Normy BMI: jak go obliczyć? Ile powinno się ważyć?

Czym są normy BMI? Tzw. Body Mass Index daje cenną informację na temat ogólnego stanu zdrowia i odżywienia Twojego organizmu. Z artykułu dowiesz się, jak obliczyć BMI i dla kogo wskaźnik ten nie jest odpowiedni.

Co to jest indeks BMI?

Wskaźnik BMI, czyli Body Mass Index, powstał w 1892 roku i został wymyślony przez uczonego Adolphe Quateleta. Z tego względu niektórzy używają nazwy wskaźnik Queteleta II. Pierwszy BMI został opracowany przez naukowca na podstawie badań, w których brały udział duże grupy ochotników. Badacz zwrócił uwagę na zależność masy ciała człowieka i jego wysokości ciała. Wartości norm pierwotnego wskaźnika różnią się od tego stosowanego obecnie, który został zmodyfikowany przez Ancela Keysa.

Czym są normy BMI?

BMI po polsku oznacza wskaźnik masy ciała. Ten prosty parametr służy do określenia aktualnego stanu odżywienia – niedowaga, nadwaga, otyłość lub prawidłowa masa ciała. Zakres wartości i przedziały zostały ujednolicone dla kobiet oraz mężczyzn.

Przyjmuje się następujące wartości:

• <18,5 − niedowaga,
• 19 - 24,9 – prawidłowa masa ciała,
• 25 - 29,9 – nadwaga,
• 30 - 34,9 – otyłość I stopnia,
• 35 - 39,9 – otyłość II stopnia,
• >40 -  otyłość III stopnia.

BMI to wskaźnik uznany przez Światową Organizację Zdrowia za podstawowy parametr, który pozwala sklasyfikować nadwagę i otyłość. Jest wykorzystywany w badaniach statystycznych na całym świecie. W Internecie dostępne są także kalkulatory służące do szybkiego wyliczenia tego wskaźnika.

Jak liczyć BMI?

Do wyliczenia BMI konieczne jest prawidłowe dokonanie pomiaru Twojej wagi i wzrostu. Pamiętaj, że wysokość ciała to odległość od podstawy do najwyższego punktu na głowie. W trakcie pomiaru przyjmij wyprostowaną postawę, bez butów, nakrycia głowy czy wysokich fryzur. Będziesz potrzebował centymetra lub miarki. Do wykonania pomiaru aktualnej masy ciała musisz skorzystać z wagi, która powinna być ustawiona na stabilnym, twardym podłożu. Żeby pomiar wyszedł wiarygodny, wejdź na wagę na czczo, po skorzystaniu z toalety, w lekkim ubraniu lub najlepiej w samej bieliźnie. Pamiętaj, aby w trakcie pomiaru stać bez ruchu, rozkładając ciężar ciała na obie stopy.

Dla kogo BMI nie jest dobrym wskaźnikiem?

Wskaźnik BMI ma wady, a mianowicie nie powinien być on stosowany w przypadku niektórych grup osób. Wynika to ze stosunkowo małej dokładności wzoru (brak podziału na płeć, wiek, brak uwzględnienia pomiarów tkanki mięśniowej oraz tłuszczowej).  

Na masę ciała w organizmie składa się wiele elementów, m.in. beztłuszczowa masa ciała, tłuszczowa masa ciała, masa tkanki kostnej, masa wody. Warto zwrócić uwagę na to, że BMI nie dostarcza informacji o zawartości tkanki mięśniowej w organizmie czy też dystrybucji tkanki tłuszczowej.

Łatwo zauważyć, że osoba z bardzo wysokim poziomem tkanki mięśniowej w organizmie będzie miała także wysokie BMI, pomimo tego że ma wysportowaną sylwetkę. U sportowców zawodowych BMI wskazuje często nadwagę czy nawet otyłość (sporty sylwetkowe, siłowe). Odwrotnie natomiast jest w przypadku sportów wytrzymałościowych, gdzie często obserwuje się obniżone BMI, co wcale nie świadczy w tym przypadku o niedożywieniu. W takich sytuacjach wskaźnik masy ciała nie stanowi miarodajny parametr otłuszczenia organizmu. U sportowców zasadnym pomiarem składu masy ciała jest analizator składu masy ciała, który dokładnie wskaże zawartość procentową masy mięśni, tkanki tłuszczowej oraz wody.

BMI nie powinien być stosowany do kobiet ciężarnych. W trakcie trwania ciąży nie oblicza się wskaźnika BMI, a dobrym parametrem służącym do oceny stanu odżywienia jest tygodniowy przyrost masy ciała w ciąży. Określa się go poprzez BMI sprzed ciąży. Im więcej nadmiernych kilogramów przed ciążą, tym mniejszy rekomendowany przyrost masy ciała w ciąży. Polecam Ci artykuł: Waga w ciąży pod kontrolą − jak jeść dla dwojga, a nie za dwoje?.

W trakcie wieku rozwojowego wskaźnik masy ciała BMI ulega dynamicznym zmianom. Dlatego też do oceny nadwagi oraz otyłości u dzieci i młodzieży stosuje się siatki centylowe BMI, opracowane dla każdego kraju. Uwzględniają one wiek oraz płeć dzieci badanych. Siatki centylowe to wykresy, które powstały na podstawie danych statystycznych. Dla poszczególnych siatek wyznaczono przedziały, klasyfikujące dzieci według tych samych kryteriów co sam wskaźnik BMI: niedożywienie, niedobór masy ciała, prawidłowa masa ciała, nadwaga i otyłość. Ich zastosowanie przez pediatrów czy też w szpitalach pediatrycznych pozwala na szybką ocenę stanu odżywienia dziecka. Zobacz także: Otyłość u dzieci − jak ją rozpoznać?.

Dlaczego warto stosować się do norm BMI?

W wielu badaniach wskazano zależność pomiędzy wysokim wskaźnikiem BMI a zaburzeniami związanymi z otyłością. Stanowi ona bezpośrednią przyczynę powstawania wielu schorzeń zwanymi chorobami metabolicznymi takimi jak: cukrzyca typu 2, choroby układu krążenia, nadciśnienie tętnicze, dna moczanowa. Wskazano także, że otyłość jest czynnikiem ryzyka wystąpienia nowotworów, chorób układu kostno-stawowego i innych. BMI traktuje się więc pośrednio jako wyznacznik zagrożenia rozwojem wielu chorób wynikających zarówno z nadmiernej masy ciała, jak i niedożywienia. Warto stosować się do norm BMI, żeby kontrolować masę ciała i tym samym dbać o swoje zdrowie.

W naszym kraju cały czas nadwaga i otyłość występują na szeroką skalę. Niestety według danych statystycznych Polska znajduje się w czołówce państw europejskich pod względem procentowej liczby osób z nadwagą lub otyłością według wskaźnika BMI. W Polsce osoby otyłe i z nadwagą (BMI >30) stanowią około 36,6%. Problem nadmiernej masy ciała dotyczy częściej mężczyzn (44% nadwaga i 18,1% otyłość) niż kobiet (30,1% nadwaga, 15,6% otyłość). Niestety według danych statystycznych w polskim społeczeństwie z roku na rok zwiększa się odsetek osób z nadwagą i otyłością. Świadczy to o niskiej świadomości Polaków na temat tego, jak nadmierna masa ciała oraz otyłość negatywnie wpływają na stan naszego zdrowia.

Warto więc stale kontrolować swój wskaźnik BMI, a jeśli przekracza on prawidłową masę ciała, należy zmienić swoje nawyki żywieniowe na lepsze. BMI pomaga wyznaczyć realistyczne cele w odchudzaniu. Styl życia obejmujący zdrową dietę oraz aktywność fizyczną ma wpływ na utrzymanie prawidłowej masy ciała. Jeśli sam nie potrafisz zmienić swoich przyzwyczajeń, skorzystaj z porad specjalistów takich jak dietetyk, psychodietetyk oraz fizjoterapeuta. Zadbanie o prawidłową sylwetkę będzie miało wpływ na funkcjonowanie całego Twojego organizmu.

BMI − co warto zapamiętać?

BMI to ważny wskaźnik stanu odżywienia, jednak w przypadku niektórych grup – sportowców, kobiet w ciąży - nie jest przydatny. W przypadu tych osób warto posługiwać się innymi narzędziami, aby jak najdokładniej określić indywidualne wartości i normy. Mimo dużych ograniczeń wskaźnik masy ciała stanowi niezwykle uniwersalny sposób oceny stanu odżywienia, dlatego stosuje się go na całym świecie.

Źródła:

1. red. Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., Charzewska J.: Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, NIZP-PZH, 2020.
2. Nuttall F., Body Mass Index, Obesity, BMI and Health: a Critical Review. W: Nutrition Today, 2015.
3. Charzewska J., Chabros E., Pachocka L.: Ocena stanu odżywienia. W: red. Jarosz M., Dietetyka. Żywność, żywienie w prewencji i leczeniu. 2017, s. 137-143.
4. Zgliczyński W.: Nadwaga i otyłość w Polsce. W: Infos Biuro Analiz Sejmowych, 2017.