Pierwszy trymestr ciąży − wszystko, co powinnaś wiedzieć, by zadbać o siebie i dziecko
Na teście ciążowym pojawiły się 2 kreski? Teraz musisz szczególnie o siebie dbać. O czym pamiętać? Czego unikać? Co powinno Cię zaniepokoić? Dowiedz się więcej!

Spis treści
- Ile trwa pierwszy trymestr ciąży?
- Pierwszy trymestr ciąży – co warto wiedzieć o rozwoju dziecka?
- Pierwszy trymestr ciąży – typowe objawy i dolegliwości
- Jakie badania wykonać w pierwszym trymestrze ciąży?
- Leki zabronione w pierwszym trymestrze ciąży
- Jak dbać o siebie w pierwszym trymestrze ciąży?
- Podróżowanie w pierwszym trymestrze ciąży
- Współżycie w pierwszym trymestrze ciąży
- Jak spać w ciąży w pierwszym trymestrze?
- Podsumowanie
Ciąża to wyjątkowy czas przepełniony szczęściem i ekscytacją, ale również obawami i niepewnością – zwłaszcza podczas oczekiwania narodzin pierwszego potomka. Wyjaśniamy, jakie zmiany zachodzą w organizmie matki i dziecka oraz jak dbać o siebie w pierwszym trymestrze ciąży.
Ile trwa pierwszy trymestr ciąży?
Pierwszy trymestr ciąży rozpoczyna się 1. dnia ostatniej miesiączki poprzedzającej zapłodnienie i trwa do 13. tygodnia ciąży. Dla wielu osób informacja, że ciąży nie liczy się od momentu poczęcia, ale właśnie od dnia ostatniego okresu, jest zaskakująca. Wyjaśnienie jest prozaiczne – zdecydowanie łatwiej ustalić dokładny czas menstruacji niż zbliżenia, które zakończyło się zapłodnieniem.

Pierwszy trymestr ciąży – co warto wiedzieć o rozwoju dziecka?
W I trymestrze ciąży kształtują się wszystkie najważniejsze układy dziecka: pokarmowy, wydzielniczy i krążenia. W okolicach 5. tygodnia zaczyna bić serduszko. Do 13. tygodnia maluch ma już dobrze rozwinięte kończyny oraz twarz. Pod koniec pierwszego trymestru płód staje się coraz bardziej ruchliwy: porusza nóżkami i rączkami, zaciska dłonie w pięść, ssie kciuk – „akrobacje” malucha, choć jeszcze nie odczuwalne dla mamy, można zaobserwować podczas badania USG.
Pierwszy trymestr ciąży – typowe objawy i dolegliwości
Pierwszy okres ciąży to czas gwałtownych zmian hormonalnych. Wyrzut hormonów, które warunkują prawidłowy rozwój ciąży, może niestety powodować nieprzyjemne dolegliwości dla kobiety spodziewającej się dziecka:
- Mdłości i wymioty,
- Zaparcia,
- Zmęczenie,
- Tkliwość piersi,
- Zmienny apetyt,
- Zawroty głowy i omdlenia,
- Częstsze oddawanie moczu,
- Wahania nastroju.
Kiedy kończy się pierwszy trymestr ciąży, większość dokuczliwych objawów zanika. Jeśli jednak dolegliwości są trudne do wytrzymania i znacząco wpływają na jakość życia, warto wypróbować leki na mdłości w ciąży i leki na zaparcia i wzdęcia w ciąży. Przed sięgnięciem po jakiekolwiek preparaty, należy jednak skonsultować się z lekarzem prowadzącym.

Sprawdź popularne kategorie
Jakie badania wykonać w pierwszym trymestrze ciąży?
Kalendarz badań w ciąży, w pierwszym jej trymestrze, obejmuje zarówno badania laboratoryjne, jak i USG. Zwykle już podczas wizyty potwierdzającej ciążę ginekolog zleca szereg badań z krwi, m.in.:
- Oznaczenie grupy krwi (w celu oceny ryzyka konfliktu serologicznego),
- Morfologię krwi (rutynowe badanie, pozwalające wykryć anemię i stan zapalny),
- Oznaczenie poziomu glukozy na czczo (w celu oceny ryzyka rozwoju cukrzycy),
- Oznaczenie poziomu TSH (zbyt wysoki poziom może świadczyć o niedoczynności tarczycy – wtedy należy jak najszybciej podjąć interwencję, ponieważ niewyrównany poziom TSH znacząco zwiększa ryzyko poronień),
- Test WR (badanie w kierunku kiły),
- Oznaczenie HBs i HCV (badania w kierunku wykrycia zapaleń wątroby typu B i C),
- Test HIV,
- Badania w kierunku przebytych zakażeń: toksoplazmozy, cytomegalii, różyczki.
Początkowy okres ciąży to również czas na USG pierwszego trymestru, nazywane również badaniem prenatalnym pierwszego trymestru. Należy je wykonać między 11. a 14. tygodniem ciąży. Badanie to pozwala oszacować wiek ciążowy (u kobiet z nieregularnymi cyklami wiek wyznaczony na podstawie ostatniej miesiączki może być niedokładny). Przede wszystkim jednak badanie to wykonuje się w celu oceny ryzyka wystąpienia wad rozwojowych i nieprawidłowości genetycznych u płodu.
Badania prenatalne pierwszego trymestru, poza USG, obejmują jeszcze tzw. test podwójny. W analizie tej, wykonywanej z surowicy krwi matki, ocenia się poziom dwóch białek: PAPP-A i beta-HCG. Połączenie tego badania z parametrami z USG pozwala z większą dokładnością ocenić ryzyko wystąpienia wad wrodzonych u dziecka. Nieinwazyjne badania prenatalne mówią wyłącznie o ryzyku pewnych zaburzeń. Aby je potwierdzić – bądź wykluczyć – konieczne jest przeprowadzenie badań inwazyjnych: amniopunkcji, kardocentezy lub biopsji kosmówki.
Leki zabronione w pierwszym trymestrze ciąży
Każdy lek przyjmowany w okresie ciąży warto skonsultować z lekarzem prowadzącym. Do leków, których zdecydowanie należy unikać (ze względu na potwierdzone niekorzystne działanie na rozwój ciąży lub płodu), zaliczają się:
- Niesteroidowe leki przeciwzapalne (m.in. ibuprofen, diklofenak). Jeśli będąc w ciąży, zmagasz się z przeziębieniem, sprawdź inne preparaty na odporność w ciąży,
- Leki przeciwtrądzikowe (izotretynoina),
- Niektóre antybiotyki (tetracykliny, chloramfenikol),
- Niektóre leki przeciwpadaczkowe,
- Leki nasenne i uspokajające,
- Metotreksat (stosowany w chorobach autoimmunologicznych),
- Leki hormonalne.
W stosunku do większości leków zestawia się korzyści, które może przynieść jego stosowanie z ryzykiem, jakie za sobą niesie. Gdy korzyści są większe niż zakładane ryzyko, lekarz może zadecydować o przepisaniu danej terapii.

Jak dbać o siebie w pierwszym trymestrze ciąży?
Jak przetrwać trudy początkowego okresu ciąży? Co jest zabronione w pierwszym trymestrze ciąży, a z czego wcale nie trzeba rezygnować? Przyjrzyjmy się!
Dieta w pierwszym trymestrze ciąży
Co jeść w pierwszym trymestrze ciąży? Krótko mówiąc – to, co jest zdrowe! Dieta powinna bazować na pełnowartościowej, nieprzetworzonej żywności: warzywach, owocach, chudym mięsie, nabiale, zdrowych tłuszczach i produktach pełnoziarnistych. Posiłki powinny być dobrze zbilansowane.
- A czego nie jeść w ciąży? Przede wszystkim produktów surowych: tatara, krwistych befsztyków, sushi (wersja z pieczoną rybą jest bezpieczna), surowych jaj. Ze względu na ryzyko zakażenia Listerią nie zaleca się spożywania niepasteryzowanych serów pleśniowych. Odradza się również produkty wysoko przetworzone, bogate w tłuszcze trans, sztuczne dodatki i cukry proste. Bezwzględnie należy rzucić palenie i zrezygnować z picia alkoholu.
- Brak apetytu w pierwszym trymestrze to bolączka wielu kobiet – związany jest zwykle z wymiotami, nudnościami i mdłościami. Jak sobie z nim radzić? Przede wszystkim należy zadbać o odpowiednie nawodnienie i dzielenie posiłków na mniejsze porcje, za to spożywane częściej. Pomocne może być również picie herbaty z imbirem.
Witaminy w pierwszym trymestrze
Większość lekarzy zaleca witaminy dla kobiet w ciąży w postaci preparatów wielowitaminowych. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników szczególny nacisk kładą jednak na przyjmowanie żelaza, kwasu foliowego, witaminy D, kwasu DHA i jodu. Niemniej nie oznacza to, że każda ciężarna powinna przyjmować je wszystkie. Jeśli chodzi o foliany, to zgodnie z obecnymi zaleceniami ekspertów PTGiP kobietom w pierwszym trymestrze ciąży zaleca się dawkę 400-800 µg 5-MTHF (aktywnego kwasu foliowego) na dzień.

Ćwiczenia w pierwszym trymestrze ciąży
Wszystkie kobiety w ciąży, u których nie występują przeciwwskazania zdrowotne, powinny regularnie się ruszać. Aktywność fizyczna w pierwszym trymestrze ciąży wspiera zachowanie prawidłowej masy ciała, przygotowuje ciało do porodu oraz zmniejsza ryzyko powikłań ciążowych.
Trening w pierwszym trymestrze ciąży powinien obejmować spokojne spacery i marsze, wiele kobiet czerpie przyjemność z uprawiania jogi. Warto również wykonywać ćwiczenia oddechowe, które nie tylko redukują stres, ale również przygotowują ciało do porodu. A co z bieganiem w ciąży? Jeśli nie występują przeciwwskazania, a kobieta ma doświadczenie z uprawianiem tego sportu, może bezpiecznie kontynuować rutynę.
Stres w pierwszym trymestrze
Na co jeszcze uważać w pierwszym trymestrze ciąży? Na dobrostan psychiczny. Stres w ciąży i zaburzenia nastroju, których źródłem mogą być wahania hormonalne, lęk przed zbliżającym się porodem i zmianami życiowymi oraz obawy o zdrowie własne i maluszka, może negatywnie wpływać na przebieg ciąży.
Nie wstydź się prosić o pomoc. W ukojeniu nerwów mogą pomóc:
- Odpoczynek i techniki relaksacyjne,
- Grupy wsparcia,
- Realizacja zainteresowań,
- Aromaterapia i niektóre zioła w ciąży,
- Wsparcie psychologa lub psychoterapeuty.
Pielęgnacja skóry w pierwszym trymestrze
Zmiany hormonalne mogą negatywnie wpływać na kondycję skóry, która staje się bardziej podatna na powstawanie niedoskonałości i podrażnień. Wiele kobiet zmaga się również z suchością skóry. Jak powinna wyglądać pielęgnacja w początkowym okresie ciąży?
- Wybieraj łagodne kosmetyki, bez substancji silnie drażniących,
- Pamiętaj o ochronie przeciwsłonecznej,
- Stosuj produkty silnie nawilżające,
- Postaw na minimalizm – im więcej kosmetyków, tym większe ryzyko podrażnień.
Pierwszy trymestr ciąży to doskonały moment na wdrożenie rutyny zapobiegającej rozstępom na brzuchu i piersiach. Wybieraj kosmetyki przeznaczone specjalnie do tego celu, miłośniczki naturalnych rozwiązań mogą stosować olej ze słodkich migdałów.
Sprawdź, czego unikać w ciąży.
Podróżowanie w pierwszym trymestrze ciąży
O ile ciąża nie jest zagrożona, podróżowanie w pierwszym trymestrze ciąży jest bezpieczne. Decydując się na jazdę samochodem, pamiętaj o regularnych przerwach na rozprostowanie nóg i pobudzenie krążenia. Wybierając samolot, staraj się unikać lotów długodystansowych. Podczas podróży pamiętaj o nawadnianiu. Miej również przy sobie zdrowe przekąski oraz wszystkie leki i suplementy zalecone przez lekarza. Pamiętaj o wygodnym, przewiewnym stroju, nieuciskającym brzucha. Przed wyjazdem sprawdź, gdzie mieści się najbliższy szpital położniczy.

Współżycie w pierwszym trymestrze ciąży
W fizjologicznej ciąży współżycie nie jest przeciwwskazane, jednak zmiany hormonalne mogą zmniejszać libido. Wiele par unika seksu, bojąc się, że zbliżenie może być niebezpieczne dla dziecka. Tak nie jest, a relacje intymne w tym wyjątkowym czasie wzmacniają więź między partnerami oraz niwelują stres. Aby zmniejszyć ryzyko infekcji intymnych, można rozważyć używanie prezerwatyw. W przypadku pojawienia się bólu brzucha czy krwawienia po stosunku należy skontaktować się z lekarzem.
Jak spać w ciąży w pierwszym trymestrze?
Ciąża wielu kobietom kojarzy się z bezsennością. W późniejszych jej okresach główną przyczyną uniemożliwiającą relaksujący wypoczynek w nocy jest rosnący brzuch i trudności z przyjęciem wygodnej pozycji. W pierwszym trymestrze dokuczliwe mogą być nocne wycieczki do toalety.
- W jakiej pozycji spać? Początkowo każda pozycja jest bezpieczna dla dziecka. W późniejszych etapach ciąży należy unikać spania na brzuchu i na plecach.
- W lepszym wysypianiu się może pomóc wykształcenie prawidłowych nawyków. Spać należy w dobrze przewietrzonym, zaciemnionym i chłodnym pomieszczeniu. Warto chodzić spać i budzić się o stałych porach, a leżąc w łóżku unikać korzystania z telefonu czy komputera.

Podsumowanie
Okazuje się, że wbrew „złotym radom” głoszonym przez pokolenie naszych babć, pierwszy trymestr ciąży nie wymaga całkowitej rezygnacji z dotychczasowego życia. Jeśli ciąża rozwija się fizjologicznie, można pracować, podróżować, uprawiać sport i realizować swoje pasje. Dla zdrowia własnego oraz dziecka należy jednak dać sobie czas na odpoczynek i regenerację, a także pamiętać o zdrowej diecie, regularnych wizytach u lekarza oraz badaniach kontrolnych, a także przyjmowaniu zaleconych leków i suplementów diety.
Źródła:
- Pregnancy diet: Focus on these essential nutrients, https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/pregnancy-week-by-week/in-depth/pregnancy-nutrition/art-20045082 (dostęp: 16.12.2024 r.)
- Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące suplementacji u kobiet ciężarnych, Ginekologia i Perinatologia Kliniczna 2020, 5(4), 170–181.
- Stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w zakresie suplementacji folianów oraz warunków stosowania dodatkowej suplementacji choliny i witamin B6 i B12 w okresie przedkoncepcyjnym, ciąży i połogu, https://ptgin.pl/artykul/stanowisko-ekspertow-polskiego-towarzystwa-ginekologow-i-poloznikow-w-zakresie (dostęp: 16.12.2024 r.)