Szkodliwe składniki w kosmetykach. Czarna lista INCI!

Czy szkodliwe składniki w kosmetykach naprawdę występują? Skład każdego produktu do pielęgnacji, higieny i makijażu musi być szczegółowo ujęty na opakowaniu w postaci listy INCI. Istnieją normy, które nie pozwalają dopuścić do obrotu produktów niebezpiecznych dla Twojego zdrowia. Sprawdź, jakie składniki kosmetyków powszechnie uważa się za toksyczne.

Substancje szkodliwe w kosmetykach − co to znaczy?

Na rynku europejskim, kosmetyki, zanim dostaną się na półki drogeryjne, poddaje się szeregom testów. Organy Unii Europejskiej w ścisły sposób kontrolują składy oraz potencjalne zagrożenia – jakie składniki w kosmetykach są szkodliwe i mogą wywoływać różne dolegliwości dla Twojego ciała i zdrowia. Które składniki kosmetyków są dla Ciebie dobre i nie szkodzą Twojemu zdrowiu? 

W tej kwestii zachowaj zdrowy rozsądek. Choć niektóre składniki kosmetyczne dopuszcza się do obrotu, nauka stale się rozwija, a nowe badania naukowe rzucają inne światło na właściwości niektórych substancji. Nie opieraj Twoich osądów jedynie na niesprawdzonych wpisach blogerek urodowych. Zawsze weryfikuj informacje na podstawie artykułów naukowych. Główną zasadą weryfikowania fake newsów jest to, że im później pojawi się doniesienie, tym więcej autorytetów ze świata naukowego zdążyło je zrecenzować. Sprawdzaj też, kto publikuje dane wiadomości. 

Złe składniki w kosmetykach, które nie cieszą się dobrą sławą to głównie parabeny, konserwanty, silikony, silne detergenty zawarte w środkach myjących, czyli SLS i SLES, oleje mineralne i parafiny, a także dodatki perfum czy sztucznych barwników. Czy faktycznie są one tak niebezpieczne dla zdrowia? Nie zawsze. Często mogą jednak niekorzystnie wpływać na Twój rodzaj cery czy stan włosów. Dlatego właśnie zawsze dobieraj kosmetyki do Twoich potrzeb: do cery trądzikowej, tylko preparaty polecane do trądziku, a do cery alergicznej − najlepiej przebadane dermatologicznie dermokosmetyki hipoalergiczne. Dowiedz się więcej o tym, czym są dermokosmetyki. 

Przeczytaj także artykuł, co może uczulać w kosmetykach i jak pielęgnować skórę alergiczną: Cera alergiczna: co może uczulać w kosmetykach?

Coraz więcej uznania zyskują kosmetyki naturalne, które w swoim składzie mają tylko substancje pochodzenia naturalnego. To właśnie syntetycznym związkom najczęściej zarzuca się szkodliwe działanie. Kosmetyki naturalne spełniają zazwyczaj normy ekologiczne. Często mają wegańskie składy, a więc są całkowicie pochodzenia roślinnego. Brak sztucznych substancji zmniejsza prawdopodobieństwo występowania reakcji alergicznych, ale lepiej nie bierz tego za regułę. Nawet naturalne składniki mogą sprawić, że Twoja skóra źle na nie zareaguje, np. masło shea okaże się komedogenne, a miód Cię uczuli.

Szkodliwe substancje w kosmetykach − lista

Prześledźmy czarną listę INCI. Które składniki szkodliwe w kosmetykach naprawdę wyrządzają szkodę? Sprawdźmy!

1. SLES i SLS

O tym, dlaczego SLS i SLES często uznaje się za czynniki szkodliwe w kosmetykach, pisałam szerzej w artykule: SLS w szamponach: szkodzi czy pomaga? Składniki te to substancje powierzchniowo czynne, które pomagają łączyć wodę z tłuszczami i drobinkami brudu. Dzięki temu mają właściwości myjące. SLS i SLES to inaczej sole siarczanów alkoholi tłuszczowych. Na liście INCI widnieje pod nazwami takimi jak: Ammonium Lauryl Sulfate, Magnesium Lauryl Sulfate, TEA Lauryl Sulfate, Sodium Myreth Sulfate, Sodium Cetearyl Sulfate. Sole te nie mają działania toksycznego dla Ciebie. 

Kontrowersje na temat SLS zrodziły się z faktu, że związek ten w czystej postaci i w wysokim stężeniu drażni skórę i oczy. Jednak nie ma to znaczenia w przypadku kosmetyków. Najczęściej występuje w niewielkich dawkach, a do tego w towarzystwie delikatnych środków myjących oraz substancji łagodzących, jak pantenol czy hydrolizaty protein. 

Na SLS powinny uważać osoby ze skórą wrażliwą i alergiczną. Jeżeli nie masz takich problemów, kosmetyki z SLS i SLES (ten związek ma dużo słabsze działanie) nie powinny Ci zaszkodzić. 

2. Silikony

To kolejny owiany złą sławą składnik kosmetyczny. O ich działaniu na włosy pisałam więcej w artykule: Silikony w szamponach − zbawienny wpływ czy przekleństwo dla Twoich włosów? W kosmetykach najczęściej znajdziesz takie substancje jak:  Cyclopentasiloxane, Cyclohexasiloxane, Dimethicone, Amodimethicone, Alkyl Dimethicone, PEG-12 Dimethicone, PEG/PPG-25/25 Dimethicone. W kosmetykach do twarzy odpowiadają głównie za tworzenie lekkich, beztłuszczowych formuł. Nie powodują zapychania porów skóry. Co więcej, mają działanie kondycjonujące na włosach. Główną wadą silikonów w kosmetykach do pielęgnacji włosów jest możliwość nadbudowywania się ochronnej powłoki, która zabezpiecza włosy przed odparowywaniem wody. Aby się jej pozbyć, umyj włosy szamponem z silnym detergentem. 

Bezpieczeństwo silikonów dla Twojej skóry i włosów przebadał Komitet ds. Bezpieczeństwa Konsumentów. Nie mają działania toksycznego, nawet w wysokich stężeniach. 

3. Konserwanty

Obecność konserwantów w kosmetykach od zawsze wzbudzała bardzo wiele emocji. Tworzą one ich konsystencję, ale przede wszystkim utrzymują stabilność chemiczną i fizyczną składników aktywnych oraz chronią je przed psuciem się i namnażaniem bakterii. Niestety, bez zastosowania tych substancji, szampony, szminki czy kremy do twarzy można by było używać jedynie kilka godzin po ich wyprodukowaniu. Konserwanty nie są szkodliwe dla organizmu ani Twojego zdrowia. Stosowane w produktach wypuszczanych na rynek składniki są ściśle przebadane pod tym kątem. Niektóre nazwy wzbudzają jednak więcej kontrowersji niż inne. 

Na świeczniku postawiony został przede wszystkim fenoksyetanol. Na liście INCI odszukasz go pod nazwami takimi jak: phenoxethol, phenoxyethanolum, ethylenglykolmonophenylether, 2-phenoxyethanol. Choć substancja ta jest dopuszczona do użytku w stężeniu 1%, a dla dzieci − 0,4%, amerykańska FDA rekomenduje zaprzestanie wykorzystywania jej w kosmetykach całkowicie. Z badań FDA wynika, że może ona prowadzić do uszkodzenia układu nerwowego czy kontaktowego zapalenia skóry. Tego składnika zakazano także w Japonii. 

4. DHA

Dihydroxyacetone, czyli w skrócie DHA – to substancja znajdująca się w samoopalaczach i bronzerach do skóry. Choć sam w sobie DHA to bezpieczny środek dopuszczony do zastosowania w kosmetykach, może wywierać niekorzystny wpływ na skórę w połączeniu z działaniem promieniowania UV. Rzekomo sprzyja on działaniu wolnych rodników tlenowych pod wpływem promieniowania słonecznego. FDA ostrzega także przed sprayami z DHA − zdarza się, że jej cząstki wnikają do układu oddechowego i kumulują się w nim. Mimo tych doniesień, DHA wciąż jest dopuszczony do użytku. Jeśli wychodzisz na słońce, na skórę potraktowaną samoopalaczem nakładaj chroniące przed działaniem wolnych rodników kremy z wysokim filtrem SPF. 

5. Formaldehyd

Substancja ta utwardza lakiery do paznokci, a także ma właściwości konserwujące w kosmetykach do skóry. Na opakowaniu w sekcji INCI znaleźć ją możesz pod nazwami: Ethylene oxide, Methanal, Methylaldehyde, Mmorbicidacid, Ormalin, Oxymethylene. Formaldehyd ma potwierdzone działanie rakotwórcze, jednak stosowany w niewielkich stężeniach nie powinien wyrządzić szkody na organizmie. Jest on dopuszczony do użytku w kosmetykach, ale tylko w niewielkich stężeniach (do 0,2%). 

6. Triklosan

Triklosan (triclosan) to związek bakteriobójczy, szeroko stosowany m.in. w mydłach, środkach do dezynfekcji czy nawet pastach do zębów. Środek ten jest bezpiecznie stosowany w kosmetykach w stężeniu nie większym niż 0,3%, a w przypadku płynów do płukania ust − 0,2%. 

Mimo to, w 2018 roku badacze z University of Massachusetts Amherst uznali, że triclosan może mieć wpływ na zapalenie jelit oraz istnieje ryzyko, że zwiększa możliwość zachorowania na raka jelita grubego. Działanie takie ma powodować to, że substancja ta zakłóca florę bakteryjną jelit. Mimo to uznaje się go za środek nietoksyczny, dopuszczony do obrotu przez wiele instytucji na świecie, m.in. organ działający przy Komisji Europejskiej Komitet ds. Produktów Konsumenckich (SCCS), który wielokrotnie badał bezpieczeństwo tego środka. 

7. Aluminium 

Za szkodliwe substancje w kosmetykach uznaje się także sole glinu, stosowane głównie w antyperspirantach i dezodorantach stosowanych pod pachy. Sole glinu mogą powodować silne wysuszenie skóry. Do tego pojawia się zarzut, że częste stosowanie antyperspirantów z czopującymi ujścia gruczołów łojowych solami glinu, prowadzić do rozwoju raka piersi. W artykule: Czy blokery potu są szkodliwe? Sprawdzam!, powoływałam się na badania przeprowadzone przez dr Caroline Linmajhart na Uniwersytecie Medycznym w Insbruku. Wyniki badań tej badaczki wskazały, że ryzyko zachorowania na raka piersi u kobiet poniżej 30. roku życia, które wielokrotnie w ciągu dnia stosowały antyperspiranty z solami glinu, jest wyższe o 3,88 razy w stosunku kobiet z grupy kontrolnej. 

Sole glinu, pomimo narastających wokół nich kontrowersji, nie są wycofywane z rynku, a organy kontroli wciąż uważają je za bezpieczne do użytku. Wyniki badań, na które się powołuje, wskazują, że jeżeli używasz antyperspirantu z umiarem (raz dziennie), nie powinien on zagrażać Twojemu zdrowiu. 

Przeczytaj także artykuł: Antyperspiranty bez aluminium – zdrowe i skuteczne?

8. PEG, czyli glikol polietylenowy

To bardzo duża grupa polimerów tlenku etylenu. Są szeroko stosowane w kosmetyce. Ich syntetyczne pochodzenie często wzbudza podejrzenie u zwolenników kosmetyków naturalnych. Co ważne, mają one różne zastosowanie, m.in. w rozpuszczalnikach, emulgatorach, humektantach, środkach myjących, stabilizatorach itp. Na liście INCI znajdziesz m.in. PEG-4, PEG-8 Glyceryl Laurate, PEG-10 Cocoate. Substancje te są jednak przebadane i uznane za bezpieczne i nietoksyczne dla człowieka. Na chwilę obecną nie istnieją jednoznaczne badania wskazujące na potencjał rakotwórczy tych polimerów. 

Nieszkodliwe kosmetyki naturalne 

Jak wspomniałam, najmniej substancji chemicznych, uznawanych za szkodliwe znajdziesz w kosmetykach naturalnych. Jeżeli chcesz zacząć swoją przygodę z naturalną pielęgnacją ciała, wypróbuj m.in. nierafinowane masło shea MyVita, oczyszczającą maskę  Nacomi White Clay czy olej migdałowy BotanicaPharma. Kosmetyki te mają niezwykle proste składy i nie powinny powodować niepożądanych reakcji skórnych. Do pielęgnacji skóry wykorzystaj także 99% żel aloesowy Holika Holika, cytrusową esencję z kwasami AHA iossi Acerola czy peeling cukrowy mandarynka pomarańcza tej samej marki. 

Substancje szkodliwe w kosmetykach − więcej faktów czy mitów?

Jak widzisz, składniki szkodliwe w kosmetykach to często powielane mity kosmetyczne. Pamiętaj, że każdy kosmetyk nim trafi do Ciebie, jest gruntownie przebadany pod kątem toksyczności dla zdrowia. Oczywiście zachowaj ostrożność − prowadzone badania wciąż ujawniają nowe informacje. Weryfikuj źródła informacji i nie dać się zwariować. Jeżeli chcesz zachować ostrożność, postaw na kosmetyki naturalne. 

Źródła:

1. Tobiś K., Negatywny wpływ wybranych składników preparatów kosmetycznych na skórę a świadomość klientek gabinetów kosmetologicznych, Studenckie Zeszyty Naukowe. Kosmetologia, Nr 1 (1) /2016, s. 47-71,
2. Chrząstek L., Dondela B., Zagrożenia cywilizacyjne – przegląd szkodliwych pierwiastków stosowanych w kosmetyce, https://bibliotekanauki.pl/articles/103583 (dostęp 29.01.2022),
3. Deska M., Girek T., Herman B., Środki konserwujące w preparatach kosmetycznych i bezpieczeństwo ich stosowania, https://bibliotekanauki.pl/articles/103471 (dostęp 29.01.2022),
4. Urbaniak A., 5 toksycznych składników w kosmetykach, których powinnaś unikać, Magazyn Internetowy Elle.pl, https://www.elle.pl/artykul/5-toksycznych-skladnikow-w-kosmetykach-ktorych-powinnas-unikac (dostęp 29.01.2022),
5. „Czarna lista” składników kosmetycznych, Kosmetopedia.org., https://www.kosmopedia.org/bezpieczenstwo/czarna-lista-skladnikow-kosmetycznych/ (dostęp 29.01.2022).