Krwawienia po menopauzie – przyczyny i leczenie

Krwawienie z dróg rodnych po menopauzie to niepokojący objaw wymagający podjęcia odpowiednich kroków diagnostycznych. Nie należy go bagatelizować, nawet kiedy mamy do czynienia jedynie z niewielkim plamieniem. Najczęstszą przyczyną krwawienia po menopauzie jest atrofia nabłonka pochwy, czyli jego ścieczenie. Wówczas nawet niewielki uraz może doprowadzić do krwawienia. Jednak ten objaw może być również pierwszym symptomem nowotworu endometrium, którego częstość występowanie gwałtownie wzrasta po menopauzie.

Plamienie po menopauzie - co oznacza?

Menopauza to ostatnia miesiączka w życiu kobiety, po której przez 12 miesięcy nie dochodzi do kolejnego krwawienia. Jest związana z fizjologicznym procesem ustania czynności hormonalnej jajników. Jednak, zanim do tego dojdzie, miesiączki stają się coraz bardziej nieregularne, zmianie ulega również ich obfitość. Menopauza jest więc rozpoznaniem retrospektywnym i może wystąpić w różnym wieku. Najczęściej ma miejsce pomiędzy 50. a 52. rokiem życia. Wówczas rozpoczyna się okres postmenopauzalny, trwający już do końca życia kobiety. 

Wszelkie krwawienia lub plamienia z dróg rodnych pojawiające się po upływie 12 miesięcy od ostatniej miesiączki są patologią i wymagają diagnostyki ginekologicznej. Do momentu postawienia odpowiedniego rozpoznania każdy taki przypadek jest traktowany jako objaw alarmowy rozwijającego się nowotworu endometrium.

Krwawienie po menopauzie - przyczyny

Szacuje się, że krwawienie po menopauzie dotyka od 4 do nawet 12% kobiet. Jego przyczyn może być wiele - od zupełnie błahych po bardzo poważne. 

• Prawie połowa przypadków plamienia lub krwawienia w okresie pomenopauzalnym jest spowodowana przez zmiany zanikowe błony śluzowej macicy i pochwy związane z ustaniem czynności hormonalnej jajników. 
• Kolejna przyczyna to przerost endometrium. W zależności od morfologii komórek endometrium pobranych podczas łyżeczkowania jamy macicy, ocenionych następnie w badaniu histopatologicznym można go podzielić na przerost bez atypii oraz przerost atypowy. Ten ostatni stanowi stan zwiększający ryzyko rozwoju raka endometrium w przyszłości. Nawet 10% kobiet zgłaszająca się do lekarza z powodu krwawienia pomenopauzalnego choruje na nowotwór endometrium. Podobne objawy mogą również wystąpić w przebiegu raka szyjki macicy. 
• Dużo rzadziej w okresie pomenopauzalnym mamy do czynienia z plamieniem wywołanym zakażeniem rzeżączkowym lub chlamydiowym szyjki macicy. Jednak również je musimy uwzględnić w diagnostyce.

Częstość występowania krwawień pomenopauzalnych maleje razem z wiekiem kobiety. Jednak wraz z upływem lat rośnie ryzyko, że jego pojawienie się jest spowodowane przez raka endometrium. Badania wykazały, że u kobiet po 80. roku życia przyczyną nawet 60% krwawień z dróg rodnych jest nowotwór błony śluzowej macicy.

Co ważne, choć krwawienie lub plamienie z pochwy może być jednym ze skutków ubocznych hormonalnej terapii zastępczej (HTZ), stosujące ją kobiety nie powinny bagatelizować tego objawu. Postępowanie diagnostyczne jest takie samo jak u pacjentek, które nie przyjmują tych preparatów ze względu na podobne w obu grupach ryzyko raka endometrium.

Krwawienia po menopauzie - objawy

Krwawienie po menopauzie samo w sobie jest objawem wymagającym diagnostyki, jednak nierzadko towarzyszą mu również inne symptomy, które mogą nakierować nas na przyczynę jego wystąpienia. Z tego powodu nieodzownym elementem wizyty u ginekologa pozostaje rozmowa z pacjentką, która poprzedza badanie. 

• Krwawienie z dróg rodnych po menopauzie może być skąpe lub bardzo obfite. Najczęściej jest to jednorazowy epizod, który kobieta zauważa podczas zmiany bielizny lub wizyty w toalecie. Niestety większość z nich decyduje się na wizytę u ginekologa, dopiero gdy sytuacja ta powtarza się wielokrotnie lub krwawienie jest bardzo obfite.
• Głównym i często jedynym objawem raka endometrium, ale również przerostu endometrium, jest krwawienie z dróg rodnych. Jego nasilenie wzrasta wraz z zaawansowaniem nowotworu. Jest ono również większe u kobiet przyjmujących preparaty przeciwkrzepliwe lub leki przeciwbólowe, które zawierają kwas acetylosalicylowy. Ryzyko rozwoju raka endometrium jest większe u kobiet z nadwagą lub otyłością, chorujących na cukrzycę, nadciśnienie tętnicze oraz zespół policystycznych jajników, a także u tych obciążonych dodatnim wywiadem rodzinnym w jego kierunku.
• W przypadku atrofii pochwy najczęściej występuje plamienie lub mierne krwawienie z dróg rodnych. Wiele kobiet skarży się również na nasiloną suchość pochwy i wynikające z tego problemy ze współżyciem. Do częstych symptomów należy plamienie po stosunku, do którego dochodzi na skutek uszkodzenia mechanicznego ścieńczałego nabłonka tej części ciała. 
• Plamienie, krwawienie, a w przypadku bardziej zaawansowanych zmian również upławy o nieprzyjemnym zapachu mogą być objawem raka szyjki macicy.

Krwawienie po menopauzie jest wskazaniem do wykonania badania histopatologicznego endometrium. Materiał najczęściej pobierany jest podczas łyżeczkowania jamy macicy. Dopiero jego dokładna ocena pod mikroskopem pozwala na postawienie ostatecznej diagnozy, a tym samym na potwierdzenie lub wykluczenie nowotworu.

Krwawienia po menopauzie - leczenie

Leczenie krwawienia po menopauzie zależy od stwierdzonej przyczyny. 

• W przypadku wykrycia przerostu endometrium bez atypii leczeniem z wyboru jest terapia hormonalna. 
• Jednak jeśli w badaniu histopatologicznym zostaną wykryte nieprawidłowe komórki mogące dać początek nowotworzeniu, u kobiet po menopauzie postępowaniem z wyboru jest usunięcie macicy. 
• Podobne postępowanie dotyczy raka endometrium. W zależności od zaawansowania nowotworu dodatkowo konieczna może być radioterapia, chemioterapia lub immunoterapii. Niekiedy wskazane jest połączenie wymienionych metod.
• W przypadku gdy krwawienie lub plamienie pomenopauzalne jest spowodowane przez atrofię nabłonka pochwy, wskazane jest stosowanie maści lub żeli na suchość pochwy zawierających w swoim składzie estrogeny. Kobiety z nasilonymi dolegliwościami mogą odnieść korzyści z rozpoczęcia hormonalnej terapii zastępczej, a także z zabiegów, jakie oferuje ginekologia estetyczna - laseroterapii lub ostrzykiwania okolic intymnych osoczem bogatopłytkowym.
• Objawy towarzyszące plamieniu lub krwawieniu z dróg rodnych, takie jak nieprawidłowa wydzielina, uczucie suchości, świąd mogą sugerować infekcję intymną. Jednak u kobiet po menopauzie, w przeciwieństwie do tych w wieku rozrodczym, występują one dużo rzadziej. Bezpodstawne wówczas stosowanie leków dopochwowych na zapalenie pochwy, nie powoduje ustąpienia dolegliwości, a jedynie opóźnia postawienie prawidłowej diagnozy i wdrożenie prawidłowego leczenia.

Krwawienie po menopauzie zawsze wymaga wizyty u lekarza w celu podjęcia odpowiednich kroków diagnostycznych. Nie istnieje żaden domowy sposób walki z tym objawem. Najlepsze zioła na menopauzę, takie jak dziurawiec czy serdecznik mogą natomiast zniwelować nasilenie dolegliwości towarzyszących menopauzie, takich jak uderzenia gorąca czy zmienność nastroju.

Podsumowanie

Krwawienie z dróg rodnych po menopauzie jest objawem alarmowym raka endometrium i z tego powodu nie może być nigdy bagatelizowane zarówno przez pacjentkę, jak i przez lekarza.

Źródła:

1. G.H. Bręborowicz, Położnictwo i Ginekologia, Tom 2, PZWL Warszawa 2020
2. E. Stefanowicz, Krwawienia pomenopauzalne, https://www.mp.pl/pacjent/objawy/254217,krwawienia-pomenopauzalne, [dostęp 01.02.2023]
3. J. M. Shwayder, Ultrasonograficzne monitorowanie krwawień po menopauzie, https://podyplomie.pl/ginekologia/17415,ultrasonograficzne-monitorowanie-krwawien-po-menopauzie, [dostęp 01.02.2023]