Dieta ubogoresztkowa: ratunek dla wrażliwych jelit? Poznaj jej zasady!

Diety lecznicze stanowią element leczenia chorób i mogą być stosowane pod kontrolą specjalisty przez ustalony czas. Dieta ubogoresztkowa to schemat żywienia stosowany w określonych schorzeniach przewodu pokarmowego odznaczający się niską zawartością błonnika pokarmowego. Z artykułu dowiesz się, jak ją wprowadzić oraz dla kogo przeznaczona jest ubogoresztkowa dieta, a także jakie produkty są zalecane i przeciwwskazane. 

Co to jest dieta ubogoresztkowa?

Dieta ubogoresztkowa charakteryzuje się niską zawartością błonnika pokarmowego (dowiedz się więcej: Jakie właściwości ma błonnik? Na odchudzanie najlepszy!), dzięki czemu nie podrażnia błony śluzowej układu pokarmowego. Zaleca się, aby dieta niskoresztkowa była skomponowana z niskoprzetworzonej żywności. Powinna dostarczać odpowiedniej ilości wszystkich niezbędnych makroskładników, witamin oraz składników mineralnych. 

Co ważne, jest ona normokaloryczna, to znaczy dostosowuje się ją indywidualnie do dziennego zapotrzebowania energetycznego – średnio dla osoby dorosłej wynosi ono około 2 500 kcal na dobę. W celu odciążenia układu pokarmowego należy spożywać 5-6 niewielkich objętościowo posiłków, co około 2-3 godziny. 

Zaleca się, aby w ubogoresztkowym sposobie żywienia dostarczać pełnowartościowego białka na poziomie średnio 100 g na dobę oraz tłuszczu (głównie pochodzenia roślinnego) na poziomie około 70 g na dobę. Najważniejszym elementem wymagającym ograniczenia w tej diecie jest błonnik pokarmowy, to znaczy frakcja węglowodanów, która może być dostarczana w ilości maksymalnie 10 g dziennie.

Dla kogo przeznaczona jest dieta niskoresztkowa?

Dieta lekkostrawna (ubogoresztkowa) polecana jest przede wszystkim dla osób cierpiących na choroby przewodu pokarmowego oraz pacjentów poddawanych leczeniu, np. pooperacyjnemu. Do schorzeń, w których zaleca się stosowanie diety ubogiej w błonnik, zalicza się choroby zapalne jelit, takie jak choroba Leśniowskiego–Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy chorobę wrzodowa żołądka (przeczytaj również: Dieta przy wrzodach żołądka – co jeść, a czego nie jeść?) i dwunastnicy.

Wprowadza się ją w takich przypadkach, jak zaawansowane choroby nowotworowe układu pokarmowego, stany zapalne i przewlekłe biegunki, ale też stany pooperacyjne czy okres przygotowań do badań diagnostycznych przewodu pokarmowego. Zabiegiem, przed którym zaleca się stosowanie tej diety, jest kolonoskopia, to znaczy endoskopowe badanie dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Sprawdź także: Kolonoskopia – dlaczego warto ją robić?.

Dieta ubogoresztkowa: produkty dozwolone i zakazane

Produkty ubogoresztkowe to takie, które są pozbawione błonnika, to znaczy oczyszczone z niego lub w sposób naturalny odznaczające się jego niską zawartością. Dobierz dietę indywidualnie, zgodnie z Twoją tolerancją na określone produkty. Żywienie rozpocznij od kleików i purée, stopniowo wprowadzając kolejne artykuły spożywcze. Sprawdź, które z nich powinny znaleźć się w Twoim codziennym menu oraz jak należy je przygotować.

Obróbka termiczna

Podstawową zasadą diety jest odpowiednia obróbka termiczna potraw. Przyrządzaj żywność na parze i w wodzie, duś bez dodatku tłuszczu i piecz w rękawie lub pergaminie. Długo gotuj produkty zbożowe, takie jak kasze i makarony. 

Produkty zbożowe

Żywność ubogoresztkowa to również produkty zbożowe. Spośród nich wybieraj te jasne i oczyszczone, do których zaliczamy: chleby i bułki pszenne czerstwe, potrawy na bazie mąki pszennej (typ do 550), suchary, biszkopty, drobne kasze (manna, kuskus) i makarony (pszenne, ryżowe) i płatki ryżowe.

Przeciwwskazane są pełnoziarniste, świeże pieczywo, np. żytnie, gruboziarniste kasze (pęczak, gryczana), mąki pełnoziarniste (typ 1500) oraz grube makarony.

Warzywa i owoce

Jeśli chodzi o warzywa i owoce, wybieraj te młode oraz dojrzałe. Najlepiej poddawaj je obróbce termicznej (gotowanie, pieczenie lub gotowanie na parze), odcinaj twarde, zwłókniałe części i rozdrabniaj, aby polepszyć ich strawność. Zaleca się spożywanie warzyw takich jak: marchew, pietruszka, sałata, pomidory bez skórki, szpinak, dynia (dowiedz się więcej: Dynia − właściwości zdrowotne jesiennego warzywa!) czy ziemniaki.

Zabronione sąjednak:

• nasiona roślin strączkowych,
• ogórki,
• groszek zielony,
• fasolka szparagowa
• oraz warzywa cebulowe, krzyżowe (np. brokuł, kalafior), przetworzone (np. w zalewach, marynowane czy kiszone)
• i większość warzyw surowych. 

Aby dostarczyć organizmowi odpowiednią porcję witamin, uwzględnij w swoim jadłospisie owoce jagodowe, banany, morele, jabłka oraz brzoskwinie pozbawione skórki; najlepiej zetrzyj je na tarce i podawaj w postaci musu. Nie sięgaj natomiast po suszone owoce, gruszki, śliwki, czereśnie i winogrona. Zabronione są również pestki, nasiona i orzechy, ponieważ zawierają bardzo duże ilości błonnika pokarmowego.

Mięsa i ryby

Dieta ubogoresztkowa jest dietą wysokobiałkową, dlatego postaw na pełnowartościowe źródła tego makroskładnika. Wybieraj więc chude mięsa, takie jak drób (kurczak, indyk), cielęcina czy wołowina, oraz chude wędliny (szynka, polędwica). Wkomponuj także w swoją dietę chude gatunki ryb, np. dorsza, pstrąga i sandacza oraz gotowane na miękko jaja.

Zabronione są natomiast:

• tłuste mięsa (wieprzowina, gęsina, baranina, dziczyzna),
• tłuste ryby (karp, łosoś, śledź),
• przetwory mięsne (np. boczek, kiełbasy, pasztety)
• oraz konserwy mięsne i rybne. 

Przetwory mleczne

Jeżeli dobrze tolerujesz mleko i przetwory mleczne, to stosując dietę ubogoresztkową, wybieraj chude (0,5-1,5% zawartości tłuszczu) mleko, twarogi, jogurty naturalne i kefiry.

Przeciwwskazane są natomiast:

• tłuste sery (żółte, feta, parmezan, mozzarella),
• tłuste mleko,
• śmietany
• i inne przetwory o zawartości tłuszczu powyżej 2%.

Zapoznaj się też z tym artykułem: Alergia na nabiał. Objawy, które pojawiają się po zjedzeniu sera.

Tłuszcze roślinne

Tłuszcze pochodzenia zwierzęcego powinny być wyeliminowane i zastąpione tłuszczami roślinnymi. W tym celu stosuj oliwę z oliwek lub olej rzepakowy do obróbki termicznej, a na zimno sięgaj także po inne oleje, takie jak lniany, słonecznikowy, z czarnuszki itp. Do smarowania pieczywa można stosować masło oraz miękkie margaryny o dobrym składzie.

Bezwzględnie przeciwwskazane jest stosowanie:

• smalcu,
• łoju,
• słoniny,
• twardych margaryn,
• oleju kokosowego
• i palmowego.

Przeczytaj również: Olej, masło czy margaryna – jakie tłuszcze są dla Ciebie najlepsze?.

Przyprawy i zioła

Zwróć też uwagę na przyprawy, które mogłyby podrażnić przewód pokarmowy. Do takowych należą:

• ostra papryka,
• pieprz,
• chilli,
• ostre mieszanki przypraw,
• gorczyca,
• ocet
• czy musztarda.

Można natomiast stosować łagodne zioła: koperek, pietruszkę, bazylię, oregano, zioła prowansalskie, cynamon oraz sok z cytryny.

Nawodnienie

Pamiętaj także o odpowiednim nawodnieniu; pij przynajmniej 2 litry płynów na dobę. Postaw na wodę niegazowaną, słabe napary herbat i herbaty owocowe oraz napary ziołowe. Wyklucz z codziennego menu napoje gazowane, alkohol oraz mocną herbatę i kawę. Zapoznaj się z naszym artykułem: Ile wody dziennie warto pić? Jak nawodnić organizm latem?.

Dieta ubogoresztkowa skutecznie zminimalizuje problemy z układem pokarmowym. Wspomożesz ją, zażywając profilaktycznie probiotyki dla dorosłych, które poprawiają stan flory jelitowej i zwiększają odporność organizmu. Przeciwdziałają one również infekcjom grzybiczym. W przypadku problemów z jelitami pomocne mogą okazać się leki na zespół jelita drażliwego; decyzję o ich suplementacji skonsultuj jednak najpierw ze specjalistą. Zapytaj go również o tabletki na wzdęcia i niestrawność, które zmniejszają dyskomfort związany z dolegliwościami.

Korzyści wynikające z diety ubogoresztkowej

Stosowanie diety ubogoresztkowej ma na celu oszczędzenie jelit oraz całego układu pokarmowego poprzez eliminację produktów wysokobłonnikowych, które działają drażniąco na błonę śluzową przewodu. Korzyści wynikające ze stosowania tego sposobu odżywiania to między innymi wspomaganie leczenia chorób zapalnych jelit, przewlekłych biegunek lub stanów zapalnych, co poprawia jakość życia osób cierpiących na te dolegliwości. 

Duża ilość błonnika pokarmowego w diecie może powodować powstawanie gazów i bólów brzucha (sprawdź: 10 skutecznych sposobów na wzdęcia – dieta na wzdęcia i nie tylko), dlatego też zastosowanie diety niskoresztkowej usuwa dyskomfort z tym związany. Dieta ta jest zaliczana do leczniczych, dlatego pamiętaj, że przestrzeganie jej powinno być ściśle kontrolowane przez dietetyka oraz lekarza w celu zapobiegnięcia niedoborom pokarmowym. 

Co musisz zapamiętać o diecie ubogoresztkowej?

Nie zapominaj, że dieta niskoresztkowa powinna składać się z 5, a nawet 6 niewielkich objętościowo posiłków. Aby odciążyć układ pokarmowy, postaw na produkty ubogoresztkowe, czyli o niskiej zawartości błonnika, do których zalicza się oczyszczone produkty zbożowe, chude mięsa, ryby, chudy nabiał, tłuszcze pochodzenia roślinnego oraz wybrane gotowane warzywa i owoce. Gotowanie na parze oraz pieczenie bez dodatku tłuszczu stanowi podstawową zasadę diety lekkostrawnej. Przestrzegając tych zaleceń, poprawisz funkcjonowanie przewodu pokarmowego i wspomożesz jego leczenie.

Źródła:

1. Dietetyka. Żywność, żywienie w prewencji i leczeniu. Red. M. Jarosz. Warszawa, 2017.
2. Hassan, C.; Bretthauer, M.; Kaminski, M.F. i in. Przygotowanie jelita do kolonoskopii: Zalecenia Europejskiego Towarzystwa Endoskopii Przewodu Pokarmowego. Gastroenterologia Kliniczna. R. 2013, t. 5, nr 2–3, s. 123–136.
3. Żywienie Człowieka Zdrowego i Chorego. Red. J. Gawęcki. Warszawa, 2012.