Omdlenie to przejściowa, krótkotrwała utrata przytomności, zwykle związana z niedostatecznym dopływem krwi do mózgu. Najczęściej występuje, gdy ciśnienie krwi jest zbyt niskie (tak zwane niedociśnienie), a serce nie pompuje wystarczającej ilości tlenu do mózgu. Omdlenie nigdy nie należy lekceważyć, bo może być objawem choroby. Opowiadam, które z chorób serca mogą powodować omdlenia, co jest ich przyczyną, jak można rozpoznać omdlenia kardiogenne i w jaki sposób można sobie z nimi poradzić.
Jakie są przyczyny omdlenia?
Omdlenie to objaw, który może mieć kilka przyczyn - od łagodnych po zagrażające życiu. Dlatego tak ważne jest, żeby określić przyczynę omdlenia. Istnieje wiele potencjalnych powodów omdlenia, poniżej przeczytasz o najczęstszych.
Zobacz też: Objawy i przyczyny niewydolności serca
Choroby sercowo-naczyniowe (omdlenia sercowe)
Jeśli omdlenie występuje często i nie jest spowodowane odwodnieniem lub nagłą zmianą postawy, może być konieczne wykonanie testu na obecność poważnej choroby serca lub naczyń. Omdlenia sercowe często pojawiają się nagle, bez zawrotów głowy lub innych objawów przedomdleniowych.
Najczęstsze przyczyny omdleń sercowych:
- Arytmia i nieprawidłowy rytm serca − podczas epizodów arytmii serce pracuje nieefektywnie i do mózgu może przepływać niewystarczająca ilość natlenionej krwi. Istnieje wiele rodzajów arytmii serca, które mogą powodować omdlenia. Należą do nich bradyarytmie, czyli gdy serce bije zbyt wolno poniżej 60/min oraz tachyarytmie, gdy serce bije z częstością ponad 100/min. Więcej o arytmii przeczytasz: Arytmia serca i leczenie rozrusznikiem − kiedy się go stosuje?,
- Rozwarstwienie aorty − czyli rozdarcie dużej tętnicy, która przenosi krew z serca do reszty ciała. Jest to bardzo rzadki, ale zagrażający życiu stan,
- Zwężenie zastawki aortalnej − czyli zwężenie zastawki między sercem a aortą. Zwężenie zastawki aortalnej może być wrodzone, czyli obecne od urodzenia lub rozwinąć się w starszym wieku.
Omdlenie odruchowe (omdlenie neurologiczne, omdlenie wazowagalne, omdlenie wazodepresyjne, wspólne omdlenie)
Omdlenie odruchowe jest wynikiem reakcji odruchowej na jakiś czynnik wyzwalający, w którym serce zwalnia lub naczynia krwionośne rozszerzają się. To powoduje spadek ciśnienia krwi, a więc mniej krwi napływa do mózgu i dochodzi do omdleń lub prawie omdlenia (stanu przedomdleniowego). Omdlenie odruchowe jest najczęstszą przyczyną omdlenia.
Omdlenie wazowagalne jest to dość powszechne omdlenie, bo występuje u 1/3 populacji. To zdecydowanie najczęstsza forma omdleń odruchowych. Omdlenie wazowagalne jest często wywoływane przez połączenie odwodnienia i wyprostowanej postawy. Ale może też je spowodować jakiś emocjonalny wyzwalacz, taki jak przykładowo zobaczenie krwi („omdlenie na widok krwi”).
Sprawdź też, jak leczyć nadciśnienie tętnicze.
Czynniki wyzwalające omdlenie wazowagalne:
- widzenie krwi,
- wykonanie wstrzyknięcia lub pobranie krwi,
- szybkie wstawanie,
- stanie w pozycji wyprostowanej przez długi czas,
- nagły i nieoczekiwany uraz, stres lub ból, np. uderzenie,
- oddawanie krwi.
Inne rodzaje omdleń odruchowych obejmują:
Omdlenie sytuacyjne − nagła reakcja odruchowa na inny czynnik wyzwalający niż wymienione powyżej. Przykładowe czynniki wyzwalające:
- kaszel, kichanie, śmiech, połykanie,
- nacisk na klatkę piersiową po wysiłku lub ćwiczeniach,
- defekacja,
- oddawanie moczu (omdlenie po mikcji często występuje u mężczyzn oddających mocz w pozycji stojącej),
- jedzenie posiłku,
- nagły ból brzucha,
- dmuchanie instrumentu dętego lub podnoszenie ciężarów.
Omdlenie zatoki szyjnej – jest to reakcja u osób starszych, która pojawia się po ucisku na tętnicę szyjną. Czynnikami wyzwalającymi omdlenie zatoki szyjnej są mocne skręcenie szyi, noszenie ciasnego kołnierza i ucisk na tętnicę.
Sprawdź też, z czego może wynikać osłabienie.
Niedociśnienie ortostatyczne
Niedociśnienie ortostatyczne, czyli zbyt niskie ciśnienie krwi w pozycji stojącej, może również powodować omdlenie, bo krew ma trudności z dotarciem do mózgu wbrew grawitacji. Niedociśnienie ortostatyczne definiuje się jako spadek skurczowego ciśnienia krwi o 20 mm Hg lub więcej w pozycji stojącej, prowadzący do omdlenia lub stanu przedomdleniowego.
Niedociśnienie ortostatyczne występuje często u osób w podeszłym wieku i często jest nasilane przez odwodnienie lub leki obniżające ciśnienie krwi, takie jak leki moczopędne. Rzadziej niedociśnienie ortostatyczne może być spowodowane stanem neurologicznym, takim jak choroba Parkinsona.
Zespół tachykardii ortostatycznej posturalnej
Zespół częstoskurczu ortostatycznego posturalnego to przyspieszenie częstości pracy serca w pozycji stojącej. Jest to rzadki zespół kliniczny charakteryzujący się zwiększeniem tętna o co najmniej 30 uderzeń na minutę w pozycji stojącej i nietolerancją ortostatyczną, gdy stanie wywołuje objawy, takie jak kołatanie serca, zawroty głowy i zmęczenie.
Zespół tachykardii ortostatycznej zwykle pojawia się u młodych kobiet. Po wykluczeniu innych przyczyn rozpoznanie ustala się na podstawie badania przedmiotowego, wywiadu lekarskiego i testu. Leczenie zwykle obejmuje zwiększone spożycie soli i płynów, ćwiczenia w pozycji leżącej (nie stojącej) oraz edukację w zakresie unikania czynników wyzwalających.
Sprawdź też, o czym świadczy kłucie w mostku.
