Kolendra – zastosowanie, działanie, właściwości

Kolendra to roślina o wyjątkowym aromacie i bogatym smaku, wykorzystywana w kuchni różnych kultur. Co ciekawe, jest nie tylko dodatkiem smakowym do potraw, ale również skarbnicą właściwości zdrowotnych. W artykule odkryjemy tajemnicę kolendry, opiszemy jej działanie oraz zastosowanie w medycynie naturalnej i tradycyjnej.

Ciekawostki i pochodzenie kolendry

Zielonolistne zioło, do złudzenia przypominające znaną w Polsce natkę pietruszki. Tak w skrócie można opisać kolendrę. Jest to jak najbardziej prawidłowe skojarzenie, ponieważ obie rośliny są z wyglądu niemal identyczne. To, co je różni to smak i zapach, których nie sposób pomylić. Liście kolendry charakteryzują się wyrazistym, anyżowo-cytrusowym smakiem i aromatem, podczas gdy w natce pietruszki można wyczuć nutę goryczki i słony posmak. Bliższy kontakt z kolendrą nie pozostawia wątpliwości, że mamy do czynienia z rośliną orientalną.

Kolendra (Coriandrum sativum) jest rośliną z gatunku selerowatych, wykorzystywaną jako przyprawa i wszechstronny surowiec zielarski. Pochodzi z regionu Morza Śródziemnego i Azji Południowej. Najpopularniejszym gatunkiem uprawnym jest kolendra siewna (Coriandrum sativum L.), jednak można ją również spotkać jako gatunek dziki (Coriandrum tordylium). Co ciekawe, jej dobroczynne właściwości znane są od tysięcy lat – nasiona rośliny znaleziono w grobowcach egipskich faraonów, a starożytni Rzymianie zabierali je ze sobą na kampanie i używali jako doraźny środek do ran, wrzodów na ciele i pobudzania apetytu.

• W medycynie ludowej kolendra była stosowana w przypadku różnych dolegliwości, takich jak problemy trawienne, niestrawność i bóle brzucha.
• W niektórych kulturach kolendrę uważa się za afrodyzjak, który ma wpływ na poprawę libido i zwiększenie pożądania seksualnego.
• W krajach anglojęzycznych często używa się nazw „coriander” na określenie całej rośliny oraz „cilantro” na określenie jej liści.
• Niedojrzała roślina wydziela charakterystyczny zapach kojarzony z pluskwami, który znika w trakcie dojrzewania. Cechę tę odzwierciedla nazwa zioła – Coriandrum to z greckiego koris, czyli pluskwa.
• Choć najczęściej kojarzymy kolendrę w postaci świeżych lub suszonych liści stosowanych jako przyprawa, to warto wiedzieć, że jadalną częścią są również aromatyczne owoce, będące obecnie znanym surowcem wykorzystywanym w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym.

Kolendra – właściwości lecznicze

Właściwości prozdrowotne kolendry wynikają bezpośrednio z zawartości substancji aktywnych. A tych jest naprawdę dużo! Jeśli więc do tej pory traktowałeś roślinę wyłącznie jako aromatyczną przyprawę do dań kuchni azjatyckiej, koniecznie zobacz, ile dobra skrywa.

Szerokie spektrum bioaktywnych związków zawartych w roślinie przekłada się na właściwości lecznicze kolendry, przez co jest jednym z najbardziej cenionych ziół medycyny ajurwedyjskiej oraz tradycyjnej.

• Zawarte w kolendrze polifenole i flawonoidy wykazują silne właściwości antyoksydacyjne, zdolne do neutralizacji wolnych rodników i redukcji stresu oksydacyjnego w organizmie.
• Olejki eteryczne obecne w kolendrze odpowiadają za jej działanie przeciwzapalne, poprzez modulację mediatorów zapalnych i hamowanie reakcji zapalnych w tkankach, dlatego może działać wspomagająco w przypadku reumatyzmu, czyli reumatycznego zwyrodnienia stawów.
• Olejki wykazują również działanie uspokajające, pozytywnie wpływając na układ nerwowy.
• Kolendra wykazuje aktywność immunostymulującą, wspierając układ odpornościowy i wzmacniając odporność organizmu na infekcje.
• Wpływ kolendry na układ pokarmowy związany jest z obecnością związków takich jak linalool, limonen czy estragol, o działaniu korelującym z poprawą procesów trawienia, łagodzeniem bólów brzucha i nudności po jedzeniu, redukcją wzdęć i usuwaniem gazów. Sprawdź również dietę na wzdęcia.
• Kolendra może być również wsparciem dla osób z zaburzeniami metabolicznymi, ponieważ oddziałuje na poziom glukozy we krwi i lipidów. Substancje bioaktywne w kolendrze wpływają na metabolizm glukozy i lipoprotein, co skutkuje poprawą kontroli glikemii i obniżeniem poziomu cholesterolu. Zobacz leki na cholesterol.
• Dostarcza organizmowi niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania witamin oraz składników mineralnych. Zobacz również wapń w tabletkach, cynk w tabletkach i potas w tabletkach.

Kolendra znalazła szerokie zastosowanie w farmakologii i suplementacji. Co istotne, w dostępnych preparatach występuje w różnej postaci:

• Kolendrosan R51 suplement diety z olejkiem z nasion kolendry,
• Żurawina + kolendra suplement diety, tabletki z ekstraktem z liści kolendry siewnej,
• Verdin Fix z zieloną herbatą suplement diety z suszonym owocem kolendry siewnej,
• Raphacholin fix herbata ziołowa na dobre trawienie z suszonym owocem kolendry siewnej.

Suplementy z kolendrą mogą być stosowane wyłącznie jako dodatek do diety. Przed zastosowaniem kolendry zaleca się rozmowę z lekarzem, aby uniknąć potencjalnych interakcji. Należy pamiętać, że każdy organizm może reagować inaczej na składniki suplementu. Jeśli pojawiają się jakiekolwiek niepożądane efekty, trzeba przerwać stosowanie i skonsultować się z lekarzem.

Kolendra w kosmetyce

Surowcem wykorzystywanym w przemyśle kosmetycznym jest głównie olejek pozyskiwany z dojrzałych owoców kolendry.

• Jego intensywny i unikalny zapach, łączący nuty korzenne, cytrusowe i ziołowe, znajduje zastosowanie między innymi w produkcji perfum, nadając kompozycjom niepowtarzalny charakter. Aromat ten doskonale harmonizuje z innymi składnikami, zwłaszcza z olejkami cytrusowymi, drzewnymi i przyprawowymi, potęgując subtelność, dynamizm i oryginalność perfum.
• Olejek z kolendry stosuje się również w produktach do pielęgnacji jamy ustnej. Jego naturalne właściwości antybakteryjne i przeciwzapalne wspierają utrzymanie higieny jamy ustnej oraz redukują nieprzyjemne zapachy. Dodatkowo działa kojąco na podrażnienia błon śluzowych, wspomagając zdrowie dziąseł.

Jakie inne zastosowania znajduje kolendra w kosmetyce? Jej właściwości wykorzystywane są między innymi w olejkach eterycznych, wyciągach lub hydrolatach, w których odpowiada za:

• łagodzenie stanów zapalnych,
• leczenie trądziku i regulacja pracy gruczołów łojowych,
• nawilżenie i odżywienie skóry,
• usuwanie zanieczyszczeń i toksyn,
• przeciwdziałanie starzeniu się skóry.

Kolendra – zastosowanie w kuchni

Co ciekawe, wszystkie części kolendry są jadalne, jednak na potrzeby eksperymentów kulinarnych wykorzystuje się głównie świeże liście i wysuszone owoce rośliny.

• Dlaczego świeże liście są najlepsze? Ponieważ obróbka termiczna lub suszenie sprawiają, że tracą swój orientalny, intensywny smak i zapach. Najlepszym sposobem na stały dostęp do aromatycznej przyprawy jest więc własna roślinka, hodowana w doniczce na kuchennym parapecie.
• Świeże liście kolendry mają intensywny zapach anyżu i doskonałe uzupełnienie dla różnorodnych sals. Są nieodzownym składnikiem słynnego meksykańskiego guacamole.

• W sałatkach łączą się harmonijnie z owocami oraz dodatkami o kwaśnym i pikantnym charakterze, dodając im unikalnego aromatu.
• Sprawdzą się jako dodatek do potraw mięsnych, takich jak gulasze i farsze z mięsa mielonego, bulionów i zup jarzynowych.
• Wzbogacą potrawy z bakłażanem, marchewką, papryką, pomidorem, ogórkiem, a także dania na bazie kasz i ryżu.

• Wysuszone owoce kolendry zachwycają swoim wyrazistym aromatem, który jest cytrusowy, podobny do pomarańczy, z delikatnymi nutami korzennymi i pieprzowo-balsamicznymi.

• Są powszechnie używane jako przyprawa w kuchni indyjskiej, stanowiąc istotny składnik przypraw curry, garam masala i tandoori oraz innych mieszanek.
• Doskonale komponują się z orientalnymi sosami, zupami, daniami ze strączków, warzyw kapustnych i korzeniowych.
• Pasują także do potraw meksykańskich i arabskich, w szczególności do dań z jagnięciny, koźliny, dziczyzny, kurczaka oraz ryb.
• Wyjątkowy smak przyprawy można wyeksponować w wielu wypiekach, takich jak piernik, ciasto marchewkowe czy domowe pieczywo.

Kolendra a alergia

Reakcje alergiczne na kolendrę są niezwykle rzadkie i dotyczą głównie osób uczulonych na rośliny z rodziny selerowatych, takie jak koper włoski, koperek czy kminek. Alergia może objawiać się swędzeniem ust, pokrzywką, obrzękiem naczynioruchowym czy nawet astmą. Z kolei kontakt skóry z kolendrą może powodować świąd i podrażnienie.

Kolendra w ciąży

Kolendra w formie przyprawy może być bezpiecznie stosowana przez kobiety ciężarne. Kontrowersje budzi przyjmowanie preparatów zawierających kolendrę w okresie ciąży i laktacji ze względu na ograniczoną liczbę badań naukowych potwierdzających ich bezpieczeństwo, w związku z czym zaleca się ostrożność. Zdrowie matki oraz rozwijającego się płodu są najważniejsze, dlatego decyzje dotyczące suplementacji powinny być podejmowane w oparciu o indywidualne potrzeby i po uprzedniej konsultacji z lekarzem lub farmaceutą.

Kolendra – przeciwwskazania

Przeciwwskazania dotyczące stosowania preparatów z kolendrą siewną obejmują:

• Nadwrażliwość na owoce kolendry oraz alergię na samą roślinę lub linalol – składnik znajdujący się w kolendrze,
• Ciążę i okres laktacji,
• Przyjmowanie leków stosowanych przy nadciśnieniu.

Kolendra – skutki uboczne

Preparaty na bazie kolendry, jak i świeża roślina uznawane są ogólnie za bezpieczne, jednak jak w przypadku większości substancji, warto zachować ostrożność.

• Długotrwałe spożywanie preparatów z kolendry może wiązać się z ryzykiem niedoboru witamin z grupy B, z uwagi na obecność czynnika antywitaminowego.
• Nadmierne spożycie owoców kolendry może wywoływać mdłości i ból głowy.
• Z kolei podczas stosowania olejku kolendrowego zewnętrznie, warto pamiętać o ryzyku wystąpienia kontaktowych reakcji alergicznych i fotodermatoz, co oznacza, że skóra może być bardziej wrażliwa na promieniowanie słoneczne.

Podsumowanie

Kolendra to roślina o wyjątkowych właściwościach i wszechstronnym zastosowaniu. Jej aromatyczne owoce i liście stanowią popularną przyprawę w kuchni, dodając potrawom unikalnego smaku i aromatu. Zioło ma także wartościowe właściwości lecznicze. Zawarte w kolendrze składniki, takie jak witaminy, minerały, olejki eteryczne i flawonoidy, przyczyniają się do jej działania wzmacniającego i oczyszczającego organizm. Kolendra wspiera układ trawienny, łagodzi bóle i zapalenia, a także poprawia stan skóry. Odpowiednio wyważone korzystanie z dobrodziejstw rośliny dostarcza przyjemność kubkom smakowym, ale też szeregu korzyści dla zdrowia i urody.

Źródła:

1. Wangensteen, H., Samuelsen, A. B., & Malterud, K. E. (2004), Antioxidant activity in extracts from coriander, Food chemistry, 88(2), 293-297
2. S. Thakur, I. Kumari, S. Chaudhary, Madhusudan S, H. Kaurav, Gitika Chaudhary * Shuddhi Ayurveda, J. Sikho Lifecare Pvt. Ltd. Zirakpur, Punjab, India, Coriander (Coriandrum Sativum): A common indian traditional spice and ayurvedic remedic, https://ijrap.net/admin/php/uploads/2565_pdf.pdf [dostęp 02.08.2023]
3. P.Y.Y. Wong, D.D. Kitts, Studies on the dual antioxidant and antibacterial properties of parsley (Petroselinum crispum) and cilantro (Coriandrum sativum) extracts, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0308814605004073 [dostęp 12.08.2023 r.]
4. M. Kozłowska, M. Ziarno, Kolendra – skład i zastosowanie, http://www.postepyfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2014/11/pf_2012_108-112.pdf [dostęp 02.08.2023 r.]
5. G.A. Burdock, I.G. Carabin, Safety assessment of coriander (Coriandrum sativum L.) essential oil as a food ingredient, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19032971/ [dostęp 02.08.2023 r.]