Prohormony – czym są i jak działają?

Prohormony to grupa związków chemicznych, które mają zdolność przekształcania się w aktywne hormony wewnątrz organizmu. Są szeroko stosowane w sporcie i kulturystyce jako preparaty wpływające na wydolność fizyczną, masę mięśniową oraz na procesy regeneracyjne organizmu. Ich przyjmowanie budzi kontrowersje związane z działaniem i potencjalnymi skutkami ubocznymi. W artykule przyjrzymy się bliżej prohormonom – wyjaśnimy, czym są, jak działają i jakie mogą być efekty ich stosowania.

Co to są prohormony?

Prohormony są związkami chemicznymi, które w organizmach żywych ulegają przekształceniu w aktywne hormony za pośrednictwem enzymów. To prekursory hormonalne, które mogą być wytwarzane naturalnie w organizmach lub dostarczane z zewnątrz. Po przekształceniu prohormony stają się biologicznie aktywnymi hormonami oddziałującymi na receptory hormonalne w komórkach docelowych, wpływając na procesy fizjologiczne. Stosowane są zazwyczaj w suplementacji w sporcie, głównie w celu poprawy wydolności fizycznej, zwiększenia masy mięśniowej i siły oraz przyspieszenia procesów regeneracyjnych organizmu po treningach.

Przeczytaj, jak zwiększyć masę mięśniową.

W suplementach diety wykorzystuje się różnego rodzaju prohormony, zależnie od zamierzonego efektu i celu suplementacji. Oto niektóre z najczęściej stosowanych prohormonów w suplementach diety:

• Prohormony testosteronu – związki mające na celu zwiększenie poziomu testosteronu, głównego hormonu anabolicznego, odpowiedzialnego za rozwój masy mięśniowej i siły. Prohormony testosteronu, takie jak na przykład dehydroepiandrosteron (DHEA) czy 4-androstenediol (4-AD), są często stosowane w suplementacji w celu zwiększenia wydolności fizycznej, poprawy libido i ogólnego samopoczucia,
• Prohormony witaminy D – związki przekształcające się w aktywną formę witaminy D, odpowiedzialnej między innymi za prawidłowy metabolizm wapnia i fosforu oraz regulację układu immunologicznego. Prohormony witaminy D, takie jak na przykład cholekalcyferol (D3) czy ergokalcyferol (D2), są stosowane w suplementacji w celu uzupełnienia zapotrzebowania na witaminę D w organizmach, zwłaszcza w okresach zimowych, gdy ekspozycja na słońce jest ograniczona. Jeżeli szukasz suplementów z witaminą D, sprawdź np. suplement diety Olimp Gold-Vit D3 2000, suplement diety D3 2000 j.m. Molekin lub suplement diety Vita-D-Lip Liposomal Vitamin D 2000 IU.

Warto również pamiętać, że niektóre związki roślinne, takie jak fitosterole, flawony, izoflawony, saponiny trójterpenowe, saponiny steroidalne, buteiny, pochodne aminokwasów i kwas ursolowy, które czasem określane są jako „naturalne prohormony”, nie ulegają przekształceniu w organizmach ludzkich w aktywne hormony, ale mogą wykazywać działanie biologiczne w organizmach na innych poziomach, takich jak interakcje z receptorami hormonalnymi. Ich wpływ na organizm jest jednak bardziej złożony i nie są one bezpośrednio przekształcane w aktywne hormony.

Jak działają prohormony?

Działanie prohormonów wiąże się z ich zdolnością do przekształcania w biologicznie aktywne hormony, oddziałujące na receptory hormonalne w komórkach docelowych. Proces przekształcania może zachodzić w różnych tkankach organizmu takich jak wątroba, mięśnie, gruczoły płciowe czy kora nadnerczy. Po spożyciu lub podaniu prohormonów w suplementach diety lub jako substancji dopingujących wpływają na poziom hormonów w organizmie, a w zależności od rodzaju prohormonu mogą wykazywać działanie androgenne, estrogenne lub anaboliczno-androgenne, determinujące procesy metaboliczne, wzrost i rozwój tkanek, syntezę białek oraz wydolność fizyczną.

W praktyce, stosowanie prohormonów w suplementach diety czy jako substancji dopingujących jest kontrowersyjne i często regulowane prawem. Ryzyko związane z niekontrolowanym stosowaniem prohormonów wiąże się z możliwością wystąpienia działań niepożądanych, zakłócenia naturalnej równowagi hormonalnej organizmu oraz naruszenia przepisów antydopingowych w sporcie.

Prohormony – skutki uboczne

Stosowanie prohormonów może wiązać się z różnymi skutkami ubocznymi, zwłaszcza w przypadku niekontrolowanego lub długotrwałego stosowania. Rekomenduje się, by po kuracji trwającej 2 tygodnie, zrobić 4-tygodniową przerwę w suplementacji. Oto niektóre z potencjalnych skutków ubocznych związanych ze stosowaniem prohormonów:

• Prohormony mogą wpływać na naturalną równowagę hormonalną organizmu i prowadzić do zaburzeń hormonalnych takich jak zmiany poziomu testosteronu, estrogenów czy innych hormonów. To z kolei może skutkować niepożądanymi efektami dla zdrowia, np.zmniejszenie libido, zaburzenia miesiączkowania u kobiet, ginekomastia (powiększenie piersi u mężczyzn) czy trądzik,
• W zależności od rodzaju prohormonu mogą wystąpić działania androgenne (np. zwiększenie agresji, zmiany w zachowaniu) lub estrogenne (np. retencja wody, obrzęki, zmiany w nastroju), które są niepożądane dla zdrowia i samopoczucia,
• Niektóre prohormony, zwłaszcza przekształcane w aktywne hormony w wątrobie, mogą być hepatotoksyczne, czyli szkodliwe dla wątroby i powodować liczne uszkodzenia, np. stłuszczenie, zapalenie czy nawet niewydolność narządu,
• Stosowanie prohormonów może prowadzić do interakcji z innymi lekami lub suplementami i skutkować niepożądanymi efektami, np. obniżeniem efektywności farmakoterapii,
• W przypadku sportowców stosowanie prohormonów może naruszać przepisy antydopingowe i prowadzić do dyskwalifikacji, utraty tytułów czy innych sankcji.

Warto pamiętać, że skutki uboczne stosowania prohormonów mogą być różne w zależności od rodzaju prohormonu, dawki, czasu stosowania i indywidualnych cech organizmu. Istotne jest ich stosowanie zgodnie z zaleceniami specjalisty oraz monitorowanie ewentualnych działań niepożądanych i natychmiastowe skonsultowanie się z lekarzem w przypadku ich wystąpienia.

Prohormony – czy warto?

Decyzja o stosowaniu prohormonów powinna być podjęta ostrożnie, po dokładnym zrozumieniu ich działania, potencjalnych korzyści i ryzyka. Oto kilka czynników, które warto wziąć pod uwagę, gdy rozważa się stosowanie prohormonów:

• Bezpieczeństwo – stosowanie prohormonów może wiązać się z ryzykiem działań niepożądanych takich jak zaburzenia hormonalne, toksyczność wątroby czy interakcje z innymi lekami. Przed rozpoczęciem stosowania prohormonów warto dokładnie zapoznać się z potencjalnymi skutkami ubocznymi i skonsultować się z lekarzem lub innym specjalistą,
• Legalność – niektóre prohormony mogą być nielegalne lub naruszać przepisy antydopingowe, co jest istotne w przypadku sportowców. Warto sprawdzić lokalne przepisy i zasady dotyczące stosowania prohormonów, aby uniknąć nielegalnych działań i potencjalnych konsekwencji,
• Korzyści w kontekście celów i zdrowia – stosowanie prohormonów często rozważa się w celu poprawy wyników sportowych, zwiększenia masy mięśniowej czy poprawy wydolności fizycznej. Jednakże korzyści te mogą być niewystarczające w porównaniu z potencjalnym ryzykiem związanym ze skutkami ubocznymi. Warto również zwrócić uwagę na fakt, że prohormony nie zawsze są skuteczne i ich działanie może być indywidualne,
• Alternatywne metody – zanim zdecydujesz się na stosowanie prohormonów, warto rozważyć alternatywne metody osiągania swoich celów takie jak zdrowa dieta, odpowiedni trening, regeneracja, konsultacje z dietetykiem, trenerem personalnym lub innym specjalistą oraz suplementacja witamin i minerałów.

Należy również podkreślić, że stosowanie prohormonów jest niewskazane dla:

• kobiety w ciąży i karmiących piersią,
• osób poniżej 25. roku życia,
• pacjentów z istniejącymi schorzeniami hormonalnymi, wątrobowymi czy innymi chorobami.

Podsumowanie

Prohormony to substancje, które mogą przekształcać się w aktywne hormony w organizmie ludzkim. Są stosowane w suplementach diety jako potencjalne środki wspomagające wzrost masy mięśniowej, redukcję tkanki tłuszczowej, zwiększenie wydolności fizycznej i poprawę wyników treningu. Jednakże przyjmowanie prohormonów może wiązać się z ryzykiem wystąpienia skutków ubocznych, takich jak zaburzenia hormonalne, problemy z wątrobą, układem sercowo-naczyniowym, czy ginekomastia. Nie ma jednoznacznych dowodów na ich skuteczność i bezpieczeństwo, a ich stosowanie może być nielegalne w niektórych krajach i organizacjach sportowych.

Źródła:

1. A. Pokrywka, D. Kwiatkowska, D. Gorczyca, Możliwe przyczyny obecności metabolitów nandrolonu w moczu, http://www.amsik.pl/archiwum/2_2009/arch2_2009.pdf#page=95 [dostęp 16.04.2023 r.]
2. M. Napierała, J. Sopyła, J. Eksterowicz, Zagrożenia związane z dopingiem w opinii młodzieży uprawiającej sport, [dostęp 16.04.2023 r.]
3. C. Ayotte, J. F. Levesque, M. Cle roux, A. Lajeunesse, D. Gaudreault, A. Fakirian, Sport nutritional supplements: quality and doping controls, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11897888/ [dostęp 16.04.2023 r.]
4. C. E. Broeder, Oral andro-related prohormone supplementation: do the potential risks outweigh the benefits?, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12671199/ [dostęp 16.04.2023 r.]