zaburzeniem transportu śluzowo-rzęskowego. Efektem jest upośledzenie drożności nosa, zaleganie wydzieliny, ból i rozpieranie. Zastosowanie hipertonicznego roztworu wody morskiej czy płukanie jam nosa solą fizjologiczną zmniejsza obrzęk śluzówki, udrażnia przewody nosowe oraz ujścia zatok obocznych nosa, pomaga pozbyć się zalegających skrzepów krwi i ułatwia procesy gojenia.

Woda morska do nosa − co warto zapamiętać?

Woda morska doskonale nadaje się do codziennej pielęgnacji i nawilżania błony śluzowej nosa. Regularne nawilżanie i oczyszczanie noska jest szczególnie istotne u noworodków i niemowląt, ale też u dorosłych, którzy zmagają się z suchością nosa. Sięgnij wtedy po izotoniczny roztwór wody morskiej lub sól fizjologiczną. Woda morska przydaje się także w łagodzeniu dokuczliwych objawów podczas przeziębienia, w zapaleniu zatok przynosowych, w alergicznym nieżycie nosa czy po operacjach laryngologicznych. Roztwory wody morskiej czy soli fizjologicznej oczyszczają błonę śluzową z patogenów, zanieczyszczeń i mediatorów stanu zapalnego. Poprawiają efektywność transportu śluzowo-rzęskowego, zmniejszają obrzęk, łagodzą stan zapalny i udrażniają nos.

Krople do nosa i na zatoki o działaniu sympatykomimetycznym obkurczają naczynia błony śluzowej i szybko zmniejszają niedrożność nosa. Są bardzo pomocne w doraźnym stosowaniu, ale nie korzystaj z nich dłużej niż 5 − 7 dni, bo wiążą się z ryzykiem polekowego nieżytu nosa. Pamiętaj, że jeśli coś jest dla Ciebie niejasne, zawsze warto zapytać o radę swojego lekarza lub farmaceutę.

Źródła:

1. Gajewski P.; Szczeklik A.: Interna Szczeklika. 2020.
2. Zielińska- Pisklak M.: Skuteczność aplikacji roztworów soli fizjologicznej i wody morskiej w leczeniu stanów zapalnych błon śluzowych górnych dróg oddechowych. W: [online] Lek w Polsce. Tom 25. [Nr] 05 (288). 2015. Dostępny w Internecie: https://lekwpolsce.pl/download.php?dokid=559a6459b60b7. Dostęp: 14.11.2020.
3. Walocha J.; Skawina A.; Gorczyca J.; Skrzat J.: Anatomia prawidłowa człowieka. 2003.