Kołatanie serca (palpitacje) – przyczyny, objawy i leczenie

Kołatanie serca, nazywane również palpitacją, to uczucie nadmiernej, nierównej lub zbyt szybkiej pracy serca, które może wynikać z wielu przyczyn – od poważnych chorób serca, po reakcję organizmu na nadmierny stres. Dowiedz się więcej na temat przyczyn oraz objawów, które mogą towarzyszyć kołataniu serca oraz sprawdź, kiedy konieczne jest wdrożenie leczenia.

Co to jest kołatanie serca?

Kołatanie serca to subiektywne, nieprzyjemne uczucie bicia serca. Dochodzi do niego w wyniku zmiany częstotliwości, rytmu lub siły skurczu mięśnia sercowego.

• Uczucie kołatania serca może pojawić się, gdy serce bije zbyt silnie, a także gdy częstotliwość jego uderzeń wzrasta.
• Nierzadko mamy również do czynienia z sytuacją, gdy częstotliwość pracy serca zmienia się jedynie nieznacznie, ale pacjent odczuwa je w sposób nieadekwatny.
• Kołatanie serca może być symptomem chorobowym, szczególnie gdy współistnieje z innymi objawami – dusznością, zasłabnięciem czy omdleniem.
• Należy jednak pamiętać również o tym, że nierzadko występuje u osób całkowicie zdrowych, w odpowiedzi na nadmierny stres czy wysiłek fizyczny.
• Kołatanie serca może mieć charakter napadowy – gdy pojawia się nagle i nagle ustępuje oraz nienapadowy. O tym ostatnim mówimy wówczas, gdy uczucie nadmiernej, nieadekwatnej pracy serca narasta powoli i stopniowo ustępuje.

Kołatanie serca – przyczyny

W warunkach fizjologicznych nasze serce bije miarowo ze średnią częstotliwością 60-80 uderzeń na minutę w czasie spoczynku. Rytm ten generowany jest przez węzeł zatokowo-przedsionkowy zlokalizowany w okolicy ujścia żyły głównej górnej do prawego przedsionka. To, co określamy potocznie biciem serca, to nic innego jak rytmiczny skurcz przedsionków, z następującym po nim skurczem komór. Dzięki temu serce kurczy się i tłoczy krew do wszystkich narządów naszego organizmu. Jednak naturalny rytm serca może być zakłócony przez wiele czynników. Wówczas pacjenci mogą skarżyć się na uczucie kołatania serca.

Do możliwych przyczyn tego stanu należą:

• zaburzenia rytmu, czyli arytmię serca: migotanie przedsionków,
• niewydolność serca,
• choroba wieńcowa, zawał serca,
• kardiomiopatie, czyli zaburzenia dotyczące budowy i funkcji serca,
• nadczynność tarczycy,
• hipoglikemia,
• zaburzenia elektrolitowe,
• wysoka gorączka,
• anemia,
• nerwica serca, zaburzenia depresyjne, ataki paniki,
• stres,
• wysiłek fizyczny,
• hiperwentylacja,
• wpływ działania niektórych leków – leki przeciwcholinergiczne, β2-mimetyki, glikozydy naparstnicy, teofilina, azotany, adrenalina,
• wpływ działania niektórych używek – nadużycie lub odstawienie alkoholu, kofeina, nikotyna, amfetamina.

Część osób np. w wyniku reakcji na stres, może w nadmierny i nieadekwatny sposób odczuwać prawidłowy rytm serca, skarżąc się na kołatanie serca. Ten objaw może więc towarzyszyć mnogim zaburzeniom. Subiektywne uczucie nadmiernej, nierównej lub zbyt szybkiej pracy serca to symptom, którego z całą pewnością nie powinniśmy bagatelizować.

Kołatanie serca – objawy

Objawy towarzyszące kołataniu serca, a także wcześniejsza historia zdrowotna pacjenta, mogą dać nam wskazówki co do przyczyny wystąpienia palpitacji. Na początku zawsze musimy ustalić czas trwania odczuwania nieprawidłowej pracy serca oraz okoliczności, w których doszło do jego pojawienia się.

Do objawów mogących współistnieć z kołataniem serca należą:

• uczucie duszności,
• wysoki puls,
• wysokie ciśnienie tętnicze,
• zmęczenie, upośledzenie tolerancji wysiłku,
• zawroty głowy,
• dyskomfort lub ból w klatce piersiowej,
• zasłabnięcie lub omdlenie kardiogenne, czyli wywołane zaburzeniem rytmu lub chorobą strukturalną serca,
• nagle pojawiający się kaszel,
• wysoka gorączka,
• niemiarowa praca serca.

Kołatanie serca ze współwystępującym gniotącym, dławiącym bólem w klatce piersiowej promieniującym do szyi, żuchwy, lewego ramienia czy nadbrzusza, wymaga natychmiastowego wezwania karetki pogotowia ratunkowego. Szczególnie, jeśli objawy te pojawiły się w trakcie wysiłku fizycznego i nie ustępują w ciągu 5 minut po podjęzykowym podaniu nitrogliceryny. W tej sytuacji możemy podejrzewać zawał serca.

U pacjentów z cukrzycą kołatanie serca może być jednym z objawów hipoglikemii, czyli obniżenia poziomu glukozy we krwi. Do pozostałych symptomów tego stanu należy ból głowy, zmęczenie, nadmierna potliwość, uczucie głodu, drżenie rąk, a nawet utrata przytomności i śpiączka cukrzycowa.

Kołatanie serca – leczenie

Sposób leczenia kołatania serca jest zależny od rozpoznanej przyczyny zaburzeń zgłaszanych przez pacjenta. Uczucie nadmiernej, nierównej lub zbyt szybkiej pracy serca to objawy, które mogą być wywołane przez wiele czynników.

• W pierwszej kolejności zawsze należy wykluczyć przyczyny kardiologiczne.
• Warto również oznaczyć poziom glukozy za pomocą glukometru. To łatwe badanie pozwoli nam w szybki sposób potwierdzić lub wykluczyć hipoglikemię.
• Uczucie kołatania serca jest wskazaniem do wykonania EKG serca. U niektórych pacjentów, u których dolegliwości występują w sposób napadowy, zalecane jest przeprowadzenie monitorowania EKG metodą Holtera.
• Dodatkowo konieczne może być wykonanie badań laboratoryjnych – morfologii, poziomu elektrolitów, w szczególności potasu, magnezu oraz wapnia, a także oznaczenie hormonów tarczycy.
• U części pacjentów, u których kołatanie serca wynika ze schorzeń kardiologicznych, konieczne może być włączenie leków na serce lub zmodyfikowanie dotychczasowego leczenia.
• W przypadku, gdy symptomy zgłaszane przez chorego wywołane są przez nerwicę serca, wskazane jest zastosowanie leków na uspokojenie.
• Nie możemy również zapominać o zaburzeniach elektrolitowych, które mogą dawać objawy sercowe. Wówczas po wykonaniu niezbędnych badań i stwierdzeniu niedoborów, lekarz może zalecić doustne przyjmowanie potasu w tabletkach, a także stosowanie magnezu na serce.

Domowe sposoby na kołatanie serca

Domowe sposoby na kołatanie serca nigdy nie powinny być stosowane, jeśli nie znamy jego przyczyny.

• W przypadku wystąpienia tego objawu, zwłaszcza u osób starszych i ze stwierdzonymi wcześniej obciążeniami kardiologicznymi, zawsze wskazane jest zgłoszenie się do lekarza.
• Osoby młode również nie powinny bagatelizować kołatania serca. Zwłaszcza jeśli objaw ten nawraca lub towarzyszą mu inne symptomy zaburzenia pracy serca.
• W przypadku, gdy mamy pewność, że odczuwane palpitacje serca są wywołane przez stres, można spróbować wdrożyć metody redukujące jego nasilenie. Do domowych sposobów należy spożywanie naparu z melisy czy kwiatu lipy, a także stosowanie technik relaksacyjnych, takich jak ćwiczenia oddechowa, joga czy medytacja.

Jakie ćwiczenia na kołatanie serca?

Wysiłek fizyczny w pozytywny sposób wpływa na nasze zdrowie – zmniejsza ryzyko sercowo-naczyniowe, redukuje poziom stresu oraz poprawia naszą sprawność. Osoby, które odczuwają nawracające kołatania serca, zwłaszcza podczas wysiłku, przed podjęciem aktywności fizycznej powinny zostać skonsultowane kardiologiczne. Postawienie właściwego rozpoznania co do przyczyny odczuwanej przez pacjenta nieprawidłowej pracy serca, jest niezbędne dla wydania odpowiednich zaleceń dotyczących natężenia i rodzaju podejmowanego wysiłku.

Czy kołatanie serca jest niebezpieczne?

Kołatanie serca może być niebezpieczne, dlatego nie możemy go bagatelizować. Do objawów alarmowych wymagających niezwłocznej konsultacji lekarskiej, a w razie dużego nasilenia dolegliwości wezwania pogotowia ratunkowego należą towarzyszące mu:

• Zawroty głowy,
• Obfite pocenie się,
• Szybki oddech, duszność,
• Ból w klatce sercowej, zwłaszcza o charakterze wieńcowym – czyli gniotący, ściskający ból zamostkowy, promieniujący do żuchwy, szyi, lewego ramienia i/lub nadbrzusza,
• Utrata przytomności,
• Wysokie ciśnienie tętnicze,
• Zmiana charakteru wcześniej występującego kołatania serca – mówimy o tym wówczas, gdy kołatanie serca jest odczuwalne w inny sposób niż do tej pory.

Podsumowanie

Kołatanie serca to objaw, który może towarzyszyć chorobom tego narządu, ale nie tylko. Nierzadko uczucie nadmiernej, nierównej lub zbyt szybkiej pracy serca jest odczuwalna przez pacjentów z nadczynnością tarczycy, gorączką, anemią czy hipoglikemią. Poza tym może pojawić się jako jeden z objawów nerwicy serca. Również tachykardia zatokowa, występująca fizjologicznie w czasie wysiłku fizycznego, czy stresu, może być opisywana przez pacjenta jako kołatanie serca.

Źródła:

1. Gajewski, Interna Szczeklika. Mały Podręcznik 2021/2022, Medycyna Praktyczna, Kraków 2021,
2. Bilińska, Diagnostyka różnicowa kołatań serca, https://podyplomie.pl/medycyna/37304,diagnostyka-roznicowa-kolatan-serca, [dostęp 05.08.2023 r.]
3. Polak, K. Mizia-Stec, Zaburzenia rytmu serca u osób w podeszłym wieku, https://podyplomie.pl/medycyna/32413,zaburzenia-rytmu-serca-u-osob-w-podeszlym-wieku, [dostęp 05.08.2023 r.]