Badanie poziomu witaminy D – kiedy należy je zrobić oraz jak się do niego przygotować?

Zarówno niedobór, jak i nadmiar witaminy D3 ma swoje konsekwencje. Przed sięgnięciem po leki lub suplementy diety, warto zbadać poziom witaminy D. Na czym polega to badanie? Jak się do niego przygotować? Sprawdź.

Kiedy należy wykonać badanie witaminy D?

Badanie witaminy D nie jest standardem i często jest zlecane przez lekarza na podstawie wywiadu medycznego i objawów towarzyszących pacjentowi. Jest ono kluczowe w ocenie funkcjonowania gospodarki wapniowo-fosforanowej, zwłaszcza, jeśli podejrzewany jest niedobór tych dwóch pierwiastków. Badanie witaminy D3 może być również zlecone w przypadku podejrzenia:

• krzywicy u dzieci,
• osteoporozy,
• zaburzeniach wchłaniania, 
• zaburzeniach odżywiania (anoreksja, bulimia),
• cukrzycy,
• przewlekłej chorobie nerek,
• chorobach tarczycy lub przytarczyc,
• kamicy nerkowej.

Badanie poziomu witaminy D zalecane jest osobom, u których wcześniej zdiagnozowano niedobór i włączono odpowiednie leczenie. Oznaczenie stężenia witaminy D3 warto również wykonać w przypadku wystąpienia objawów sugerujących niedobór witaminy D lub jej nadmiar.

Objawy niedoboru witaminy D:

• przewlekłe zmęczenie, brak energii,
• bóle mięśni i kości,
• spadek odporności i nawracające infekcje,
• nadmierne wypadanie włosów,
• częste złamania kości,
• wolne gojenie się ran,
• suchość skóry, wypryski,
• problemy z płodnością u mężczyzn i kobiet,
• zaburzenia cyklu miesiączkowego, nieregularna owulacja.

Objawy nadmiaru witaminy D:

• zaburzenia ze strony układu pokarmowego (nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunki, zaparcia),
• zwiększone pragnienie,
• zaburzenia łaknienia,
• senność, apatia,
• dezorientacja, senność, nerwowość,
• wielomocz.

Badanie witaminy D3 nie jest badaniem profilaktycznym, jednak jego wykonanie przed rozpoczęciem suplementacji pozwoli na dobranie odpowiedniej dawki oraz uniknięcie przedawkowania. 

W Polsce niski poziom tej witaminy jest powszechnym zjawiskiem. Wynika to z szerokości geograficznej, na jakiej jest położony nasz kraj. Ponadto, niedobór może być spowodowany trybem życia.

• Podczas największej ekspozycji słonecznej, czyli między godziną 10:00 a 15:00 przebywamy w zamkniętych pomieszczeniach, gdzie nie dochodzi do naturalnej syntezy witaminy D3 w skórze.
• Bardzo dużo osób stosuje filtry przeciwsłoneczne, które odbijają lub pochłaniają promienie słoneczne. W mniejszym stopniu dochodzą one do skóry, co przekłada się negatywnie na syntezę witaminy D3.
• Osoby, które przyjmują witaminę D3, robią to nieumiejętnie, np. mają zbyt niską dawkę, nie zwracają uwagi na zawartość tłuszczu w posiłku, podczas którego przyjmują witaminę D3, a także nie zachowują odstępu od kawy i herbaty, które mogą wpływać na wchłanianie.

Sprawdź także: na co pomaga witamina D3?

Jak sprawdzić poziom witaminy D? 

Dostępne są dwa rodzaje badania poziomu witaminy D: badanie 25(OH)D3 oraz 1,25(OH)2D3. Najczęściej wykonywany jest pierwszy rodzaj, polegający na oznaczeniu kalcydiolu we krwi, czyli metabolitu witaminy D3, który krąży we krwi. Z kolei oznaczenie kalcytriolu jest możliwe podczas badania 1,25(OH)2D3. Jest ono mniej dostępne i pozwala na oznaczenie aktywnej formy tego metabolitu. Lekarze zlecają je rzadko, głównie ze względu na skomplikowaną procedurę i cenę.

Laboratoryjne normy witaminy D mogą różnić się od laboratorium. Najczęściej jednak norma witaminy D3 kształtuje się w poniższy sposób:

• Stężenie 20 ng/ml – niedobór,
• Stężenie 20-30 ng/ml – stężenie suboptymalne,
• Stężenie 30-50 ng/ml – stężenie optymalne,
• Stężenie 50-100 ng/ml – stężenie wysokie prawidłowe,
• Stężenie >100 ng/ml – stężenie potencjalnie toksyczne,
• Stężenie > 200 ng/ml – stężenie toksyczne.

Oczywiście normy funkcjonalne należy dopasować indywidualnie. Bardzo duże znaczenie ma ogólne samopoczucie. Jeśli pomimo optymalnego poziomu witaminy D3 nadal pojawiają się objawy, które wpływają na funkcjonowanie organizmu, warto skonsultować się z lekarzem. Może on zlecić dodatkowe badania lub zmodyfikować przyjmowaną dawkę. Może on również zalecić przyjmowanie preparatów zawierających witaminę D3 + K2. W takim połączeniu dbają o gospodarkę wapniową w organizmie, wspierając wchłanianie wapnia przez kości i poprawiają funkcjonowanie układu immunologicznego. 

Witamina D3 jest niezbędna dla prawidłowego wzrostu kości i zębów u dzieci. W przypadku pojawienia się niedoborów konieczne może być przyjmowanie witaminy D dla dzieci. Ma ona niższą dawkę, a także wygodniejszy sposób podania (krople, żelki, spraye).

Jak przygotować się do badania poziomu witaminy D?

Badanie poziomu witaminy D można wykonać w każdym laboratorium. Nie wymaga ono szczególnego przygotowania. Materiał pobierany jest z żyły łokciowej. Warto wykonać to badanie wraz z innymi, np. morfologią krwi czy badaniami hormonalnymi. Nie ma konieczności posiadania skierowania od lekarza.

Badanie witaminy D3 może być wykonane o dowolnej porze dnia, bez konieczności pozostawania na czczo. Jeśli jednak wykonujesz je wraz z innymi badaniami, może być konieczne inne przygotowanie. Przed pobraniem krwi warto wypić szklankę wody, która wspomaga przepływ krwi i ułatwia jej pobranie.

Przed badaniem witaminy D3 warto się wyspać i zrelaksować. Po pobraniu krwi można powrócić do wykonywania codziennych obowiązków. Na wyniki badania należy poczekać ok. 2-3 dni roboczych.

Ile kosztuje badanie witaminy D?

Wiele osób zastanawia się, czy badanie witaminy D3 jest refundowane. Niestety nie. Należy za nie zapłacić, nawet posiadając skierowanie od lekarza. Badanie jest bezpłatne, jeśli jest wykonywane podczas pobytu w szpitalu. Ile kosztuje badanie witaminy D3? Cena zależy od laboratorium i zazwyczaj wynosi ok. 50-90 zł. Warto śledzić różne promocje lub zdecydować się na pakiet z innymi badaniami, wtedy koszt może być niższy. 

Badanie poziomu witaminy D – podsumowanie

Badanie witaminy D3 nie jest rutynowym badaniem, jednak jej stężenie wiele mówi o stanie organizmu. Ze względu na tryb życia, wiele osób cierpi na jej niedobór, co może powodować zmęczenie, wypadanie włosów i większą podatność na złamania. Utrzymywanie optymalnego poziomu witaminy D3 jest ważne dla zdrowia. Jeśli obserwujesz niepokojące objawy świadczące o niedoborze lub nieprawidłowym funkcjonowaniu gospodarki wapniowo-fosforanowej, oznaczenie stężenia witaminy D3 we krwi będzie dobrym pomysłem.

Bibliografia:

1. Nowosad K., Witamina D: metabolizm, funkcje oraz toksyczność, Journal of Life and Medical Sciences, 2020,  s. 46-53.
2. Płudowski P, Kos-Kudła B, Walczak M, Fal A, Zozulińska-Ziółkiewicz D, Sieroszewski P, Peregud-Pogorzelski J, Lauterbach R, Targowski T, Lewiński A, et al. Guidelines for Preventing and Treating Vitamin D Deficiency: A 2023 Update in Poland. Nutrients. 2023; 15(3):695.
3. Maciejewska-Markiewicz D., Niedobór witaminy D czynnikiem ryzyka rozwoju cukrzycy i chorób sercowo-naczyniowych – przewodnik suplementacyjny, “Lekarz POZ”, 2025, 1, s. 63-66.
4. Chang SW, Lee HC. Vitamin D and health - The missing vitamin in humans. Pediatr Neonatol. 2019 Jun;60(3):237-244.
5. Dziechciarz P.: Plejotropowe działanie witaminy D – o odsiewaniu ziaren od plew. Med. Prakt. Pediatr., 2016; 4, s. 11–15.
6. Kmieć P., Sworczak K., Korzyści i zagrożenia wynikające z suplementacji witaminą D, Forum Medycyny Rodzinnej, Via Medica, 2017, s. 38-46.