Zatrucie salmonellą – choroba surowego mięsa

Salmonelloza to jedno z najczęstszych rodzajów zatruć pokarmowych wywoływanych przez bakterie. Zwykle powoduje skurcze żołądka i biegunkę, które trwają przez kilka dni. Większość osób samodzielnie wraca do zdrowia. Z tego artykułu dowiesz się, jakie objawy daje zatrucie salmonellą oraz jak możesz uniknąć zarażenia.

Czym jest zatrucie salmonellą?

Salmonella to rodzaj bakterii, które od ponad 125 lat powodują choroby przenoszone przez żywność. Nazwa organizmu pochodzi od nazwiska naukowca Daniela Elmera Salmona, który odkrył go w 1900 roku. Te mikroorganizmy żyją w przewodzie pokarmowym ludzi oraz zwierząt i są wydalane z kałem. To przenoszona przez żywność choroba, do której dochodzi w wyniku spożywania surowego mięsa i jaj, skażonych przetworów mlecznych takich jak niepasteryzowane (surowe) mleko, lub takich właśnie owoców i warzyw.

Infekcje spowodowane tą bakterią są bardzo częste. Kiedy ludzie wspominają o zatruciu pokarmowym, zwykle mówią właśnie o salmonelli. Każdego roku na całym świecie zgłasza się dziesiątki milionów przypadków. Zakażenia występują częściej latem niż zimą, ponieważ salmonella szybko rozmnaża się w wyższych temperaturach, gdy żywność nie zostaje odpowiednio schłodzona. Szacuje się, że na świecie stamowi przyczynę około 90 milionów zachorowań i 155 tys. zgonów rocznie, a w samej Europie do zakażeń dochodzi przeciętnie u 690 na 100 tys. osób każdego roku.

Istnieją różne typy, nazywane serotypami bakterii Salmonella, spośród których dwa najczęstsze to: Salmonella typhimurium i Salmonella enteritidis. Niektóre jej rodzaje, na przykład Salmonella typhi, powodują dur brzuszny – poważną chorobę występującą najczęściej w nieuprzemysłowionych obszarach świata. W latach 2013–2014 doszło do epidemii spowodowanej wielolekoopornym serotypem Salmonella Heidelberg. Ten oraz niektóre inne szczepy stały się odporne na działanie wielu leków tradycyjnie stosowanych w leczeniu infekcji, co stanowi zagrożenie dla zdrowia publicznego.

Jak rozpoznać zatrucie salmonellą? Objawy

Kiedy pojawiają się objawy wskazujące na zatrucie? Salmonella uaktywnia się w ciągu 12–72 godzin od zatrucia i zwykle powodowane przez nią dolegliwości trwają od czterech do siedmiu dni. W większości przypadków nie jest potrzebne żadne specjalistyczne leczenie poza odpowiednim nawodnieniem. Salmonelloza zazwyczaj nie zagraża życiu chorego i ustępuje samoistnie. Osoby, u których występuje zwiększone ryzyko powikłań ze szczególnie ciężkim przebiegiem choroby lub osłabionym układem odpornościowym mogą potrzebować antybiotykoterapii. 

Na objawy zatrucia składają się głównie dolegliwości żołądkowo-jelitowe: biegunka, gorączka i skurcze żołądka, które rozwijają się zwykle w ciągu kilkunastu godzin po zakażeniu. Częste są również nudności (sprawdź, jakie mogą być ich przyczyny: Nudności po jedzeniu − ciąża, zatrucie pokarmowe czy stres?), wymioty, utrata apetytu oraz ból głowy. Porównaj dolegliwości typowe dla tej choroby z grypą żołądkową: Brak apetytu, nudności, biegunka – czy to grypa żołądkowa?.

Skąd bierze się zakażenie salmonellą? Przyczyny

Ludzie i zwierzęta mogą przenosić salmonellę w jelitach i kale. Bakterie często rozprzestrzeniają się poprzez skażoną żywność. Typowe źródła infekcji obejmują:

• surowe i niedogotowane mięso, w tym kurczak, indyk, kaczka, wołowina, cielęcina i wieprzowina,
• surowe owoce lub warzywa,
• mleko niepasteryzowane i inne produkty mleczne, w tym ser miękki, lody i jogurt,
• surowe lub niedogotowane jajka,
• produkty przetworzone, takie jak nuggetsy z kurczaka i masła orzechowe.

Salmonellą zarazisz się również bezpośrednio przez:

• niedokładne mycie rąk – możesz przenosić bakterie, nienależycie czyszcząc dłonie po skorzystaniu z łazienki lub po zmianie pieluchy dziecku;
• kontakt ze zwierzętami – psy, koty, ptaki i gady mogą także przenosić salmonellę.

Jak diagnozuje się tę salmonellę?

Objawy salmonelli są niecharakterystyczne i mogą być spowodowane wieloma chorobami. Jedynym sposobem, aby upewnić się, że biegunka, skurcze żołądka i gorączka to efekt właśnie tej infekcji, jest wykonanie badania kału. Istnieje ponad 2000 różnych rodzajów tej bakterii, które powodują choroby u ludzi. Nie wszystkie antybiotyki działają na niektóre z tych typów. 

Jeśli chory uda się do lekarza, ten może zlecić dodatkowe badania laboratoryjne przeprowadzane na bakteriach w próbce kału w celu określenia rodzaju salmonelli. Informacje te pomogą zdecydować specjaliście, jaki antybiotyk trzeba zastosować, o ile dana osoba wymaga leczenia.

Leczenie zatrucia salmonellą

Większość osób chorujących z powodu salmonellozy wraca do zdrowia w ciągu 4 do 7 dni i nie wymaga leczenia specjalistycznego. Jak leczyć salmonellę? Przede wszystkim bardzo ważne jest, aby podczas choroby pić dużo płynów w celu zniwelowania odwodnienia spowodowanego przez biegunkę. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić leki na nudności i leki na biegunkę oraz tabletki na trawienie (sprawdź też, jak wspomóc pracę jelit: Jak poprawić trawienie po obfitym posiłku?), które łagodzą dolegliwości. 

Osoby, które cierpią na szczególnie dotkliwą biegunkę lub chorują dłużej niż tydzień, mogą wymagać hospitalizacji. W szpitalu są stosowane płyny podawane dożylnie. Antybiotyki stosuje się w leczeniu niemowląt, pacjentów w wieku powyżej 65 lat, osób z osłabionym układem odpornościowym, z ciężką biegunką i wysoką gorączką oraz tych, u których doszło do uogólnionego zakażenia organizmu.

Jakie są możliwe powikłania?

Większość zarażonych czuje się lepiej po upływie około tygodnia i całkowicie wraca do zdrowia. Niekiedy mija jednak kilka miesięcy, zanim ich układ jelitowy wróci do normy. W ciężkich przypadkach bakterie salmonelli mogą dostać się do krwiobiegu i innych narządów wewnętrznych. Jeśli leczenie nie rozpocznie się wystarczająco wcześnie, infekcja może spowodować zgon. Rzadkim powikłaniem jest zespół Reitera, czyli reaktywne zapalenie stawów, które może trwać nawet miesiące lub lata i wymagać trudnego procesu leczenia.

Jakie są czynniki ryzyka zarażenia salmonellą?

Wszystko, co wpływa na przewód pokarmowy i ułatwia przeżycie bakterii salmonelli, może zwiększać ryzyko zakażenia. Do sprzyjających zakażeniu czynników zalicza się:

• niedawne lub długotrwałe stosowanie antybiotyków, które zabijają wiele dobrych bakterii w żołądku i jelitach, co utrudnia zwalczanie infekcji;
• leki zobojętniające kwas żołądkowy obniżają poziom kwasu w żołądku, co pozwala salmonelli dłużej przetrwać (dowiedz się też więcej o nadkwasocie: Pali w żołądku? Sprawdź, bo to może być nadkwasota);
• choroba zapalna jelit, taka jak choroba Leśniowskiego–Crohna lub wrzodziejące zapalenie jelita grubego uszkadzają wyściółkę jelita, ułatwiając salmonelli przyczepienie się i pozostanie w niej.

Jak zapobiegać zatruciu salmonellą?

Niestety nie ma szczepionki zapobiegającej zakażeniu salmonellą. Ludzie mogą go uniknąć, przestrzegając ustalonych praktyk bezpieczeństwa w obchodzeniu się z żywnością, w tym dbając o higienę podczas przygotowywania jedzenia i obchodzenia się ze zwierzętami.

• Podczas gotowania myj ręce, deskę do krojenia, sztućce i blaty po kontakcie z surowym mięsem lub drobiem.
• Myj dłonie również pomiędzy przygotowaniem różnego rodzaju żywności, na przykład między obróbką mięsa i warzyw.
• Przed jedzeniem dokładnie umyj świeże warzywa i owoce.
• Gotuj jedzenie w maksymalnej zalecanej, a dzięki temu i bezpiecznej temperaturze.
• Przechowuj rzeczy w lodówce w temperaturze niższej niż 4°C.
• Włóż do niej sporządzony posiłek w ciągu 30 minut po jedzeniu.
• Przechowuj w niej żywność, która może się zepsuć.
• Włóż świeżą żywność do lodówki od razu po zrobieniu zakupów spożywczych.
• Dbaj o to, aby gorące i zimne potrawy zachowywały swoją właściwą temperaturę.
• Nie jedz ani nie pij żywności zawierającej surowe jajka lub niepasteryzowane mleko.
• Umyj ręce wodą z mydłem po kontakcie ze zwierzętami.

Co warto zapamiętać o salmonelli?

Zakażenie salmonellą jest powszechną chorobą, która atakuje przewód pokarmowy. Bakterie zazwyczaj żyją w jelitach zwierząt oraz ludzi i są wydalane z kałem. Ludzie zarażają się nią najczęściej poprzez skażoną wodę lub żywność. Najczęstsze objawy to biegunka, gorączka i skurcze żołądka, a także nudności, wymioty, utrata apetytu oraz ból głowy. 

Zwykle leczenie zatrucia nie wymaga specjalistycznej kuracji; skupia się ono głównie na uzupełnianiu płynów. Niekiedy pomocne mogą się jednak okazać minimalizujące dokuczliwe dolegliwości leki. Istnieje również kilka podstawowych sposobów wystrzegania się salmonelli, wśród których najważniejsze jest dbanie o prawidłową higienę w trakcie kontaktów z żywnością.

Źródła:

1. Bula-Rudas, F.J.; Rathore, M.H.; Maraqa, N.F. Salmonella Infections in Childhood. Advances in Pediatrics. R. 2015, t. 62, nr 1, s. 29–58.
2. Sánchez-Vargas, F.M.; Abu-El-Haija, M.A.; Gómez-Duarte, O.G. Salmonella infections: an update on epidemiology, management, and prevention. R. 2011, t. 9, nr 6, s. 263–277.
3. Stoppler, M. Symptoms of Salmonella Food Poisoning. [dostęp: 28.07.2021]. Dostępny w Internecie: https://www.medicinenet.com/salmonella_food_poisoning_salmonellosis/article.htm.
4. Zelman, D. Salmonella (Salmonellosis). [dostęp: 28.07.2021]. Dostępny w Internecie: https://www.webmd.com/food-recipes/food-poisoning/what-is-salmonella.