Brzuch kortyzolowy – najczęstsze objawy. Jak walczyć ze stresem i nadmiarem kortyzolu?

Brzuch kortyzolowy, nazywany także brzuchem stresowym, to termin, który nie jest oficjalnie używany w medycznej nomenklaturze. Określenie można jednak znaleźć w wielu treściach o tematyce zdrowotnej. Jaki jest związek poziomu kortyzolu we krwi z odkładaniem się tkanki tłuszczowej? Jak pozbyć się brzucha kortyzolowego? Wyjaśniamy! 

Kortyzol – hormon stresu. Co warto o nim wiedzieć? 

Kortyzol jest naturalnym hormonem glikokortykosteroidowym, który jest syntetyzowany i wydzielany przez nadnercza – struktury znajdujące się na górnych biegunach nerek. Jest często nazywany hormonem stresu, ponieważ wydziela się na skutek stresu stresu i wpływa na adaptację organizmu do trudnych warunków. Kortyzol odpowiada m.in. za regulację metabolizmu tłuszczów, węglowodanów i białek oraz dostosowuje ciśnienie krwi i poziom glukozy we krwi. 

Naturalnie wydzielanie kortyzolu podlega rytmowi dobowemu i jest związane z cyklem snu oraz czuwania. Jego największy poziom we krwi obserwuje się w godzinach porannych, co ma na celu przygotowanie organizmu do działania i pracy przez cały dzień. Poziom kortyzolu w ciągu dnia stopniowo spada, po czym osiąga najniższe wartości w nocy podczas snu.

Stresowy brzuch kortyzolowy – przyczyny

Stale podwyższony poziom kortyzolu może mieć negatywny wpływ na dystrybucję tkanki tłuszczowej w organizmie. Jakie czynniki mogą prowadzić do podwyższonego poziomu kortyzolu i sprzyjać gromadzeniu tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha? 

• Przewlekły stres – np. stres w pracy, stres emocjonalny związany z relacjami rodzinnymi, stres związany z trudną sytuacją życiową. Przewlekły stres prowadzi zwykle do zwiększonego apetytu i sprzyja niezdrowym zachowaniom dietetycznym. 
• Deprywacja snu – zaburzenia snu, praca zmianowa, częste zmienianie stref czasowych. 
• Spożywanie nadmiernej ilości kofeiny i alkoholu – mogą prowadzić do niekontrolowanych wzrostów poziomu kortyzolu w ciągu dnia. 
• Nadmierne wyczerpanie fizyczne – w pracy lub podczas intensywnych treningów. 
• Niektóre stany chorobowe – np. choroba Cushinga i zespół Cushinga. 
• Siedzący tryb życia. 
• Niezrównoważona dieta – zarówno przejadanie się, jak i przedłużające się głodzenie. 

Nadmiar kortyzolu we krwi może prowadzić do stresu oksydacyjnego, czyli zaburzonej równowagi między wolnymi rodnikami a przeciwutleniaczami w organizmie. Skutkiem tego jest nie tylko otyłość brzuszna, ale także m.in. choroby serca i naczyń krwionośnych, insulinooporność i cukrzyca typu II oraz osłabienie odporności. 

Brzuch kortyzolowy – objawy 

Jak wygląda brzuch kortyzolowy?

• Tkanka tłuszczowa odkłada się w nadmiarze w centralnej części ciała i zwiększa się obwód brzucha. Szczególnie dobrze widoczne jest to w okolicy talii, która poszerza się, a sylwetka traci naturalny zarys. Skóra staje się delikatna i podatna na urazy, a na brzuchu i biodrach mogą pojawić się rozstępy w kolorze czerwonym lub sinoczerwonym. 
• Dla otyłości spowodowanej nadmiarem kortyzolu, zwłaszcza w przypadku choroby i zespołu Cushinga, charakterystyczne jest powiększenie obwodu brzucha. Tkanka tłuszczowa odkłada się także w okolicy karku (tzw. bawoli kark) oraz na twarzy (tzw. twarz jak księżyc w pełni). Za tymi zmianami nie idzie w parze powiększenie obwodu kończyn dolnych i górnych. Mięśnie kończyn mogą ulegać zanikom. Taki rodzaj sylwetki nazywa się „kasztanowym ludzikiem”.  

Warto pamiętać, że zwiększony obwód talii ≥80 cm u kobiet i ≥94 cm u mężczyzn jest jednym z kryteriów rozpoznania zespołu metabolicznego, który wiąże się ze zwiększonym ryzykiem sercowo naczyniowym (np. przedwczesne incydenty niedokrwienia mięśnia sercowego). 

Sprawdź nasze kategorie:

Brzuch kortyzolowy – leczenie 

Brzuch kortyzolowy nie jest chorobą, a objawem zaburzeń gospodarki hormonalnej organizmu. Jak pozbyć się brzucha kortyzolowego? Zacznij od wizyty u lekarza pierwszego kontaktu. Kompleksowe podejście do problemu pacjenta, proste badania fizykalne oraz podstawowe badania krwi i badania obrazowe mogą wykluczyć część stanów chorobowych odpowiedzialnych za dysregualcję hormonalną organizmu. Brzuch kortyzolowy jest także sygnałem, żeby przyjrzeć się gospodarce węglowodanowej organizmu oraz kondycji układu sercowo-naczyniowego. 

W leczeniu brzucha kortyzolowego największe znaczenie mają: 

• znalezienie ewentualnej chorobowej przyczyny i jej wyeliminowanie, 
• kontrola stresu w życiu codziennym, 
• nierzadko zaleca się kontakt z poradnią zdrowia psychicznego, gdzie terapeuta może doradzić, jak opanować stres. Nigdy nie sięgaj po dostępne bez recepty preparaty na uspokojenie, także te, o ziołowym składzie, 
• sen i regeneracja, 
• dobrze zbilansowana dieta, 
• aktywność fizyczna.

Ćwiczenia na brzuch kortyzolowy 

Wiele internetowych poradników może kusić zapewnieniami, że wykonując regularne i intensywne treningi brzucha, pozbędziesz się brzucha kortyzolowego. Takie działania mogą nie tylko nie przynieść oczekiwanego efektu, ale być także źródłem jeszcze większego stresu psychicznego i fizycznego – które przecież odpowiadają za powstawanie kortyzolowego brzucha.

Jak przerwać ten mechanizm? Wprowadź do codziennej rutyny więcej naturalnego ruchu, który angażuje wiele grup mięśniowych ciała jednocześnie. W szczególności zwróć uwagę na to, żeby więcej chodzić. Windę zamień na schody, wysiądź przystanek wcześniej i przespaceruj się, a auto zostaw na bardziej odległej części parkingu. 

U osób z nadmiarem tkanki tłuszczowej dobrze sprawdzają się ćwiczenia typu cardio o umiarkowanej intensywności, np.: 

• szybki marsz, 
• nordic walking, 
• pływanie, 
• jazda na rowerze, 
• ćwiczenia na orbitreku. 

Ważne jest jednoczasowe wzmacnianie mięśni poprzez zbilansowane ćwiczenia siłowe. Na początku drogi z odchudzaniem i ze zmianą sylwetki warto skorzystać z pomocy trenera personalnego. 

Brzuch kortyzolowy – dieta 

Dieta to obok aktywności fizycznej drugi podstawowy filar walki z otyłością brzuszną i brzuchem kortyzolowym. Powinna być dobrze zbilansowana i zawierać wszystkie niezbędne składniki odżywcze, witaminy i minerały. 

• Dobrym wzorcem jest dieta śródziemnomorska, która opiera się na produktach pochodzenia roślinnego, takich jak produkty pełnoziarniste, warzywa, owoce, orzechy, nasiona, przyprawy i zioła. Główne źródło tłuszczu w potrawach stanowi oliwa z oliwek, a produkty mięsne to przede wszystkim ryby, owoce morza i chudy drób. Źródłem białka jest także chudy nabiał. 
• Jadłospis diety śródziemnomorskiej może wspierać prawidłowy rytm wypróżnień, co przeciwdziała zaparciom, wzdęciom oraz korzystnie wpływa na wygląd brzucha. 

Podsumowanie 

Brzuch kortyzolowy nie jest chorobą, którą koniecznie trzeba leczyć. Jeśli w okolicy Twojego brzucha odkłada się nadmierna ilość tkanki tłuszczowej, to może być oznaka, że poziom kortyzolu w Twoim organizmie ulega dużym wahaniom. Ale nie jest to regułą! Nawyki, takie jak zdrowa dieta, wystarczająca ilość snu, panowanie nad stresem i regularna aktywność fizyczna, nic nie kosztują, a ich pozytywne skutki to nie tylko zgrabny wygląd ciała, ale przede wszystkim zdrowie organizmu. 

Źródła:

1. Ponikowska B. (red. wyd. pol.), Fizjologia człowieka. Zintegrowane podejście, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa, 2018
2. Olszanecka-Glinianowicz M., Ostrowska L., Płaczkiewicz-Jankowska E., Otyłość, https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.13.5., [dostęp: 10.02.2025 r.]
3. A. Szczeklik (red.), Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2023
4. Gea A., Martínez-González M.A., Ruiz-Canela M., The Mediterranean Diet and Cardiovascular Health: A Critical Review, Circulation Research, 02.2019