Grzyby funkcjonalne – właściwości, działanie i zastosowanie

Grzyby funkcjonalne od kilku lat cieszą się niesłabnącą popularnością. Ich działanie zdrowotne i terapeutyczne docenia coraz więcej ludzi, zwłaszcza osoby, które są zestresowane, mają trudności z zasypianiem czy zaburzenia pamięci i koncentracji. Poznaj działanie grzybów funkcjonalnych i ich wpływ na zdrowie oraz samopoczucie. 

Grzyby funkcjonalne – właściwości

Grzyby to nieoceniony element diety, który niesie wiele korzyści zdrowotnych. Jednak nie należą do nich tylko borowiki, pieczarki czy kurki, ale również grzyby funkcjonalne. To szeroka grupa organizmów, które posiadają cenne dla organizmu substancje aktywne. W składzie grzybów funkcjonalnych można znaleźć m.in.:

• Beta-glukany – to rodzaj błonnika należącego do polisacharydów. Usprawnia on funkcjonowanie układu odpornościowego, wspiera mikroflorę jelitową, ma działanie przeciwzapalne i przeciwnowotworowe. Dodatkowo beta-glukany hamują procesy starzenia organizmu. 
• Polifenole – mają działanie antyoksydacyjne i pomagają chronić organizm przed stresem oksydacyjnym. Dodatkowo wykazują działanie przeciwzapalne i przeciwnowotworowe. 
• Polisacharydy – wzmacniają układ odpornościowy, przez co zmniejszają częstotliwość infekcji. Dodatkowo chronią wątrobę i obniżają poziom cholesterolu we krwi. 
• Triterpeny – to związki o właściwościach przeciwzapalnych, przeciwnowotworowych i antyoksydacyjnych. Pozytywnie wpływają na pracę serca.
• Sterole – aktywują procesy immunologiczne, a także działają przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie i przeciwnowotworowo.
• Przeciwutleniacze – chronią organizm przed stresem oksydacyjnym odpowiedzialnym za szybsze starzenie. Neutralizują wolne rodniki tlenowe i chronią komórki przed uszkodzeniami. 
• Witaminy i minerały – grzyby funkcjonalne bogate są w witaminy i składniki mineralne. Zawierają m.in. potas, fosfor, cynk, żelazo, witaminę D, C i z grupy B. 

Grzyby funkcjonalne – działanie

Działanie grzybów funkcjonalnych wynika z zawartości w nich licznych związków bioaktywnych. Każdy gatunek grzyba posiada unikalne połączenie tych związków, dzięki czemu wykazuje inne działanie terapeutyczne. Większość z nich wpływa na funkcje poznawcze, pamięć, koncentrację i samopoczucie. Pozwalają lepiej radzić sobie z lękami, stresem czy zaburzeniami emocjonalnymi. Niektóre rodzaje grzybów funkcjonalnych poprawiają wytrzymałość psychiczną i fizyczną, a także dodają energii.

Coraz częściej można zauważyć wpływ grzybów funkcjonalnych na zdrowie psychiczne. Pomagają one tworzyć połączenia synaptyczne, czyli kanały komunikacji pomiędzy komórkami nerwowymi. Grzyby witalne mają również możliwość modyfikacji neuroprzekaźników i osi podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej, które odpowiedzialne są za równowagę emocjonalną i odporność psychiczną. 

Z uwagi na te działania, grzyby funkcjonalne mogą Ci pomóc we wsparciu zdrowia psychicznego, w tym poprawie nastroju i zmniejszenia stanów lękowych. Są one również wsparciem w prewencji chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Parkinsona czy Alzheimera. 

Właściwości grzybów funkcjonalnych zależą od ich rodzaju. Do najpopularniejszych należą Cordyceps, Reishi, Chaga, soplówka jeżowata i Shitake, którym przypisuje się działanie adaptogenne, antyoksydacyjne i immunomodulacyjne.

Grzyby funkcjonalne – zastosowanie

Grzyby funkcjonalne najczęściej stosowane są w postaci suplementów diety. Wykorzystywane są wysoko standaryzowane ekstrakty, które powstają w procesie gotowania, suszenia, fermentacji i ekstrakcji. Dostępne są w sproszkowanej formie, zamkniętej w wygodnej kapsułce lub proszku z suszonych grzybów. Ich smak i zapach są bardzo charakterystyczne, dlatego najczęściej są one stosowane jako dodatek do żywności. 

Zastosowanie grzybów funkcjonalnych jest szerokie – od poprawy samopoczucia, poprzez wyregulowanie snu czy zmniejszenie stresu. Na poziomie biochemicznym zmniejszają poziom kortyzolu, czyli hormonu stresu oraz wspierają gospodarkę hormonalną. Suplementacja grzybów funkcjonalnych może pomóc zajść w ciążę, poprawić wyniki badań i zwiększyć libido. 

Grzyby funkcjonalne mogą być przyjmowane na różne sposoby:

• jako dodatek do potraw,
• w postaci suplementów diety,
• jako napar.

Ważna jest regularność, dlatego sposób stosowania powinien być dopasowany do Ciebie i Twoich preferencji. Duże znaczenie ma również rodzaj grzybów funkcjonalnych. Te o działaniu wyciszającym, ułatwiającym zasypianie i niwelującym stres powinny być przyjmowane w godzinach wieczornych, najlepiej 1-2 godziny przed snem. Skuteczność grzybów możesz podnieść stosując również biohacking. Duży wpływ na jakość snu ma ograniczenie niebieskiego światła w godzinach wieczornych, medytacja i odpowiednia suplementacja.

Grzyby funkcjonalne o działaniu pobudzającym, których zadaniem jest dodanie energii i zwiększenie odporności na stres, powinny być przyjmowane rano. Najłatwiej połączyć je z kawą lub herbatą. Nie tylko nadadzą im niepowtarzalnego smaku i aromatu, ale też szybciej wchłoną się do organizmu. Ich efekt nie jest jednak natychmiastowy. Działanie zauważysz po kilku dniach regularnego stosowania. 

Nieocenione jest zastosowanie grzybów funkcjonalnych w profilaktyce przeciwstarzeniowej. Zawartość polifenoli, flawonoidów i melaniny wykazuje działanie antyoksydacyjne, co możesz zaobserwować po wyglądzie skóry. Co więcej, grzyby funkcjonalne możesz znaleźć w kosmetykach do pielęgnacji skóry. Wykorzystywane są w nich ich właściwości nawilżające, rozjaśniające i przeciwzapalne. 

Grzyby funkcjonalne – przeciwwskazania

Pomimo swoich wielu zalet i korzyści zdrowotnych, grzyby funkcjonalne mają przeciwwskazania do stosowania. Warto pamiętać, że nie wszystkie grzyby mogą być stosowane w sposób ciągły. Niektóre z nich, np. Reishi, mogą być przyjmowane maksymalnie przez 3 miesiące. Po tym czasie konieczne jest zrobienie przerwy. Należy również zachować ostrożność podczas stosowania grzybów funkcjonalnych i niektórych leków. Nie powinno się ich łączyć z:

• lekami przeciwzakrzepowymi,
• lekami obniżającymi ciśnienie krwi,
• lekami hipoglikemizujących,
• lekami immunosupresyjnymi,
• lekami immunomodulującymi,
• antydepresantami.

Całkiem inaczej sytuacja wygląda w przypadku kosmetyków z grzybami funkcjonalnymi. Dobrze wchłaniają się w głąb skóry, ale nie penetrują do organizmu. Jak każdy kosmetyk mogą powodować podrażnienia skóry, takie jak zaczerwienienie, świąd i wysypkę, jednak po odstawieniu produktu najczęściej mijają. 

Grzyby funkcjonalne – skutki uboczne

Skutki uboczne grzybów funkcjonalnych zdarzają się rzadko, ale nie można ich wykluczyć. Wiele z nich zależy od przyjmowanej dawki. Im wyższa, tym większe ryzyko na pojawienie się działań niepożądanych. Najczęściej pojawiają się:

• objawy ze strony układu pokarmowego, takie jak nudności, bóle brzucha, wymioty czy zgaga,
• bóle i zawroty głowy,
• objawy skórne, w tym świąd i wysypka,
• krwawienia z nosa,
• trudności z oddychaniem.

Skutki uboczne stosowania grzybów funkcjonalnych można jednak ograniczyć. Przed rozpoczęciem stosowania należy zwrócić uwagę na rodzaj grzybów. Niektóre z nich można stosować tylko w godzinach porannych, inne nie mają takiego wymogu. Kolejną ważną kwestią jest dawka. Nie należy przekraczać dozwolonej ilości. Informacje o niej znajdziesz na opakowaniu. 

Samodzielne zwiększanie lub przyjmowanie zbyt dużych dawek, aby osiągnąć jeszcze lepsze rezultaty, może wiązać się z nasileniem skutków ubocznych, a także grozić uszkodzeniem wątroby. Grzyby funkcjonalne nie są również przeznaczone do długoterminowego stosowania. Można po nie sięgać w momentach obniżonego nastroju, zaburzeń snu czy trudności z pamięcią i koncentracją. 

Grzyby funkcjonalne – podsumowanie

Grzyby funkcjonalne mają szereg cennych dla zdrowia właściwości, które wykorzystywano w medycynie już tysiące lat temu. Obecnie możesz je znaleźć w postaci suplementów diety lub dodatków do żywności. Grzyby funkcjonalne zwiększają odporność na stres, ułatwiają zasypianie i poprawiają pamięć i koncentrację.

Źródła:

1. Friedman M. Mushroom polysaccharides: chemistry and antiobesity, antidiabetes, anticancer, and antibiotic properties in cells, rodents, and humans. Foods. 2016;5(4):80.
2. Chiu HF, Fu HY, Lu YY, Han YC, Shen YC, Venkatakrishnan K, Golovinskaia O, Wang CK. Triterpenoids and polysaccharide peptides-enriched Ganoderma lucidum: a randomized, double-blind placebo-controlled crossover study of its antioxidation and hepatoprotective efficacy in healthy volunteers. Pharm Biol. 2017 Dec;55(1):1041-1046.
3. Wu G.S., Guo J.J., i wsp.: Anti-cancer properties of triterpenoids isolated from Ganoderma lucidum – a review. Expert Opin Investig Drugs. 2013 Aug;22(8):981-92.
4. Kang HJ, Baik HW, Kim SJ, Lee SG, Ahn HY, Park JS, Park SJ, Jang EJ, Park SW, Choi JY, Sung JH, Lee SM. Cordyceps militaris Enhances Cell-Mediated Immunity in Healthy Korean Men. J Med Food. 2015 Oct;18(10):1164-72.
5. Fordjour E, Manful CF, Javed R, Galagedara LW, Cuss CW, Cheema M, Thomas R. Chaga mushroom: a super-fungus with countless facets and untapped potential. Front Pharmacol. 2023 Dec 5;14:1273786.
6. Yang M, Hu D, Cui Z, Li H, Man C, Jiang Y. Lipid-Lowering Effects of Inonotus obliquus Polysaccharide In Vivo and In Vitro. Foods. 2021 Dec 12;10(12):3085.