RTG klatki piersiowej − co może powiedzieć o Twoim zdrowiu?

RTG klatki piersiowej to podstawowe badanie wykorzystywane w diagnostyce chorób płuc. Nie wymaga specjalnego przygotowania i jego wykonanie trwa zaledwie chwilę, a może dostarczyć szeregu istotnych informacji na temat struktur zlokalizowanych w obrębie klatki piersiowej. Kiedy wykonuje się radiogram klatki piersiowej i co można z niego wywnioskować?

RTG klatki piersiowej ­ co to jest?

Tzw. rentgen klatki piersiowej to podstawowe i jedno z najważniejszych badań obrazowych używanych w diagnostyce schorzeń układu oddechowego. Obraz otrzymuje się przy użyciu promieni rentgenowskich (promienie X), które przechodzą przez ciało pacjenta. Różne tkanki w różnym stopniu absorbują promieniowanie rentgenowskie, co ma swoje odzwierciedlenie na widocznym obrazie.

Rentgen klatki piersiowej może dostarczyć wiele ważnych informacji na temat struktur zlokalizowanych w jej obrębie: płuc, dróg oddechowych, serca czy żeber. Pamiętaj, że w wielu sytuacjach istotny jest nie tylko sam w sobie obraz RTG klatki piersiowej, ale także porównanie go z wcześniej wykonywanymi badaniami.

Sprawdź też, jakie badania wykonywać po 60. roku życia.

RTG klatki − jak wygląda prześwietlenie płuc?

RTG klatki piersiowej nazywane bywa potocznie także prześwietleniem klatki piersiowej (choć w rzeczywistości ta nazwa nie jest do końca poprawna).

Standardowo RTG klatki piersiowej wykonuje się w 2 projekcjach:

• tylno-przedniej (PA) − stoisz przodem do kliszy rentgenowskiej, a źródło promieniowania, czyli lampa rentgenowska, znajduje się za Tobą,
• bocznej − stoisz bokiem.

Sprawdź też objawy zapalenia płuc.

Dzięki temu lekarz dokładnie może przyjrzeć się strukturom zlokalizowanym w klatce i ocenić wygląd tych części płuc, które w projekcji tylno-przedniej są słabiej widoczne. Czasami, jeśli zachodzi taka potrzeba, można wykonać zdjęcie w projekcjach dodatkowych, np. rentgen szczytów płuc.

Rentgen klatki piersiowej wykonuje się typowo w pozycji stojącej, przy zatrzymaniu oddychania na szczycie fazy wdechowej. Jednakże w niektórych sytuacjach badanie można przeprowadzić także na szczycie wydechu (np. w przypadku podejrzenia odmy opłucnowej, czy ciała obcego i tzw. pułapki powietrznej). U ciężko chorych pacjentów w złej kondycji fizycznej RTG wykonuje się na łóżku w pozycji leżącej, w projekcji przednio-tylnej. Warto jednak pamiętać, że wartość takiego badania jest mniejsza.

Badanie nie wymaga od Ciebie specjalnego przygotowania. Przed badaniem podpisujesz jedynie zgodę na jego wykonanie i poświadczasz, że nie jesteś w ciąży. Personel poprosi Cię o rozebranie się od pasa w górę.

W trakcie badania możesz otrzymać osłonę na najbardziej wrażliwe części ciała. Dostaniesz też instrukcje od personelu, w jaki sposób stanąć, jak ustawić barki, gdzie położyć dłonie i kiedy oddychać. Ważne, żeby stać symetrycznie, równomiernie przycisnąć klatkę piersiową do kliszy i zatrzymać oddech na szczycie maksymalnego wdechu.

Pamiętaj także, że w trakcie badania nie możesz wykonywać żadnych ruchów. Prawidłowa postawa i zastosowanie się do poleceń jest bardzo istotne. Rotacja ciała czy nieodpowiednie ustawienie sylwetki może znacznie utrudniać interpretację obrazu, a nawet prowadzić do błędnych wniosków. Podobnie, wykonanie zdjęcia na wydechu lub niepełnym wdechu prowadzi do zmian w obrazie i utrudnia interpretację.

Cała procedura wykonania radiogramu klatki piersiowej trwa kilka − kilkanaśnie minut. Samo wykonanie zdjęcia RTG − ułamek sekundy.

Sprawdź też, co oznacza ból płuc przy oddychaniu.

Obecnie powszechnie korzysta się z zapisu wyniku w formie cyfrowej. Lekarz ocenia obraz na monitorze komputera, a Ty możesz otrzymać swój wynik nagrany na płycie CD.

Radiogram przeglądowy klatki piersiowej − wskazania 

RTG klatki piersiowej to badanie szybkie, proste, niebolesne, szeroko dostępne i niewymagające specjalnego przygotowania pacjenta. Równocześnie jest badaniem bardzo wartościowym i stanowi podstawę diagnostyki obrazowej wielu chorób pulmonologicznych.

Jakie są podstawowe wskazania do wykonania RTG klatki piersiowej?

• objawy ze strony układu oddechowego, np. kaszel, duszność, odpluwanie plwociny,
• objawy ze strony układu sercowo-naczyniowego,
• ocena ewolucji zmian wcześniej zaobserwowanych w radiogramie klatki piersiowej,
• ocena obrazu przed planowanym zabiegiem chirurgicznym w obrębie klatki piersiowej,
• ocena stopnia zaawansowania nowotworów zlokalizowanych w obrębie klatki piersiowej,
• ocena obrazu płuc i układu sercowo-naczyniowego przed planowanym zabiegiem chirurgicznym wykonywanym z innego powodu,
• okresowa ocena obrazu u pacjentów po operacjach i zabiegach inwazyjnych w obrębie klatki piersiowej,
• ocena obrazu po wprowadzeniu narzędzi stosowanych w leczeniu (np. rurki intubacyjnej, cewnika naczyniowego),
• ocena ewentualnych zmian pourazowych,
• okresowe badania u osób zupełnie zdrowych, np. do pracy.

Sprawdź też, o czym świaczy kłucie w mostku.

Przykładowe choroby i stany, których podejrzenie skłania do wykonania RTG klatki piersiowej, obejmują:

• ostrą i przewlekłą niewydolność oddechową,
• nowotwory płuc i podejrzenie zmian przerzutowych z innych narządów,
• guzy i torbiele śródpiersia,
• zapalenie płuc,
• przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP),
• astmę,
• rozstrzenie oskrzeli,
• mukowiscydozę,
• choroby śródmiąższowe płuc (np. sarkoidozę, pylice, alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych),
• gruźlicę,
• obecność płynu w jamie opłucnej,
• odmę (opłucnową, śródpiersiową, podskórną),
• zmiany pourazowe (np. złamanie żebra),
• niektóre choroby sercowo- naczyniowe.

Sprawdź też leki i preparaty wspomagające serce i krążenie.

RTG klatki piersiowej − co pokazuje?

Badanie rentgenowskie klatki piersiowej stosowane jest nie tylko w obrazowaniu chorób płuc, ale także w diagnostyce różnych stanów kardiologicznych czy po urazach. Osoba, która ocenia i interpretuje obraz, analizuje całościowo wszystkie struktury widoczne na zdjęciu, a więc: skórę i tkankę podskórną, mięśnie, układ kostny (żebra, kręgosłup, obojczyki, mostek, łopatki), sylwetkę serca i dużych naczyń, przeponę, śródpiersie, tchawicę i duże oskrzela, wnęki płucne i miąższ płucny oraz narządy szyi i jamy brzusznej widoczne na zdjęciu.

Lekarz, który opisuje zdjęcie RTG, ocenia nie tylko wygląd wymienionych struktur, ale także ich wzajemne stosunki, symetrię, obrysy, zacienienia i przejaśnienia.

Zwróć uwagę, że zdjęcie RTG jest negatywem. Miejsca, do których dotarło mniej promieniowania, bo zostało pochłonięte, będą jaśniejsze. Gdy patrzysz na zdjęcie, widzisz więc biały układ kostny i czarne powietrze. Jednakże, pola nadmiernie ciemne na kliszy określa się mianem przejaśnień, a pola nadmiernie jasne − mianem zacienień. Przyczyną przejaśnień mogą być rozdęcie czy odma (czyli wzmożona powietrzność). Zacienienia świadczą natomiast o zwiększonej gęstości tkanki, a ich przyczyną może być guz, płyn czy naciek zapalny.

Sprawdź też, jak dbać o układ oddechowy.

Jak często można robić RTG?

Decyzję o konieczności wykonania badania RTG podejmuje lekarz, po ocenie bilansu korzyści i negatywnych skutków użycia promieniowania jonizującego. Warto wiedzieć, że promieniowanie jonizujące może prowadzić do mutacji i uszkodzeń komórek w organizmie. Im więcej badań diagnostycznych z użyciem promieniowania w ciągu życia pacjenta, tym ryzyko działań niepożądanych rośnie.

Pamiętaj jednak, że na działanie promieniowania jonizującego narażony jesteś przez cały czas. Wynika ono z promieniowania kosmicznego i przedmiotów obecnych w Twoim otoczeniu. Promieniowanie jest większe na dużych wysokościach, np. podczas lotów samolotem. Ludzki organizm posiada jednak zdolności obronne i naprawcze, a dawka promieniowania otrzymana podczas zdjęcia rentgenowskiego jest bardzo mała.

Jeśli lekarz kieruje Cię na kolejne radiogramy klatki piersiowej, nie martw się. Korzyści, które płyną z możliwości oceny wyniku na pewno przewyższają potencjalne ryzyko. Wielu pacjentów w ciągu swojego życia ma takie badania wykonywane wielokrotnie (nawet kilkanaście − kilkadziesiąt razy).

Warto wiedzieć, że tkanki o dużej wrażliwości na promieniowanie jonizujące to np. jądra, jajniki czy tarczyca. Dlatego w pracowniach stosuje się specjalne osłony na te wrażliwsze części ciała.

Pamiętaj, że promieniowanie X jest szczególnie niebezpieczne dla płodu. Jeśli więc podejrzewasz lub wiesz, że jesteś w ciąży, koniecznie poinformuj o tym lekarza.

Przeciwwskazania do RTG klatki piersiowej

W zasadzie nie ma bezwzględnych przeciwwskazań do wykonania zdjęcia RTG, jeśli tego wymaga sytuacja. Liczbę badań radiologicznych ogranicza się u małych dzieci, a u kobiet ciężarnych wykonuje się je tylko w przypadkach zagrożenia życia, gdy badanie może dostarczyć niezbędnych informacji. U pacjentów leżących i w ciężkim stanie można wykonać RTG przyłóżkowe, jednak ze względu na pozycję chorego i inną budowę mobilnego aparatu, wartość takich badań jest nieco ograniczona, a ocena wyniku mniej wiarygodna. Trudność może stanowić wykonanie radiogramu u małego dziecka lub niemowlaka. W praktyce często potrzebna jest wówczas pomoc rodzica lub opiekuna.  

Zapamiętaj!

RTG klatki piersiowej to podstawowe badanie obrazowe w pulmonologii. Umożliwia ocenę struktur w obrębie klatki piersiowej, co stanowi ogromną wartość w diagnostyce wielu stanów chorobowych. Badanie jest powszechnie dostępne, szybkie i nie wymaga specjalnego przygotowania. Decyzję o zasadności wykonania RTG klatki piersiowej oraz ocenę i analizę radiogramu zawsze dokonuje lekarz.

Źródła:

1. F. Mejza, Radiogram klatki piersiowej
2. P. Grzanka, Diagnostyczne badania radiologiczne (badania RTG)
3. A. Pogorzelski, Ł. Wyrobek, Racjonalne zasady wykorzystania badania radiologicznego oraz zasady oceny zdjęć RTG w diagnostyce chorób układu oddechowego
4. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika