Nerwica serca – przyczyny, objawy i leczenie

Nerwica serca może objawiać się nagłą dusznością, kołataniem serca oraz bólami w klatce piersiowej, którym towarzyszy ogromny lęk. Dolegliwości pojawiają się w sytuacjach stresowych, najczęściej u młodych kobiet. Nierzadko współistnieją z depresją. Pacjenci, którzy po raz pierwszy doświadczają takich objawów, ze względu na ich nasilenie przypominające groźną chorobę serca często poszukują pomocy na oddziałach ratunkach. 

Co to jest nerwica serca?

Nerwica serca to choroba o podłożu psychosomatycznym należąca do dużej grupy zaburzeń lękowych. Oznacza to, że przyczyną zgłaszanych przez pacjenta objawów nie jest schorzenie organiczne tego narządu, co zostało wykluczone w trakcie procesu diagnostycznego, a dolegliwość niejako „udaje” chorobę narządów wewnętrznych. Symptomy, na które uskarża się pacjent, są spowodowane, a także zaostrzane przez czynniki psychiczne.

Zaburzenia lękowe, zwane dawniej nerwicami to najczęściej występujące w polskiej populacji zaburzenia psychiczne. Szacuje się, że ich objawów pod dowolną postacią doświadcza w ciągu życia co 3 mieszkaniec naszego kraju. U części z nich dolegliwości występują jako nerwica serca, znana również pod nazwami zespołu Da Costy, astenii nerwowo-krążeniowej, czy serca żołnierskiego. Zaburzenie to zostało po raz pierwszy opisane w drugiej połowie XIX w. wśród żołnierzy biorących udział w wojnie secesyjnej.

Nerwica serca – przyczyny

Przyczyny rozwoju zaburzeń lękowych pod postacią nerwicy serca są złożone i jeszcze nie do końca poznane. 

• Wiadomo, że na ich powstanie wpływa wzajemna interakcja wielu czynników – podatność genetyczna, zaburzenia w poziomie neuroprzekaźników w ośrodkowym układzie nerwowym, nadmierny i przewlekły stres, brak wsparcia, a także nasze doświadczenia, jak nasi rodzice radzili sobie z trudnymi sytuacjami. 
• Zaburzenie lękowe najczęściej ujawniają się jako reakcja na traumatyczne przeżycie lub dużą zmianę w życiu, która nie musiała być negatywna, ale stała się pewnym stresorem, np.: zmiana pracy, przeprowadzka. 
• Sugeruje się, że na pojawienie się zaburzeń lękowych mogą mieć wpływ nasze negatywne doświadczenia z wczesnego dzieciństwa, o których nie zawsze pamiętamy – poczucie braku opieki i wsparcia.

Do czynników ryzyka wystąpienia zaburzeń lękowych, w tym również nerwicy serca należą:

• Płeć żeńska,
• Wiek między 20. a 40. rokiem życia,
• Poczucie samotności,
• Stres,
• Niski poziom wykształcenia i niski status społeczny.

Zaburzenia lękowe pod postacią somatyczną mogą również wystąpić np. jako przewlekłe bóle brzucha, zaparcia i problemy z wypróżnianiem czy bóle stawów. Oczywiście można je podejrzewać dopiero po wcześniejszym wykluczeniu przyczyn organicznych.

Nerwica serca – objawy

Nerwica serca charakteryzuje się obecnością objawów ze strony układu krążenia oraz nerwowego, jak i obezwładniającym poczuciem lęku. Do typowych dolegliwości należą:

• Duszność – czyli subiektywne poczucie braku powietrza, niemożności zaczerpnięcia tchu,
• Ból w klatce piersiowej lub uczucie kłucia – w przeciwieństwie do bólu wieńcowego nie jest on nasilany przez wysiłek fizyczny i nie zanika po przyjęciu nitrogliceryny,
• Kołatanie serca w młodym wieku, 
• Przyśpieszenie tętna i wzrost ciśnienia tętniczego,
• Nadmierna potliwość,
• Trudność w koncentracji uwagi,
• Zawroty głowy,
• Osłabienie,
• Niepokój o własne życie,
• Nadmierna potliwość i suchość w jamie ustnej.

Wymienione objawy są silnie związane z przebytym stresem emocjonalnym. W przypadku napadu lęku pojawiają się one nagle i trwają krótko. Ustępują zazwyczaj w ciągu 30 minut. W praktyce klinicznej niezwykle ważne jest odróżnienie nerwicy serca od innych groźniejszych zaburzeń, mogących stanowić zagrożenie życia, takich jak np.: arytmia serca, zawał serca czy zapalenie mięśnia sercowego. Wskazówką ułatwiającą postawienie prawidłowego rozpoznania jest określenie okoliczności, w jakich doszło do pojawienia się tych objawów. 

O nerwicy serca świadczy wystąpienie niepokojących dolegliwości w spoczynku, w obliczu sytuacji stresowej, w odróżnieniu od chorób organicznych. W ich przypadku pojawienie się bólu i zaburzeń rytmu najczęściej poprzedza wysiłek fizyczny. Konieczne może być również wykonanie badań takich jak EKG, ECHO czy próby wysiłkowej. Po wykluczeniu chorób serca, pacjent jest kierowany do psychiatry, który decyduje o dalszym leczeniu.

Nerwica serca – leczenie

W leczeniu nerwicy serca mają zastosowanie preparaty farmakologiczne oraz psychoterapia. 

• Głównym zadaniem tych pierwszych jest ograniczenie nasilenia dolegliwości zgłaszanych przez pacjenta, a także zmniejszenie ryzyka kolejnego napadu lęku. W doraźnym opanowaniu napadów lęku zastosowanie mają krótko działające benzodiazepiny np.: alprazolam podawany doustnie. Ze względu na ich właściwości uzależniające nie należy ich jednak stosować w leczeniu przewlekłym. 
• U części pacjentów, zwłaszcza ze współistniejącą depresją, zastosowanie mają psychiatryczne leki poprawiające nastrój z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). Preparaty te nie uzależniają. 
• Kolejnym niezwykle istotnym elementem leczenia zaburzeń lękowych, w tym nerwicy serca, jest psychoterapia. Ma ona za zadanie nauczenie pacjenta przeżywania negatywnych emocji i radzenia sobie ze stresem w taki sposób, by nie doprowadzały one do pojawiania się objawów zaburzeń lękowych.
• W leczeniu nerwicy serca zaleca się również zadbanie o zdrowy tryb życia oraz równowagę w życiu osobistym i zawodowym. Chorzy powinni unikać przepracowywania się. Korzystny wpływ na leczenie ma regularny aktywny wypoczynek, zdrowa dieta oraz odpowiednia ilość snu każdego dnia.

Nerwica serca – leczenie domowe

W opanowaniu objawów nerwicy serca skuteczność wykazują różnorodne techniki relaksacyjne. Szczególnie warty uwagi jest trening autogenny Schultza. W leczeniu domowym mogą się również sprawdzić ziołowe preparaty lecznicze, a dokładniej „zioła na depresję i nerwicę” o działaniu uspokajającym i wyciszającym, takie jak melisa czy lawenda lekarska. Pamiętaj jednak by ich stosowanie, podobnie jak tabletek na uspokojenie bez recepty, skonsultować z lekarzem, ponieważ mogą one wchodzić w interakcje z przyjmowanymi lekami.

Czy nerwica serca jest niebezpieczna?

Nerwica serca może być niebezpieczna dla naszego zdrowia i życia, dlatego nie warto bagatelizować jej objawów. Częste pojawianie się napadów lęku upośledza codzienne funkcjonowanie, nierzadko prowadzi do problemów w pracy i zaburza interakcje z innymi osobami. Pacjenci mogą doświadczać również tzw. lęku antycypacyjnego, czyli lęku przed pojawieniem się kolejnych napadów. Poza tym nieleczenie zaburzeń lękowych, w tym nerwicy serca, zwiększa ryzyko rozwoju depresji, bezsenności oraz uzależnień od substancji psychoaktywnych. Tacy pacjenci częściej mają myśli samobójcze. Nierzadko podejmują również próby samobójcze zakończone powodzeniem.

Podsumowanie

Pojawienie się objawów nerwicy serca to znak, żeby zwolnić i skupić się na swoim zdrowiu. W przeciwnym razie objawy mogą się nasilać, prowadząc do groźnych następstw. Głównym sposobem leczenia nerwicy serca jest psychoterapia. W celu doraźnego opanowania dolegliwości konieczne może być zastosowanie leczenia farmakologicznego, najczęściej w formie preparatów doustnych.

Źródła:

1. Gałecki, A. Szulc, Psychiatria, Edra Urban&Partner, 2018
2. Lenart-Migdalska, Nerwica serca – co to jest, jakie są objawy, jak postępować,https://www.mp.pl/pacjent/objawy/306968,nerwica-serca-co-to-jest-jakie-sa-objawy-jak-postepowac, [dostęp 05.11.2022 r.]
3. K. Nitsch, M. Jabłoński, J. Samochowiec, J. Kurpisz, Zaburzenia pod postacią somatyczną: problematyczne zjawisko — problematyczna diagnoza, https://journals.viamedica.pl/psychiatria/article/view/42206/30243, [dostęp 05.11.2022 r.]