Jak rozpoznać chorobę Hashimoto? Przyczyny, objawy i leczenie zapalenia tarczycy

Tarczyca jest gruczołem znajdującym się z przodu szyi, którego głównym zadaniem jest wytwarzanie hormonów – tyroksyny (T4) i trijodotyroniny (T3). Substancje te kontrolują wiele procesów zachodzących w organizmie i wpływają m.in. na pracę serca i układu nerwowego, kondycję skóry oraz na przemianę materii. Najczęstszym zaburzeniem czynności tarczycy jest jej niedoczynność, a jej główną przyczyną jest choroba Hashimoto.

Czym jest Hashimoto?

Choroba Hashimoto (przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy) to choroba charakteryzująca się tym, że układ odpornościowy błędnie interpretuje komórki tarczycy jako wrogie, atakuje je i niszczy. Ten proces jest zwykle powolny, wieloletni i z czasem prowadzi do niedoczynności tarczycy, czyli stanu, w którym produkcja hormonów jest niewystarczająca względem zapotrzebowania organizmu.

Zapalenie tarczycy Hashimoto jest najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy w krajach, w których nie notuje się niedoborów jodu w populacji ogólnej. Może dotknąć każdego, ale jest zdecydowanie częstsza u kobiet niż u mężczyzn. Częstość występowania choroby Hashimoto rośnie wraz z wiekiem – jest diagnozowana zwykle w średnim wieku (między 30. a 50. rokiem życia).

Jakie są przyczyny choroby Hashimoto?

Nie ma jednego czynnika odpowiedzialnego za rozwój przewlekłego autoimmunologicznego zapalenia tarczycy. Skąd się bierze choroba Hashimoto? Do zachorowania przyczyniają się czynniki genetyczne i środowiskowe.

Czy choroba Hashimoto jest dziedziczna? Ryzyko zachorowania zwiększa się, jeśli w Twojej rodzinie występuje to schorzenie lub inna choroba o podłożu autoimmunologicznym (np. celiakia, cukrzyca typu 1, reumatoidalne zapalenie stawów). Czynniki genetyczne jedynie predysponują do wystąpienia choroby, a nie świadczą o tym, że na pewno dojdzie do jej rozwoju.

Posiadanie przez Ciebie innych chorób autoimmunologicznych też może zwiększać ryzyko rozwoju choroby Hashimoto.

Czynniki środowiskowe, co do których uważa się, że mogą korelować z ryzykiem zachorowania na Hashimoto, to m.in.:

• infekcje bakteryjne i wirusowe,
• nadmiar jodu w diecie,
• niedobór selenu w diecie,
• niektóre leki (np. amiodaron),
• narażenie na niektóre związki chemiczne (np. ftalany).

Jakie są objawy Hashimoto?

Choroba Hashimoto ma przebieg bezbolesny, a w początkowym etapie stopniowej destrukcji tarczycy – bezobjawowy. W miarę postępu choroby dochodzi do niedoboru hormonów tarczycowych, czyli niedoczynności tarczycy. Objawy charakteryzuje bardzo zróżnicowane nasilenie – od bardzo łagodnych, po zagrażające zdrowiu i życiu. Choroba może przebiegać z powiększeniem tarczycy (wolem), prawidłową wielkością tarczycy lub z tarczycą zanikową.

Hashimoto – objawy neurologiczne i psychiczne

W przebiegu niedoczynności tarczycy Hashimoto mogą pojawić się:

• zmęczenie i senność,
• zaburzenia pamięci,
• problemy z koncentracją,
• niestabilność emocjonalna,
• depresja,
• objawy choroby afektywnej dwubiegunowej i psychozy paranoidalnej,
• mononeuropatie (np. zespół cieśni nadgarstka).

W rzadkich przypadkach, gdy niedoczynność tarczycy nie jest leczona, może dojść do otępienia i śpiączki.

Hashimoto – objawy fizyczne

W chorobie Hashimoto objawy fizyczne mogą dotyczyć niemal każdego narządu i układu. Typowo pojawia się zmęczenie i zmniejszona tolerancja wysiłku, przyrost masy ciała, łatwe marznięcie i uczucie chłodu. U osób z chorobą Hashimoto twarz może mieć pogrubiałe rysy. Skóra staje się sucha, blada i zimna, a włosy suche, łamliwe i przerzedzone.

Inne częste objawy to także m.in.:

• chrypka,
• zmniejszenie tętna,
• niskie ciśnienie tętnicze,
• zaparcie,
• bóle mięśniowe i obrzęk stawów,
• zmniejszona potliwość.

Objawy choroby Hashimoto u kobiet obejmują m.in. zaburzenia miesiączkowania (przede wszystkim obfite miesiączki) i trudności z zajściem w ciążę. Zwiększa się także ryzyko poronienia. U mężczyzn Hashimoto może powodować osłabienie libido i zaburzenia wzwodu.

Nietypowe objawy Hashimoto

U niewielkiej części osób w wyniku zniszczenia komórek tarczycy i uwolnienia dużej ilości hormonów do krwiobiegu w przebiegu choroby Hashimoto może dochodzić do przejściowej nadczynności tarczycy. Objawy zwykle nie mają dużego nasilenia i z biegiem czasu ustępują same. Często są to:

• zwiększone tętno,
• zwiększona potliwość,
• zwiększona pobudliwość,
• biegunki i utrata masy ciała.

Jak diagnozuje się Hashimoto?

Rozpoznaniem choroby Hashimoto u osób dorosłych zajmują się lekarze rodzinni, interniści oraz endokrynolodzy. Podstawowe badania wykonywane u osób z podejrzeniem tej choroby to:

• Ocena poziomu TSH (hormon przysadki mózgowej pobudzający tarczycę do pracy – jego zwiększony poziom jest zwykle pierwszym objawem laboratoryjnym niedoczynności tarczycy);
• Ocena poziomu hormonów tarczycy FT3 i FT4 (o niedoczynności tarczycy świadczy ich poziom poniżej norm laboratoryjnych);
• Ocena przeciwciał przeciwtarczycowych – anty-TPO i anty-TG;
• USG tarczycy – chorobę Hashimoto charakteryzuje niejednorodność i hipogeniczność miąższu.

Jak rozpoznać Hashimoto? O chorobie świadczy zwiększone stężenie przeciwciał przeciwtarczycowych oraz laboratoryjne wykładniki niedoczynności tarczycy (wysokie TSH oraz niskie FT3 i FT4). Badanie USG ma jedynie znaczenie pomocnicze.

Jak leczyć Hashimoto?

Choroby Hashimoto nie można wyleczyć – nie istnieje skuteczne leczenie przyczynowe choroby. Schorzenie z biegiem czasu prowadzi do zniszczenia komórek tarczycy i do rozwoju niedoczynności tego gruczołu. U osób z niedoczynnością tarczycy stosuje się leczenie substytucyjne hormonami tarczycy. 

Lekiem stosowanym w tym wskazaniu jest lewotyroksyna (L-T4), którą stosuje się zwykle raz na dobę, na czczo, ok. 30-60 minut przed posiłkiem (zwykle rano). Dawka preparatu jest ustalana indywidualnie dla każdego chorego. Leczenie trwa całe życie.

W niektórych przypadkach lekarze zalecają stosowanie lewotyroksyny u osób z subkliniczną niedoczynnością tarczycy. Te wskazania to m.in. ciąża, wcześniejsza choroba tarczycy u pacjenta, cukrzyca, poziom TSH >10 mIU/l.

Nie istnieje żadna szczególnie zalecana dieta przy Hashimoto. Codzienny jadłospis powinien opierać się na ogólnych zasadach zdrowego żywienia. Nie ma dowodów na to, by przebieg choroby spowalniały jakiekolwiek diety eliminacyjne. Co więcej, nieumiejętne wykluczanie składników z diety może prowadzić do niedoborów makro- i mikroelementów.

Skutki nieleczonej choroby Hashimoto

Nieleczone Hashimoto, a konkretniej, nieleczona niedoczynność tarczycy w przebiegu choroby Hashimoto, wiąże się z ryzykiem wystąpienia śpiączki hipometabolicznej. Jest to stan zagrożenia życia i musi być leczony w warunkach szpitalnych. Do objawów śpiączki hipometabolicznej należą m.in.:

• znaczne obniżenie temperatury ciała (<30℃),
• znaczne obniżenie tętna i ciśnienia krwi,
• obrzęki,
• zaburzenia świadomości i śpiączka.

W skrajnych przypadkach śpiączka hipometaboliczna prowadzi do śmierci chorego.

Podsumowanie

Choroba Hashimoto jest częstym schorzeniem. W jej rozpoznaniu i dobrym leczeniu duże znaczenie ma współpraca na linii pacjent-lekarz oraz wykonywanie badań profilaktycznych (np. w ramach programu „Moje zdrowie – bilans zdrowia osoby dorosłej”). Pamiętaj, żeby wszystkie decyzje co do stosowanych leków i suplementów konsultować z lekarzem, a dietę w chorobach autoimmunologicznych układać we współpracy z doświadczonym dietetykiem.

Źródła:

1. Lewiński A., Płaczkiewicz-Jankowska E., Przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (choroba Hashimoto) i mieszana autoimmunologiczna choroba tarczycy, https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.9.3.1., [dostęp: 24.05.2025 r.]
2. Klubo-Gwieździńska J., Wartofsky L., Choroba Hashimoto – etiologia, rozpoznanie i leczenie na podstawie aktualnych danych naukowych, Medycyna Praktyczna, 2022, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9478900/, [dostęp: 16.06.2025 r.]
3. Bryl E., Luty J., Choroba Hashimoto – aspekt genetyczny i środowiskowy, Via Medica, 2017, https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/view/51240/37965, [dostęp: 16.06.2025 r.]
4. Lewiński A., Płaczkiewicz-Jankowska E., Niedoczynność tarczycy, https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.9.1., [dostęp: 24.05.2025 r.]