Jak rozpoznać objawy niedoczynności tarczycy w ciąży i jak można ją leczyć?

29. 11. 2024 · 6 minut czytania

Niedoczynność tarczycy jest chorobą ​rozpowszechnioną wśród polskiej populacji kobiet w wieku rozrodczym. Dowiedz się, jak wpływa na dobrostan płodu.

Aleksandra Furmańczyk
Aleksandra Furmańczyk
Jak rozpoznać objawy niedoczynności tarczycy w ciąży i jak można ją leczyć?

Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza) to choroba charakteryzująca się niedostateczną produkcją hormonów tarczycy w stosunku do potrzeb organizmu. Jej występowanie u kobiety ciężarnej niesie za sobą ryzyko dla zdrowia przyszłej matki oraz negatywnie wpływa na rozwój i dobrostan płodu. Dowiedz się, jak może objawiać się niedoczynność tarczycy w ciąży oraz czym grozi jej późne wykrycie i leczenie. 

Niedoczynność tarczycy w ciąży – kiedy jest rozpoznawana? 

O niedoczynności tarczycy u kobiet w ciąży można mówić wówczas, gdy stężenie hormonu TSH wynosi więcej niż górna granica normy właściwej dla danego trymestru ciąży. TSH, czyli tyreotropina, nie jest hormonem wytwarzanym przez tarczycę, a przez przysadkę mózgową. Odpowiada za pobudzenie tarczycy do produkcji hormonów tarczycowych: T3 (trójjodotyroniny) i T4 (tyroksyny). Podwyższone stężenie TSH koreluje ze zmniejszonym wytwarzaniem hormonów tarczycy. 

Poziom hormonu TSH oraz poziomy wolnych hormonów tarczycowych (fT3 i fT4) oznacza się z próbki krwi. Polskie Towarzystwo Endokrynologiczne zaleca, żeby w poszczególnych trymestrach ciąży wartości mieściły się w następujących przedziałach: 

TRYMESTR CIĄŹY 

TSH (mIU/l) 

FT3 (pmol/l) 

FT4 (pmol/l) 

I 

0.009–3.18 

3,63–6,55 

11,99–21,89 

II 

0,05–3,44 

3,29–5,45 

10,46–16,67 

III 

0,11–3,53 

3,1–5,37 

8,96–17,23 

 

W jawnej niedoczynności tarczycy stwierdza się w badaniach laboratoryjnych podwyższone stężenie TSH oraz obniżone stężenie FT4. Możliwe jest występowanie tzw. utajonej (subklincznej) niedoczynności tarczycy, gdy podwyższonemu stężeniu TSH towarzyszy prawidłowe stężenie FT4. Ten stan u kobiet ciężarnych również będzie wymagał leczenia. 

Sprawdź powiązane kategorie

Co powoduje niedoczynność tarczycy w ciąży? 

Niedoczynność tarczycy może być zdiagnozowana przed ciążą, ale może także rozwinąć się po poczęciu. Główną przyczyną niedoczynności tarczycy populacji polskiej, także u kobiet ciężarnych, jest choroba Hashimoto, czyli przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. Istotą choroby jest produkcja przez układ immunologiczny przeciwciał anty-TPO i anty-Tg, które niszczą komórki tarczycy, doprowadzając do jej niedoczynności. 

Inne przyczyny niedoczynności tarczycy u kobiet ciężarnych w Polsce są zdecydowanie rzadsze i należą do nich m.in.: 

  • Stan po usunięciu tarczycy, 
  • Stan po leczeniu jodem radioaktywnym, 
  • Stan po brachyterapii nowotworów głowy i szyi, 
  • Niewłaściwe stosowanie tyreostatyków w leczeniu nadczynności tarczycy, 
  • Guzy i stany zapalne podwzgórza lub przysadki, 
  • Zapalenie tarczycy, 
  • Niedobór jodu (bardzo rzadki w Polsce, jednak w skali światowej jest najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy u ciężarnych). 

Niedoczynność tarczycy w ciąży – objawy 

Kobiety, które jeszcze przed ciążą chorowały na niedoczynność tarczycy, zwykle wiedzą, na jakie objawy zwracać uwagę i dość szybko      reagują. Rozpoznanie tej choroby po raz pierwszy w ciąży, jedynie na podstawie symptomów, może być nieco problematyczne, ponieważ część z nich bywa      maskowana przez dolegliwości występujące typowo w ciąży. 

Objawy, które mogą sugerować niedoczynność tarczycy to m.in.: 

  • Zmęczenie, osłabienie, zmniejszona tolerancja wysiłku, 
  • Senność, 
  • Przyrost masy ciała, 
  • Stałe uczucie zimna, 
  • Pogorszenie nastroju, 
  • Zaburzenia koncentracji i pamięci, 
  • Depresja, 
  • Zaparcia, 
  • Sucha, łuszcząca się, zimna lub blada skóra, 
  • Przerzedzone, łamliwe i suche włosy, 
  • Niskie tętno, niskie ciśnienie tętnicze krwi. 

Nasilenie objawów jest zmienne – od łagodnych po bardzo ciężkie, które znacznie utrudniają funkcjonowanie. U niektórych kobiet nie stwierdza się żadnych z powyższych objawów, a o niedoczynności tarczycy świadczą jedynie nieprawidłowości w badaniach poziomu hormonów. 

Warto wiedzieć...
W badaniach laboratoryjnych u kobiet ciężarnych z niedoczynnością tarczycy często stwierdza się także niedokrwistość (anemię) i podwyższone stężenie cholesterolu. 

Niedoczynność tarczycy w ciąży – czy mija? 

Niedoczynność tarczycy w ciąży musi być bezwzględnie leczona. Postępowanie to ma na celu ochronę zdrowia zarówno kobiety ciężarnej, jak i płodu. Odpowiednie wyrównanie hormonalne jest niezbędne do zabezpieczenia organizmu i wspierania jego funkcjonowania na poziomie metabolicznym. W wielu przypadkach udaje się wprowadzić kobietę ciężarną w eutyreozę, czyli stan, w którym stwierdza się prawidłowy poziom hormonów tarczycy we krwi. 

Pamiętaj!
Większość pacjentek z niedoczynnością tarczycy stwierdzoną przed ciążą lub w jej trakcie wymaga i będzie wymagało leczenia oraz kontroli poziomu TSH i hormonów tarczycowych do końca życia. 

Niedoczynność tarczycy w ciąży – jak ją leczyć? 

Podstawą leczenia niedoczynności tarczycy jest substytucja hormonalna. Służą do tego preparaty z lewotyroksyną, która wywiera identyczne działanie na organizm, jak naturalnie występujący główny hormon wydzielany przez tarczycę. 

  • Lewotyroksynę należy przyjmować regularnie. Zaleca się, żeby robić to codziennie rano o tej samej porze, około 30-60 minut przed posiłkiem. Ma ona wówczas największą skuteczność. 
  • W ciąży zwiększa się zapotrzebowanie na hormony tarczycy. Kobiety, które już wcześniej miały rozpoznaną niedoczynność tarczycy i przyjmowały lek z lewotyroksyną, powinny niezwłocznie po stwierdzeniu ciąży zwiększyć dawkę o ok. 30%. Konieczna jest kontrola poziomu TSH i ewentualne dalsze zmiany dawkowania leku celem wyrównania hormonalnego. 
  • U kobiet, u których w ciąży po raz pierwszy rozpoznano niedoczynność tarczycy, dąży się do jak najszybszego wyrównania niedoboru. W tym celu przyjmuje się wysokie dawki lewotyroksyny. 

U ciężarnych z rozpoznaną niedoczynnością tarczycy oraz z chorobą Hashimoto w stanie eutyreozy zaleca się suplementację jodu w dawce 150-200 μg/dobę. 

Zalecenia dietetyczne u kobiet w ciąży chorujących na niedoczynność tarczycy są zbliżone do ogólnych zasad racjonalnego żywienia. Dieta przy Hashimoto i innych chorobach tarczycy powinna być dobrze zbilansowana, bogata w zdrowe źródła białek, węglowodanów i tłuszczów. Spożywanie błonnika oraz odpowiednie nawodnienie wspomaga walkę z zaparciami. Warto wzbogacać jadłospisy o produkty zawierające jod, selen, witaminę D i składniki biorące udział w krwiotworzeniu (żelazo, kwas foliowy, witaminę B12). 

Niedoczynność tarczycy w ciąży a dziecko 

Do końca I trymestru ciąży jedynym źródłem hormonów tarczycy dla płodu są hormony pochodzące od matki. Hipotyreoza u przyszłej matki wiąże się więc z dużym obciążeniem dla rozwoju dziecka. 

Jednym z częściej wymienianych powikłań jest obniżenie potencjału intelektualnego dziecka. Nieprawidłowości wahają się od dyskretnego obniżenia IQ po znaczny deficyt inteligencji. Dzieci urodzone przez matki z nieprawidłowym stężeniem hormonów mogą mieć obniżoną sprawność wzrokowo-motoryczną oraz trudności z koncentracją, wysławianiem się i czytaniem. 

Niewyrównana niedoczynność tarczycy niesie również ze sobą ryzyko: 

  • Przedwczesnego porodu i wszystkich konsekwencji wcześniactwa, 
  • Niskiej masy urodzeniowej, 
  • Zespołu zaburzeń oddychania, 
  • Wczesnego zgonu. 
Warto wiedzieć...
Samopoczucie przyszłej matki i obecność lub brak objawów niedoczynności tarczycy w ciąży zwykle nie koreluje ze stanem płodu. Kobieta może czuć się względnie dobrze, ale niedobór hormonów oceniany w badaniach hormonalnych poważnie wpływa na dobrostan płodu. 

Czym grozi niedoczynność tarczycy w ciąży? 

Nierozpoznana i nieleczona niedoczynność tarczycy w ciąży może prowadzić do śpiączki hipometabolicznej, która jest stanem zagrożenia życia. W jej przebiegu pojawia się m.in. znaczne obniżenie temperatury ciała, spadek tętna, znaczne obniżenie poziomu glukozy we krwi, otępienie, a nawet śpiączka i wstrząs. Śpiączka hipometaboliczna może pojawić w efekcie nałożenia się innego schorzenia na niedoczynność tarczycy (np. zapalenie płuc, zakażenie przewodu pokarmowego). 

Kobiety ciężarne z nieleczoną niedoczynnością tarczycy są narażone na powikłania ciąży, takie jak: 

  • Anemia, 
  • Poronienie samoistne, 
  • Poród przedwczesny, 
  • Przedwczesne odklejenie łożyska, 
  • Stan przedrzucawkowy, 
  • Krwotok poporodowy (który może zagrażać życiu). 

Podsumowanie 

Niedoczynność tarczycy w ciąży powinna zostać szybko wykryta i niezwłocznie leczona. Pamiętaj o poddawaniu się regularnym badaniom laboratoryjnym. Mogą one wykazać nieprawidłowości w pracy tarczycy nawet wówczas, gdy nie odczuwasz jeszcze z tego tytułu żadnych objawów. Leczenie niewydolności tarczycy lewotyroksyną oraz częste monitorowanie poziomu TSH i hormonów tarczycowych są kluczowe do zapobiegania wystąpienia powikłań matczynej hipotyreozy u dziecka. 

Źródła:

  1. Bręborowicz G.H. (red.), Położnictwo, wyd. III, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa, 2020
  2. Kowalska A., Niedoczynność tarczycy podczas ciąży, Medycyna po Dyplomie, 04.2017, https://podyplomie.pl/medycyna/26571,niedoczynnosc-tarczycy-podczas-ciazy, [dostęp: 07.11.2024 r.]
  3. Lewiński A., Płaczkiewicz-Jankowska E., Niedoczynność tarczycy, https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.9.1., [dostęp: 07.11.2024 r.]
  4. Gietka-Czernel M., Choroby tarczycy a ciąża, Ginekologia po Dyplomie, 02.2013, https://podyplomie.pl/ginekologia/14756,ciaza-a-choroby-tarczycy, [dostęp: 07.11.2024 r.]

    Hubalewska-Dydejczyk A., Ruchała M., Trofimiuk-Müldner M., Thyroid diseases in pregnancy: guidelines of the Polish Society of Endocrinology, Endokrynologia Polska, 2021, https://journals.viamedica.pl/endokrynologia_polska/article/view/EP.a2021.0089/64652, [dostęp: 07.11.2024 r.]

  5. Hubalewska-Dydejczyk A., Ruchała M., Trofimiuk-Müldner M., Thyroid diseases in pregnancy: guidelines of the Polish Society of Endocrinology, Endokrynologia Polska, 2021, https://journals.viamedica.pl/endokrynologia_polska/article/view/EP.a2021.0089/64652, [dostęp: 07.11.2024 r.]

Więcej artykułów na ten temat

O autorze
Aleksandra Furmańczyk
Aleksandra Furmańczyk
Jestem lekarką w trakcie stażu podyplomowego, który odbywam w 4. Wojskowym Szpitalu Klinicznym we Wrocławiu. Od lat pasjonuję się tematyką zdrowia i medycyny. Zawodowo będę starała się o wybór specjalizacji zabiegowej. Interesują mnie w szczególności otolaryngologia, chirurgia ogólna oraz chirurgia dziecięca. W wolnym czasie uprawiam jogę i z dużym zapałem powiększam swoją kolekcję roślin doniczkowych.
Przeczytaj więcej od tego autora
O autorze
Aleksandra Furmańczyk
Aleksandra Furmańczyk
Jestem lekarką w trakcie stażu podyplomowego, który odbywam w 4. Wojskowym Szpitalu Klinicznym we Wrocławiu. Od lat pasjonuję się tematyką zdrowia i medycyny. Zawodowo będę starała się o wybór specjalizacji...
Przeczytaj więcej od tego autora

checkout.warnings.Notice