Kawa w diecie seniora – czy osoby starsze mogą pić kawę?

Kawa przez lata postrzegana była jako używka, której unikanie lub przynajmniej ograniczanie w diecie powinno wyjść na zdrowie. Wyniki większości badań prowadzonych w ostatniej dekadzie przeczą jednak zasadności takiego podejścia. Picie kawy ma zarówno zalety, jak i wady, jednak te pierwsze u większości osób (również seniorów) znacząco przeważają. W artykule przybliżamy różne aspekty związane z wpływem tego napoju na zdrowie starszych ludzi.

Czy seniorzy mogą pić kawę? 

Krótka odpowiedź na pytanie o to, czy seniorzy mogą pić kawę brzmi: tak. Starszy wiek zdecydowanie nie jest przeciwwskazaniem do konsumpcji tego napoju. Wręcz przeciwnie – umiarkowane spożycie kawy przynosi znaczące korzyści zdrowotne w kontekście chorób najczęściej dotykających osoby po 50. i 60. roku życia.  

Nie jest to jednak odpowiedź uniwersalna dla każdego seniora. W niektórych stanach chorobowych picie kawy może przynosić negatywne skutki. Dzieje się tak np. w przypadku tendencji do refluksu żołądkowo-przełykowego, który może się nasilać w efekcie spożywania napoju. Osobom, które nie zmagają się z poważniejszymi schorzeniami można więc polecić spożywanie kawy, natomiast w sytuacji występowania zdiagnozowanych chorób potrzebne jest zasięgnięcie indywidualnej porady lekarza lub dietetyka, który oceni potencjalne korzyści oraz ryzyko związane z konsumpcją tego napoju u danej osoby.

Dowiedz się również, jakie są najważniejsze zasady diety lekkostrawnej dla osoby starszej. Poznaj także jeden z jej wariantów o zmodyfikowanej konsystencji – dietę płynną dla seniora.

Jakie zalety ma picie kawy przez seniorów?

Uwzględnianie kawy w diecie starszych osób potencjalnie wpływa pozytywnie na profilaktykę całej gamy chorób. Napój stanowi cenne źródło przeciwutleniaczy (jednym z najważniejszych z nich jest kofeina), które ogrywają istotną rolę w zapobieganiu:

• Cukrzycy – kawa może poprawiać metabolizm glukozy oraz przyczyniać się do zmniejszania insulinooporności,
• Niektórych nowotworów, w tym m.in. raka jelita grubego,
• Schorzeń układu krążenia – antyoksydanty takie jak kofeina w diecie seniora mają szczególne znaczenie, ponieważ przeciwdziałają rozwojowi blaszki miażdżycowej oraz zmniejszają ryzyko powstawania zakrzepów; mogą przyczyniać się do zapobiegania wystąpieniu m.in. zawału serca i udaru mózgu,
• Chorób wątroby, w tym jej marskości,
• Kamicy pęcherzyka żółciowego,
• Schorzeń związanych z demencją, w tym choroby Parkinsona i choroby Alzheimera. 

Na podstawie powyższej listy widać, że kawa może odgrywać pozytywną rolę w kontekście przeciwdziałania większości chorób najczęściej rozpoznawanych wśród Polaków w starszym wieku.

Zobacz również inne antyoksydanty – suplementy w tabletkach.

Jakie wady ma picie kawy przez seniorów?

Picie kawy może prowadzić jednak także do wystąpienia negatywnych efektów. W większości wiążą się z nadmierną dawką kofeiny w organizmie i mają charakter krótkotrwały. Wśród niekorzystnych objawów, które mogą wystąpić po spożyciu kawy wymienia się:

• Nerwowość,
• Uczucie niepokoju,
• Nadpobudliwość,
• Problemy ze snem,
• Nudności,
• Podwyższenia tętna,
• Bóle głowy. 

Czy picie dużej ilości kawy może prowadzić do uzależnienia od kofeiny? Sprawdź!

Obserwowane efekty wynikają ze zdolności kofeiny do pobudzania ośrodkowego układu nerwowego. Zdecydowanie częściej tego rodzaju skutki uboczne pojawiają się u osób nieprzyzwyczajonych do picia kawy. Mogą także wystąpić po spożyciu tego napoju w większych ilościach od typowo przyjmowanych.  

• Ponadto kawa może przyczyniać się do wystąpienia krótkich epizodów podwyższenia ciśnienia krwi. W przypadku przyjmowania niektórych leków na nadciśnienie czasami obserwuje się niekorzystne interakcje. Zapytanie lekarza, czy u danej osoby istnieją przeciwwskazania do picia kawy i stosowanie się do zaleceń to najlepszy sposób ich zapobieganiu.
• Kolejną z potencjalnych wad picia kawy u osób starszych jest zwiększenie ryzyka odwodnienia, które stanowi częsty problem w tej grupie. Kawa ma działanie moczopędne, a więc przyspiesza usuwanie wody z organizmu. Jednocześnie pijąc duże ilości tego napoju, seniorzy często zapominają o spożywaniu innych, lepiej nawadniających płynów. 
• Kawa może odgrywać również negatywną rolę w sytuacji, gdy dieta osoby starszej jest uboga w wapń, żelazo i magnez. Jej konsumpcja zmniejsza wchłanianie i zwiększa usuwanie wymienionych pierwiastków z organizmu, a więc w pewnym stopniu nasila ryzyko ich niedoborów.

W uzasadnionych przypadkach, u osoby starszej może być wskazana suplementacja, np. w postaci zestawów witamin dla seniora i innych niezbędnych dla zdrowia substancji w postaci różnych preparatów. Zobacz np. suplement diety Olimp Gold-Vit Senior, suplement diety Bodymax Vital 50+, suplement diety Plussz Odporność Senior 100% Complex.

Jaką kawę mogą pić seniorzy? 

Z dietetycznego punktu widzenia dla zdrowia najbardziej korzystne jest picie kawy czarnej lub z mlekiem o niskiej zawartości tłuszczu (do 2%). Zdecydowanie lepiej zrezygnować z dodatku śmietanki, cukru oraz słodkich syropów. 

Warto również zauważyć, że sposób parzenia ma wpływ na efekty zdrowotne związane z konsumpcją napoju. Poleca się kawę przygotowywaną z wykorzystaniem filtrów, szczególnie papierowych. Wraz z fusami zatrzymują się substancje, które mogą odpowiadać za podwyższanie stężenia cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu LDL („złego cholesterolu”) we krwi. Podobny efekt w tym kontekście będzie miała konsumpcja produktu w wersji instant, który jest niemal całkowicie ich pozbawiony.

Pozytywne właściwości kawy wynikają przede wszystkim z zawartości przeciwutleniaczy w napoju. Im silniejszy napar, tym wyższa ich zawartość, a więc można spodziewać się także większych korzyści zdrowotnych. Oczywiście, jak w przypadku większości składników diety, zasada „więcej znaczy lepiej” działa tylko do czasu osiągnięcia punktu optimum. 

Dowiedz się, jakie są podstawowe zasady diety odchudzającej dla seniora.

Ile kawy mogą pić seniorzy? 

Za bezpieczną i korzystnie działającą dawkę kawy w diecie seniora generalnie można uznać ilość odpowiadającą 2-4 filiżankom dziennie – przy założeniu, że dana osoba nie spożywa jednocześnie znaczących ilości innych produktów bogatych w kofeinę. 

W przypadku konsumpcji zarówno kawy, jak i herbaty, czekolady lub napojów energetyzujących, dobrze jest zorientować się, czy łączna ilość tej substancji w diecie nie przekracza dziennej maksymalnej dawki określanej jako 400 mg oraz jednorazowej dawki 200 mg. Pomoże w tym poniższa tabela.

Co warto pamiętać o piciu kawy w starszym wieku? Podsumowanie

Maksymalną zalecaną ilość kawy i kofeiny w diecie starszych osób określa się jako taką samą, co u młodych ludzi dorosłych. Dotyczy to osób, u których wraz z wiekiem nie wystąpiły konkretne medyczne przeciwwskazania do ich spożywania, a także posiadają właściwą tolerancję kofeiny – czyli czują się dobrze po wypiciu kawy. Smakiem tego aromatycznego napoju seniorzy mogą cieszyć się wtedy ze świadomością, że pijąc go regularnie przyczyniają się do poprawy swojego zdrowia.

Źródła:

1. Jarosz M., Piramida Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej dla osób w wieku starszym, Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, https://ncez.pzh.gov.pl/seniorzy/piramida-zdrowego-zywienia-i-aktywnosci-fizycznej-dla-osob-w-wieku-starszym-4/ [dostęp 18.04.2023].
2. Jarosz M., Kawa – wschodząca gwiazda prewencji chorób, Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/kawa-wschodzaca-gwiazda-prewencji-chorob-2/ [dostęp 18.04.2023].
3. Jarosz A. Kawa w praktyce lekarza, https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/kawa-w-praktyce-lekarza-3/ [dostęp 18.04.2023].
4. European Food Safety Authority, Caffeine, https://www.efsa.europa.eu/en/topics/topic/caffeine [dostęp 18.04.2023].