Badanie ucha środkowego: jak wygląda?

Badanie otoskopowe umożliwia przyjrzenie się błonie bębenkowej i na podstawie tego obrazu − pośrednią ocenę stanu ucha środkowego. Jest ono nieinwazyjne i stosunkowo proste. Można go przeprowadzić w gabinecie lekarza rodzinnego, jak i podczas wizyty domowej. W jaki sposób przebiega badanie i co można zdiagnozować z jego pomocą? Zobacz, jak wygląda badanie ucha środkowego.

Jak zbudowane jest ucho?

Wbrew pozorom, ucho to skomplikowany narząd o złożonej budowie. Żeby lepiej zrozumieć, na czym polega badanie ucha środkowego, warto najpierw zaznajomić się z budową i anatomią ucha.

Ucho, czyli narząd słuchu i równowagi składa się z ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego.

Ucho zewnętrzne to małżowina uszna i przewód słuchowy zewnętrzny − to właśnie ta część ucha, którą widać.

W skład ucha środkowego wchodzą: błona bębenkowa (która stanowi granicę między uchem zewnętrznym, a uchem środkowym), przestrzenie powietrzne, jama bębenkowa i trąbka słuchowa.

Ucho wewnętrzne, czyli błędnik stanowi zarówno narząd słuchu, jak i równowagi.

Badanie ucha środkowego − jak przebiega?

Badanie otoskopowe służy zbadaniu wyglądu błony bębenkowej, co stanowi podstawę do oceny stanu ucha środkowego. Otoskop to niewielkie narzędzie, które w uproszczeniu składa się z rękojeści, głowicy z wymiennymi, jednorazowymi wziernikami i źródła światła.

Przed badaniem usiądź wygodnie i staraj się pozostać w bezruchu. Jeśli lekarz będzie badał ucho Twojego dziecka, weź je na kolana, uspokój je i przytrzymaj. W przypadku małych dzieci dobra współpraca lekarza i rodzica może okazać się kluczowa. Pamiętaj, że badanie ucha otoskopem jest na ogół badaniem bezpiecznym i niebolesnym.

Zanim lekarz przystąpi do badania, najpierw obejrzy i zbada dotykiem Twoje małżowiny uszne, ich okolice i wejście do przewodu słuchowego zewnętrznego oraz dobierze odpowiedni wziernik. Żeby ułatwić włożenie wziernika do ucha i jak najlepiej uwidocznić błonę bębenkową, lekarz pociągnie Twoją małżowinę uszną w odpowiednim kierunku − wyprostuje to nieco kręty i skośny przewód słuchowy zewnętrzny.

Badanie ucha otoskopem

Podczas badania lekarz ocenia wygląd przewodu słuchowego zewnętrznego (jego drożność, obecność wydzielin, narośli, guzów) i wygląd błony bębenkowej. Zwraca uwagę na jej kolor, położenie, refleks świetlny, ruchomość i przezierność.

Do oceny ruchomości błony używa się otoskopu z balonikiem do otoskopii pneumatycznej. Zdrowa błona bębenkowa jest  półprzeźroczysta, połyskująca, o szaroperłowym odcieniu. Na jej powierzchni widać trójkątny refleks świetlny. Nieprawidłowości w obrębie błony bębenkowej obejmują: zaczerwienienie i zmiany barwy, przekrwienie, brak refleksu lub zmiany jego kształtu, wciągnięcie lub uwypuklenie błony, zgrubienia, ubytki w błonie i jej przerwanie, nieprawidłowe twory widoczne za błoną i inne.

Dzięki ocenie przewodu słuchowego i błony bębenkowej można rozpoznać również ostre zapalenie ucha zewnętrznego, zalegającą wydzielinę, grzybicę przewodu słuchowego, wysiękowe zapalenie ucha i inne.

Pamiętaj, że badanie ucha środkowego umożliwia też zauważenie innych nieprawidłowości − nie tylko stanów zapalnych i infekcyjnych, ale także narośli kostnych, ciał obcych, urazów mechanicznych i innych.  

Zapalenie ucha środkowego − badanie fizykalne

Badanie fizykalne ucha z wykorzystaniem otoskopu, w połączeniu z dokładnie zebranym wywiadem, pozwala z dużym prawdopodobieństwem prawidłowo zdiagnozować chorobę ucha.

Ostre zapalenie ucha środkowego to częste schorzenie, szczególnie u dzieci. Zwykle pojawia się po infekcjach górnych dróg oddechowych. Typowym objawem jest ból ucha, ale czasem może nie występować. Ból jest silny i pulsujący, towarzyszy mu uczucie pełności w uchu, pogorszenie słuchu, a czasem także gorączka. Warto pamiętać, że w wielu przypadkach leczenie zapalenia ucha środkowego opiera się na lekach przeciwbólowych  i przeciwgorączkowych. Decyzję o wdrożeniu antybiotykoterapii podejmuje lekarz.

Audiometria impedancyjna − szczegółowe badanie ucha u laryngologa

Warto wiedzieć, że ocena błony bębenkowej za pomocą otoskopu to proste i podstawowe badanie, które możesz wykonać u swojego lekarza rodzinnego. W niektórych przypadkach (np. zaburzenia słuchu), konieczna jest jednak szczegółowa analiza i bardziej dogłębne badanie narządu słuchu i równowagi. W razie takiej potrzeby, niezbędna może okazać się wizyta u laryngologa, który zdecyduje o ewentualnej konieczności przeprowadzenia dokładniejszych i (w przeciwieństwie do otoskopii) obiektywnych badań np. audiometrii impedancyjnej (badanie ucha środkowego), otoemisji akustycznej (badanie ucha wewnętrznego) czy wielu innych.

Audiometria impedancyjna polega na pomiarze oporu, jaki stanowią błona bębenkowa, kosteczki słuchowe i więzadła w jamie bębenkowej dla fali akustycznej. W skład badania wchodzą: tympanometria (bada podatność błony bębenkowej w zależności od zmian ciśnienia w przewodzie słuchowym zewnętrznym), pomiar odruchu z mięśnia strzemiączkowego i test trąbki słuchowej. Audiometria impedancyjna ocenia jakość przewodzenia dźwięku w uchu środkowym i służy do rozpoznawania wielu schorzeń ucha środkowego.

Źródła:

1. J. Walocha, A. Skawina, J. Gorczyca, J. Skrzat, Anatomia prawidłowa człowieka pod.red. Andrzeja Skawiny

2. E. Hassmann-Poznańska Technika badania otoskopowego i zasady interpretacji wyniku

3. E. Hojan Protetyka słuchu