Uszy zapaśnika − jak je rozpoznać?

Tępy uraz ucha zewnętrznego może prowadzić do powstania krwiaka małżowiny usznej. Brak reakcji lub nieskuteczne czy zbyt późno podjęte leczenie skutkuje trwałym zniekształceniem, co nazywa się w medycynie uchem kalafiorowatym lub uchem zapaśnika. W jaki sposób powstaje ta deformacja, jak jej zapobiec i na czym polega odpowiednie leczenie?

Jak zbudowane jest ucho?

Ucho dzieli się na ucho zewnętrzne, ucho środkowe i ucho wewnętrzne. To, co widzisz i potocznie nazywasz uchem, to ucho zewnętrzne. Należy do niego małżowina uszna i przewód słuchowy zewnętrzny. Małżowina uszna zbudowana jest z chrząstki sprężystej − z wyjątkiem jej dolnej części, czyli płatka ucha, który zawiera podskórną tkankę tłuszczową. Dotykając swojego ucha, z łatwością zauważysz, że u dołu jest miękkie w przeciwieństwie do reszty małżowiny. Sprężysta chrząstka małżowiny usznej zlokalizowana jest bezpośrednio pod cienką skórą. Brak podskórnej tkanki tłuszczowej w tym miejscu czyni ją wrażliwą na uszkodzenia i urazy.

Szczegółowy kształt małżowiny usznej jest cechą indywidualną, ale generalnie zdrowe ucho jest wymodelowane w charakterystyczny sposób. Jego wolny, boczny brzeg, nazywany obrąbkiem, jest wywinięty do przodu i ku dołowi przechodzi w płatek. Równolegle do obrąbka leży grobelka, a zagłębienie na środku małżowiny to muszla. Od przodu ogranicza ją skrawek ucha. Przewód słuchowy zewnętrzny wychodzi z jamy muszli, ma długość około 3,5 cm, przebiega łukowato i zakończony jest błoną bębenkową, która należy już do ucha środkowego.

Sprawdź też, jak odetkać zatkane ucho.

Uszy zapaśnika − co to takiego?

Schorzenia ucha zewnętrznego mogą mieć różne podłoże:

• zapalne,
• urazowe,
• nowotworowe.

Mogą być też spowodowane wadą rozwojową lub być związane z umieszczonym wewnątrz przewodu ciałem obcym (ten problem dotyczy szczególnie małych dzieci).

Uszy zapaśnika to najczęściej efekt uszkodzenia mechanicznego. Tępy uraz małżowiny usznej może doprowadzić do pęknięcia naczyń krwionośnych i wynaczynienia się krwi pod ochrzęstną (ta pokrywa tkankę chrzęstną, dostarcza jej substancji odżywczych i jest niezbędna do jej regeneracji). Krwiak powstały między chrząstką małżowiny a ochrzęstną oddziela je od siebie i prowadzi do zaburzeń odżywienia chrząstki, niedokrwienia i martwicy. Nieleczony krwiak małżowiny usznej w wyniku procesów gojenia, włóknienia i powstania wtórnych zwapnień, skutkuje trwałą deformacją ucha zewnętrznego. To właśnie jest ucho kalafiorowate.

Sprawdź też, czym jest ucho pływaka.

Takie zniekształcenie małżowiny w przeważającej ilości przypadków powstaje w mechanizmie opisanym powyżej (w wyniku urazu). Warto jednak wiedzieć, że ucho kalafiorowate może mieć także inne podłoże. Do jego powstania może doprowadzić np. nieleczone nawracające zapalenie chrząstek, czyli rzadka choroba autoimmunologiczna lub powikłania po piercingu (czyli nakłuwaniu ciała i zakładaniu kolczyków).

Skąd nazwa „ucho zapaśnika” i „ucho kalafiorowate”?

Najczęstszą przyczyną powstania deformacji, są bezpośrednie tępe urazy doznane podczas uprawiania sportów walki, takich jak: zapasy, boks, wrestling czy mieszane sztuki walki, a także innych sportów kontaktowych, np. rugby. To właśnie od etiologii pochodzi nazwa „uszy zapaśnika” czy rzadziej „uszy boksera”. Nazwa „uszy kalafiory” związana jest natomiast z wyglądem zniekształconej małżowiny usznej, która przypomina kwiat kalafiora.

Sprawdź też, czym jest zapalenie błędnika.

Krwiak małżowiny usznej − objawy i rozpoznanie

Jeśli doznałeś tępego urazu ucha, niezwłocznie skonsultuj się z lekarzem. Objawy narastającego krwiaka obejmują ból i obrzęk otaczających tkanek, wskutek czego małżowina uszna traci swój charakterystyczny kształt. Ucho będzie zaczerwienione i ocieplone.

Wykluczenie poważnych konsekwencji urazu za pomocą szczegółowego badania lekarskiego (łącznie z badaniem neurologicznym i laryngologicznym) i ewentualnych badań dodatkowych (np. tomografii komputerowej głowy) jest bardzo ważne. Samo w sobie „ucho kalafiorowate” zostaje zdiagnozowane w oparciu o to, jak wygląda i historię urazową − nie wymaga więc przeprowadzania badań laboratoryjnych czy obrazowych.

Sprawdź też leki i krople na ból uszu.

Uszy zapaśnika − leczenie

Żeby zminimalizować zakres i rozległość uszkodzeń, postępowanie medyczne musi zostać podjęte jak najszybciej. Niezwłoczne rozpoznanie krwiaka (najlepiej do 6 godzin po urazie) i ewakuacja (odciągnięcie) krwi za pomocą nakłucia igłą i aspiracji (po uprzednim znieczuleniu okolicy) pomoże uniknąć obumarcia chrząstki.

Czasami, żeby usunąć całą krew i zalegające skrzepy, nie wystarczy nakłucie igłą, a konieczne może okazać się wykonanie nacięcia i założenie drenażu. Dalsze postępowanie obejmuje założenie opatrunku uciskowego, który ma za zadanie zapobiec ponownej akumulacji krwi i przytwierdzić ochrzęstną do chrząstki. Istnieje wiele rodzajów opatrunków możliwych do zastosowania i technik, które mają zapobiec nawrotowi krwiaka (niektórzy lekarze zakładają szwy, inni stosują specjalne klipsy czy metalowe dyski). Niestety, opatrunek nie zawsze spełnia swoją rolę i może dojść do kolejnego nagromadzenia krwi, która będzie wymagała powtórnego odprowadzenia. Dlatego potrzebne są częste kontrole stanu ucha i w razie potrzeby, ponowne zastosowanie tej procedury.

Lekarz może także zdecydować o zastosowaniu antybiotykoterapii, żeby zapobiec infekcji. Jeśli po usunięciu krwi i założeniu opatrunku zaobserwujesz jakiekolwiek nowe niepokojące objawy dotyczące ucha (np. narastający ból, spuchnięte ucho w środku, wyciek z ucha, nowy obrzęk) lub inne symptomy (np. gorączka, wymioty, zaburzenia równowagi), niezwłocznie zasięgnij ponownej porady lekarskiej.

Jeśli od urazu i wynaczynienia krwi do zgłoszenia się do lekarza upłynie zbyt dużo czasu, drenaż krwiaka może być niemożliwy do wykonania. Postępujące włóknienie i zwapnienia doprowadzą w końcu do trwałej deformacji małżowiny usznej, czyli powstania ucha kalafiorowatego. Wtedy jedynym możliwym leczeniem staje się zabieg chirurgiczny.

Rodzaj techniki rekonstrukcyjnej i zakres zabiegu zależy od dokładnego umiejscowienia i rozległości zniekształcenia. W niektórych przypadkach wystarczy usunięcie źle uformowanej chrząstki włóknistej. Czasem jednak uzyskanie zadowalającego efektu kosmetycznego jest bardzo trudne lub niemożliwe. Takie zabiegi chirurgii plastycznej nie zawsze są warte wykonania, szczególnie jeśli deformacja nie przeszkadza Ci w codziennym funkcjonowaniu i nie wpływa na przebieg kanału słuchowego zewnętrznego, a Ty nadal planujesz kontynuować uprawianie sportów walki.

Pamiętaj, że jeśli rozpoczniesz leczenie niezwłocznie po urazie, a lekarz szybko usunie zalegającą krew i założy odpowiedni opatrunek, jest duża szansa, że nie dojdzie do rozwoju ucha kalafiorowatego, a zniekształcenia, które pozostaną, będą niewielkie i dyskretne. Jeśli jednak zrezygnujesz z odpowiedniej terapii, miej na uwadze, że korekta uszu zapaśnika w przyszłości może być trudna lub niemożliwa do wykonania. Efekty zabiegów chirurgii rekonstrukcyjnej w tym obszarze, mogą nie być satysfakcjonujące.

Sprawdź też preparaty do higieny uszu.

Jak zapobiec powstaniu ucha zapaśnika?

Jak widzisz, kiedy krwiak małżowiny usznej nie zostanie usunięty dostatecznie szybko lub postępowanie będzie nieskuteczne i dojdzie do powstania ucha kalafiorowatego, leczenie deformacji jest trudne lub nawet niemożliwe. Dlatego warto zwrócić uwagę na odpowiednie zapobieganie. Żeby ograniczyć ryzyko urazów, zastosuj specjalny ochraniacz na głowę lub kask ochronny podczas uprawiania sportów kontaktowych.

Uważa się, że użycie ochronnych nakryć głowy wyraźnie zmniejsza występowanie krwiaków małżowiny usznej. Taka profilaktyka nic nie kosztuje, jest prosta i bezproblemowa, a pozwala uniknąć bólu, zabiegów i deformacji. Pamiętaj, że jeżeli jednak dojdzie do uszkodzenia ucha, jak najszybsze leczenie pozwoli zminimalizować zakres trwałego zniekształcenia.

Sprawdź też, jak czyścić uszy.

Uszy zapaśnika − co warto pamiętać?

Ucho kalafiorowate to deformacja małżowiny usznej powstała w wyniku nieleczenia lub nieprawidłowego zaopatrzenia krwiaka małżowiny. Wynaczynienie krwi najczęściej jest efektem urazu doznanego podczas uprawiania sportów kontaktowych. Jeśli dojdzie do uszkodzenia chrząstki, tylko szybko podjęte działania pozwolą uniknąć lub zminimalizować ryzyko trwałych zniekształceń, które mogą stanowić poważny defekt kosmetyczny w przyszłości. Zastosowanie metod medycyny plastycznej w celu rekonstrukcji kształtu ucha często okazuje się rozczarowujące, dlatego warto zadbać o odpowiednią ochronę głowy i uszu, a w razie powstania krwiaka - jego szybką ewakuację. Pamiętaj, że urazy okolic głowy i szyi mogą nieść za sobą znacznie poważniejsze skutki niż uszkodzenie ucha zewnętrznego. Jeśli zaobserwujesz u siebie jakiekolwiek niepokojące objawy, nigdy ich nie lekceważ. Gdy udasz się do lekarza, koniecznie opowiedz mu w jaki sposób doszło do urazu i ile czasu od niego upłynęło.

Źródła:

1. C. Patel, K. Skidmore, J. Hutchison, J. D. Hatcher, Cauliflower Ear
2. Summer, Managing auricular haematoma to prevent cauliflower ear
3. Walocha, A. Skawina, J. Gorczyca, J. Skrzat, Anatomia prawidłowa człowieka,
4. Narożny, Choroby ucha zewnętrznego
5. Królik, Nawracające zapalenie chrząstek − opis przypadku