Niespokojny sen niemowlaka. Co warto wiedzieć o śnie malucha?

O tym, z czego może wynikać niespokojny sen niemowlaka, mogę powiedzieć wiele. Młodych rodziców martwi stękanie noworodka podczas snu, a także jego różne tiki nerwowe. Ile powinien spać noworodek i czym może być spowodowane ciągłe budzenie się (i rodziców) w nocy? Dowiedz się sama!

Skąd się bierze niespokojny sen noworodka? 

Cykl snu u każdego człowieka składa się z 2 faz:

• Aktywnej, zwanej REM (rapid eye movement − szybki ruch gałek ocznych). Sen w tej fazie jest lekki i bardzo łatwo się z niego wybudzić.
• Spokojnej, NREM (non rapid eye movement – brak szybkiego ruchu gałek ocznych). Tę fazę charakteryzuje głęboki sen, z którego trudniej jest się wybudzić. Nawet pomimo takich czynników jak głośna muzyka czy rozmowy domowników. Dziecko podczas snu jest spokojne, głęboko i miarowo oddycha oraz pozostaje w bezruchu.

Im młodsze jest dziecko, tym więcej czasu zajmuje mu sen aktywny, ograniczając tym samym czas trwania snu spokojnego. Przez pierwsze 3 miesiące życia, niemowlę spędza aż 50% czasu przeznaczonego ogólnie na sen w fazie REM. Właśnie dzięki temu, że dziecko „śpi aktywniej”, jest mniej narażone na ryzyko śmierci łóżeczkowej. Spanie u noworodka uwarunkowane jest głównie przez jedzenie. Taki maluszek po prostu raz na około 2 lub 3 godziny potrzebuje pożywienia. Tak częste pobudki na karmienie pomagają mu w utrzymaniu odpowiedniego poziomu laktacji u mamy karmiącej piersią. 

Niestety taki rytm snu powoduje, że trudno jest odłożyć dziecko, które zasnęło przy piersi. Bardzo często znajduje się ono jeszcze w fazie snu aktywnego. Jak rozpoznać, że dziecko jest właśnie w fazie REM? Symptomem wskazującym lekki sen noworodka jest to, że jego gałki oczne się ruszają. Pociecha często w czasie snu wierci się, a czasem nawet delikatnie otwiera oczka.

Jak wygląda cykl snu niemowlaka?

Aktywna faza snu trwa u noworodka od 20 do 30 minut. Dlatego warto z odłożeniem dziecka do łóżeczka odczekać właśnie taki okres czasu. Możesz również wykonać „test spadającej rączki”. Jeżeli upuścisz rączkę śpiącego dziecka, a ta bezwładnie opadnie, będzie to znak, że znajduje się ono w fazie snu NREM. 

Cykl snu noworodka (składający się z fazy REM i NREM) trwa 40 minut, podczas gdy u osoby dorosłej jest to 120 minut. Co to oznacza? Po 40 minutach snu noworodka następuje krótkie wybudzenie. Dziecko sprawdza wtedy, czy wszystko jest w porządku, czy ma suchą pieluszkę, czy jest głodne lub, czy mama przypadkiem nie oddaliła się zbyt daleko?

Lek. med. Aleksandra Malewska radzi:

„Większość młodych rodziców obawia się zjawiska, jakim jest zespół nagłej śmierci łóżeczkowej, który zdarza się najczęściej między 2. a 3. miesiącem życia dziecka. Jednym ze sposobów, by tego uniknąć, jest odpowiednie przygotowanie łóżeczka dla niemowlęcia. Nie powinno ono zawierać żadnych poduszek, kocyków, maskotek czy innych modnych teraz gadżetów, mogących utrudnić dziecku oddychanie”.

Inną regułą dotyczącą snu noworodka jest to, że im dłużej śpi, tym bardziej faza snu aktywnego w cyklu się wydłuża. Dlatego dziecko częściej budzi się nad ranem, bo jest wtedy zazwyczaj w fazie aktywnej snu. Noworodki śpią również głośno, wydają takie odgłosy jak: jęki, stęknięcia, popłakiwanie. Jednak wcale nie oznacza to, że dziecko się obudziło.

Jak uregulować sen noworodka?

Do ukończenia przez dziecko 3. miesiąca życia, praktycznie nie da się uregulować jego snu. Noworodek nie jest w stanie odróżnić nocy od dnia i śpi kiedy zechce. Mimo to istnieją pewne sposoby, żeby pomóc dziecku w usystematyzowaniu jego rytmu dobowego.

Generalnie, „harmonogram” Twojego snu reguluje hormon – melatonina.  Noworodki, ze względu na niedojrzały układ hormonalny, przez pierwsze tygodnie życia nie są w stanie jej produkować i dostarczana jest ona z mlekiem mamy. Dlatego, jeżeli karmisz piersią, dziecko szybciej zacznie regulować swój plan czuwania i snu. To, ile organizm człowieka produkuje melatoniny, zależne jest przede wszystkim od światła. Chcąc wpłynąć na regulację tego hormonu, warto stosować się do poniższych wskazówek.

• „Naświetlaj” siebie i dziecko w dzień − chodźcie na spacery (zwłaszcza w słoneczne poranki), a w ciągu dnia nie zasłaniaj okien w domu (nawet podczas drzemek noworodka).
• Na około 2 godziny przed pójściem spać, wygaś mocne światła w domu tak, aby panował półmrok.
• Nie wystawiaj się na działanie niebieskiego światła. Zaburza ono bowiem wydzielanie melaniny, którą dziecko dostaje razem z Twoim mlekiem. Co ciekawe, jeżeli oglądasz telewizję w jednym pokoju z dzieckiem, niebieskie światło dociera do niego nawet przez zamknięte powieki.
• W nocy staraj się nie świecić światła. W sytuacji kiedy musisz to zrobić, żeby przebrać lub nakarmić dziecko, niech będzie ono przyciemnione bądź ciepłym odcieniu.

Ile śpi noworodek i starsze niemowlę?

Magdalena Mossakowska pisze:

„Zanim posądzisz swoją pociechę o celowe działanie i czerpanie radości z Twojego przemęczenia – sprawdź, czy rzeczywiście śpi mniej, niż powinna. Niezbędna do tego będzie wiedza, jak wygląda sen niemowlęcia. Sumując czas, jaki dziecko poświęca na sen w ciągu doby, będziesz mogła stwierdzić, czy rzeczywiście odbiega on od normy. 

Pamiętaj!

Wszelkie tabele, które przedstawiają zapotrzebowanie niemowląt na sen, są jedynie wskazówką i powinno się je traktować tylko jako punkt odniesienia.

Normy dobowe snu przedstawiane przez literaturę fachową to:

• noworodki i niemowlęta do 3. miesiąca – od 14 do 17 godzin snu,
• niemowlęta od 4. do 11. miesiąca życia – od 12 do 15 godzin snu,
• dzieci od 1. do 2. roku życia – od 11 do 14 godzin snu.

W praktyce jednak maluchy śpią tyle, ile potrzebują. A do łącznego, dobowego snu należy wliczyć wszystkie, nawet te najkrótsze drzemki. Po skrupulatnym zsumowaniu może okazać się, że maluch spędza we śnie odpowiednią ilość czasu. Są również dzieciaki, które drzemkę w ciągu dnia zastępują sobie chwilą wyciszenia przy maminej piersi, czy po prostu przytulaniem.

Niezwykle istotna jest obserwacja dziecka. Jeśli zauważysz symptomy świadczące o senności: pocieranie oczu lub nosa, rozdrażnienie czy niemożność skupienia na zabawkach, możesz zastanowić się nad wprowadzeniem jakichś rozwiązań ułatwiających zasypianie i eliminacji zaburzenia snu niemowlaka”.

Co powoduje niespokojny sen niemowlaka?

Jeżeli Twoja pociecha ma już ponad 3 miesiące, jej sen jest niespokojny i dziecko nie reaguje na próby uregulowania rytmu dobowego, możesz zacząć zastanawiać się, czy nie umyka Ci jakiś szczegół.

Magdalena Mossakowska rozwija:

„Jak już wiesz, główną przyczyną niespokojnego snu niemowlaka jest jego krótki cykl oraz długi czas trwania fazy REM. Istnieją jednak przyczyny niespokojnego snu malucha, niezwiązane z jego naturalnym rytmem. Zobacz 5 najczęstszych powodów, dla których dzieci nie śpią w nocy.

1. Przemęczenie i późna pora zasypiania malucha

W przypadku niemowląt nie sprawdzi się metoda na „przetrzymanie” dziecka do późniejszej godziny z nadzieją, że wówczas pośpi dłużej. Podobnie będzie z wieczornymi zabawami. Rodzice pozwalają dziecku się wyszaleć, myśląc, że dzięki temu zapewnią mu długi i głęboki sen. 

Do pewnego stopnia oba sposoby mogą pomóc. Gdy maluch utnie sobie drzemkę o 18, są marne szanse na to, że uśnie w nocy o normalnej porze. Wówczas lepiej go przetrzymać i położyć nieco później niż zazwyczaj. Wieczorne zabawy również pomogą, jeśli dziecko nie będzie nadmiernie rozbudzone przez włączony telewizor czy grające i świecące zabawki. 

Warto wiedzieć...

Niestety, ciężko jest wyczuć, kiedy odpuścić, żeby nie zaburzyć snu malucha. Jedno jest pewne – przemęczenie sprawia, że niemowlaki trudniej zasypiają i częściej budzą się w nocy.

2. Głód

Oczywistym powodem nocnego wybudzania się niemowląt jest pusty brzuszek. Dzieci karmione piersią budzą się częściej, niż te żywione mlekiem modyfikowanym czy kaszą. Częstotliwość jest jednak kwestią indywidualną – większe głodomorki szybciej będą domagały się mleka. Wiele zależy także od tego, w jakim stopniu dziecko najada się przy każdym posiłku". 

Aleksandra Chojnowska dodaje:

„Pamiętaj, że niezależnie od tego, czy karmisz piersią, czy butelką, do ukończenia 12. miesiąca życia mleko stanowi podstawę żywienia niemowlęcia.

3. Odruch ssania i potrzeba bliskości rodzica

W tej kwestii mamy karmiące piersią mają łatwiej – potrzebę bliskości, ssanie i pobieranie pokarmu łączy samo podanie piersi maluszkowi. Kiedy karmisz butelką, mleko leci dużo szybciej, więc cały proces karmienia jest krótszy, dlatego dziecko może potrzebować po nim uspokojenia, jakie daje odruch ssania niespożywczego. 

Jeśli karmione mieszanką dziecko niespokojnie śpi, możesz podać mu dynamiczny smoczek Lovi Indian Summer. Jest wykonany z miękkiego silikonu, a jego kształt inspirowany jest budową brodawki sutkowej, dlatego może okazać się cudownym remedium na niespokojny sen niemowlaka.

Pamiętaj, że rodzaj smoczka to bardzo istotna sprawa – nie każdemu dziecku pasuje dany kształt. Kiedy Twój noworodek niespokojnie śpi i nie akceptuje smoczka dynamicznego, możesz wypróbować anatomiczny model. 

Podawanie smoczka dzieciom karmionym piersią może zaburzyć naturalny odruch ssania – niemowlę spłaszcza wówczas chwyt brodawki, co bywa bolesne dla mamy. Dodatkowo płytkie ssanie skutkuje nieefektywnym pobieraniem pokarmu”.

4. Chaos

Niemowlęta bardziej niż ktokolwiek potrzebują schematów. Dzięki powtarzalnym czynnościom czują się bezpiecznie. Wszelkie odstępstwa od reguły, takie jak: różne pory i miejsca zasypiania, kąpiel jednego dnia przed snem, a następnego w ciągu dnia, wzbudzają lęk. Maleństwo nie wie wówczas, kiedy jest pora wyciszenia, a każda nowa aktywność tylko je pobudza i opóźnia moment zaśnięcia.

Aleksandra Chojnowska kontynuuje:

5. Przebodźcowanie

„Niestety zdarza się to bardzo często i może spowodować nawet tiki nerwowe u noworodka podczas snu. Niespokojny sen dziecka ma swoje podłoże w nadmiarze bodźców wzrokowych, słuchowych, dotykowych, a nawet węchowych. Sposobem na to jest ograniczenie styczności ze świecącymi, grającymi zabawkami, niebieskim światłem ekranów, czy codziennego kontaktu ze zbyt wieloma osobami. Jeśli Twoje niemowlę śpi niespokojnie, zadbaj o odpowiednie wyciszenie maluszka przed snem, właściwą temperaturę i zaciemnienie w sypialni.

Dowiedz się, skąd się biorą dyskinezy.

6. Kolki

Kolejna sprawa, która spędza sen z powiek nawet najbardziej przemęczonym rodzicom to oczywiście kolki. To właśnie bóle brzuszka często odpowiadają za niespokojny sen noworodka. Do walki z nimi lekarz może zalecić lek na kolkę dla niemowląt.

Dowiedz się, skąd się bierze kolka jelitowa. 

Jeśli zauważysz, że wybudzanie poprzedza stękanie noworodka podczas snu, podciąganie nóżek, a jego brzuszek jest wzdęty, spróbuj pomóc dziecku, przykładając ciepły termofor z pestek wiśni lub nosząc je w chuście. Po konsultacji z lekarzem pediatrą możesz podać także specjalne krople na wzdęcia dla niemowląt, np. Simethicone Baby Dr. Max albo preparat z laktazą, np. krople Delicol na kolkę niemowlęcą”.

7. Skoki rozwojowe

Są to okresy, kiedy układ nerwowy dziecka rozwija się szybciej i bardziej gwałtownie. Dzięki temu, po trudniejszym okresie (w którym dziecko jest bardziej drażliwe, płaczliwe i ma problemy ze snem), niemowlę nagle nabywa nową umiejętność. Problemy ze snem związane ze skokami rozwojowymi powinny ustępować po kilku dniach. Sprawdź, jak się przygotować na skoki rozwojowe u niemowlaka.

8. Ząbkowanie

Niestety, u wielu dzieci, okres wyrzynania się nowych zębów może wiązać się z niespokojnym snem. U niektórych może wystąpić nawet gorączka, co oczywiście również nie sprzyja dobremu spaniu. Czasem w takiej sytuacji może pomóc maść na ząbkowanie.

Aleksandra Chojnowska wspomina:

„Płaczące niemowlę naprawdę cierpi, dlatego trzeba ulżyć mu w bólu, podając schłodzone gryzaki, wykonując delikatny masaż dziąseł za pomocą silikonowej nakładki lub szczoteczki albo sięgnąć po środki przeciwbólowe. 

W aptekach znajdziesz zarówno preparaty z lidokainą, jak i te zawdzięczające swoją skuteczność ziołowym wyciągom, np. żel na dziąsła Dologel. Zawiera on wyciąg z kozłka lekarskiego o działaniu wyciszającym i uspokajającym. Ekstrakt z kwiatów rumianku pospolitego, który pomaga łagodzić przekrwienie dziąseł, a dodatkowo zmiękcza je, ułatwiając zębom wyrzynanie się. Występujący w jego składzie propolis to naturalna substancja o właściwościach przeciwbólowych oraz przeciwzapalnych. Przyspiesza on także regenerację, dlatego poraniona błona śluzowa szybciej się goi. 

Nie bój się sięgać po środki uśmierzające ból – naprawdę mogą pomóc na niespokojny sen niemowlaka w okresie ząbkowania”.

Przeczytaj, jak rozpoznać ząbkowanie u niemowlaka.

Wiesz już, co oznacza niespokojny sen noworodka i starszego niemowlaka!

Wielu rodziców zastanawia się, czy istnieje sprawdzona i pewna metoda na niespokojny sen noworodka. Odpowiedź jest niestety przecząca. Zwłaszcza w przypadku nowonarodzonego dziecka musisz przygotować się na nieprzespane noce. 

Ja ze swojego doświadczenia podpowiem, żeby w dzień zrobić sobie drzemkę razem z dzieckiem w jednym łóżku. W ten sposób wyśpisz się Ty i dziecko będzie dłużej spało, czując, że jesteś obok niego. Jeśli minęły 3 miesiące od narodzin, a Twoje dziecko niespokojnie śpi, możesz próbować z tym walczyć, np. podając mu syrop na sen dla dzieci. 

Aleksandra Chojnowska przestrzega:

„Pamiętaj jednak, że stosowanie tzw. treningów snu i metod związanych z wypłakiwaniem jest szkodliwe dla układu nerwowego niemowlęcia, dlatego specjaliści stanowczo odradzają tego typu sposoby”.

Źródła:

1. Barańska M., Weker H. (red.), Żywienie niemowląt i małych dzieci. Zasady postępowania w żywieniu zbiorowym, Instytut Matki i Dziecka, r. 2014.
2. Murkoff H., Mazel S., Pierwszy rok życia dziecka, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2017.
3. Ockwell-Smith S., The Gentle Sleep Book, Piatkus 2015.